Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж



Pdf көрінісі
бет138/441
Дата16.05.2023
өлшемі3.59 Mb.
#473784
түріОқулық
1   ...   134   135   136   137   138   139   140   141   ...   441
Okulik XX kazak adebiet

ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
алатыны әдебиеттің бұзылмас заңы» 
екенін ескертетін болсақ бұл орын-
ды да еді. Пролеткультшылардың 
ниг листік көзқарасының ұлы Абай 
төңірегінде қатты өріс алуына жана-
ма себептің болғанын да ашып айтқан 
дұрыс. Бұл 1920 жылдары қазақ 
әдебиеттану ғылымында жеке ақын-
жазушылар творчествосын зерттеуді 
сөз еткенде ықтияттылықпен қарап, 
басын ашып алуды қажет ететін 
күрделі де мәселе.
Ол – қазақ мәдениеті мен әде-
биетіне ерекше еңбек еткен қазақ 
интеллигенциясының бір тобына – 
«ұлтшыл-алашордашыл» деген атақ 
тағылып, әдебиет майданында олар-
ға қарсы аяусыз күрестің басталуы. 
Бұл күрес белгілі бір жағдайларда 
әдебиет тарихын зерттеуге өз әсерін 
тигізбей қалмады. А. Байтұрсынов, 
М. Жұмабаев, С. Садуақасов, Ж. Ай-
мауытов, Х. Досмұхамедов секілді 
әдебиеттің өзекті салаларына қалам 
тартып, қазақ әдебиетінің тари-
хын, классикалық мұраны зерттеу-
де алғашқы мақалалар, еңбектер 
жаз ған, жинақтар шығарған, қазақ 
мәдениеті мен халық ағарту саласын-
да көп еңбек сіңірген осы қазақ зия-
лыларына «ұлтшыл-алашордашыл» 
атақ тағылуының себептері тарихи 
тұрғыда айқындалды. Қазақ әде-
биеттану ғылымында осы «ұлт шыл-
алашордашыларға» қарсы күрес 
соң ғы кезге дейінгі 70 жылға тарта 
уақыт бойы бір толас таппай жүріп 
келді. Бір кезде «Абай туралы кім 
не айтпады» десек, енді «бұлар ту-
ралы кім не демеді» дейтін дәрежеге 
жетіп отырмыз. Айтпайын деген жоқ, 
айтқызбады, айтса ұлтшылдықтың 
қамытын киіп кете беруі оп-оңай бол-
ды.
Қазақстанда әдеби мұраға деген 
пролеткультшылдық пен «тұрпайы 
социологизм» көзқарасының өте қат-
ты өріс алуына осы «ұлтшылдық қа» 
қарсы күрес дем беріп, қосарланып 
отырды. Себебі, қазақ зиялылары-
ның әдеби мұраға деген көзқара-
сында сол кездегі әдебиеттану ғы-
лымына тән болған «бірыңғай ағым» 
теориясының кейбір белгілері орын 
алды. Халық ауыз әдебиеті үлгі-
лерін жинау, жариялаудың прак-
ти калық, ғылымдық мәнін жақсы 
тү сінген олар бұл жұмысқа белсе-
не араласып, көптеген мұраларды 
жарыққа шығарды. Қазақ поэзия-
сының дәстүрлігі мен тарихи са-
бақтастығының жаңа әдебиет жа-
саудағы әсерін тап басып танып, 
өткен дәуірдің ақындарынан, әсі ресе 
Абай поэзиясынан үйренуге ша-
қырып, Абай шығармаларын жинау, 
жариялау жұмыстарына ерекше на-
зар аударды. Әдеби мұраны игеру
пайдалану саласындағы жүргізілген 
бұл игі істер қазақ пролеткультшыл-
дарына қатты сенімсіздік туғызды. 
Олардың «Алаш» партиясында бол-
ғаны үнемі есте ұсталып, «бұлар 
өткенді көксейді, үстем тап идеоло-
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ


155


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   134   135   136   137   138   139   140   141   ...   441




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет