Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж



Pdf көрінісі
бет186/441
Дата16.05.2023
өлшемі3.59 Mb.
#473784
түріОқулық
1   ...   182   183   184   185   186   187   188   189   ...   441
Okulik XX kazak adebiet

ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
кейін шыққан барлық оқулық хре-
стоматияларда орын алды. Солардың 
бірі – Сәкен Сейфуллин мен Ө. Тұр-
манжановтың «Көркем әдебиет» ат-
ты оқулық-хрестоматиясы. Үлкен 
үш бөлімнен тұратын бұл оқулық-
хрестоматиясының «Кеңес жазушы-
лары» атты тарауында қазақ кеңес 
әдебиетінің ақын-жазушыларымен 
таныстыру негізгі мақсат болған. 
Б. Май лин, С. Сейфуллин, С. Мұ-
қанов, І. Жансүгіров, Ғ. Мүсіре пов-
тердің өмірбаяны мен әдебиетке 
келу жолы көбіне ҚазАПП-тың құ-
рылғанына алты жыл толуына байла-
нысты «Жаңа әдебиет» журналында 
1931 жылы жарияланған анкета-жа-
уаптан үзінділер келтіре отырып то-
лық баяндалса, Ж. Сыздықов, А. Тоқ -
мағамбетов, Ө. Тұрманжанов, Қ. Әбді -
қадыров, Т. Жароковтар туралы қыс-
қаша ғана мәлімет берілген. Осы ақын-
жазушылардың ең үздік деген көр-
кем туындылары келтіріліп, соңынан 
әр автордың жырлаған тақыры бы, 
ай татын ойы, көркемдігі мен тілі 
жөнінде шағын әдеби-теориялық тал-
дау түріндегі түсіндірмелер жасалған. 
Сонымен қатар, оқушыларға ұғым дар 
қалыптастыру мақсатында әңгіме, 
повесть, поэма, өлең, оның ұйқа сы
тармағы, буын, ырғақ жайында әде-
би-теориялық түсінік беріп отыр-
ған. Мысалы, Т. Жароковтың «Бес 
жылдықтың балғасы» деген өлеңін 
талдай келіп: «Өлеңнің, жырдың 
ырғақ, жүйе, буын, ұйқас шумағы 
неше түрлі болады. Қара сөзден өлең-
нің айырмасы – өлеңде белгілі ұйқас, 
ырғақ, шумақ болады. Қара сөзде ол 
болмайды, болуы шарт емес», – деп 
мектеп шәкірттерінің ұғымына ла-
йық анықтама береді. Сөйтіп, ең-
бектің оқулық-хрестоматиялық си-
патын айқындай түскен. Ғылыми-
зерттеушілік сипаттағы ой-пікір 
анық көрінбегенмен, бұл ақын-жа-
зу шылар туралы айтылған алғашқы 
тұжырымдардың таныстыру мақса-
тындағы мәні мен қазақ кеңес 
әдебиетінің өсу жолын көрсетудегі 
жаңашылдығын жоққа шығаруға 
бол майды. Авторлар «Кеңес Ода-
ғын дағы көршілес елдердің жа зушы-
ақын дары» атты тарауда М. Горь кий,
И. Крылов, Ә. Лагути, Ғ. Ғұлам, 
А. Тоқамбайұлын сөз еткенде де 
жо ғарыдағыдай жүйені ұстанған. 
Ғылыми-зерттеушілік сипат «ХІХ ға-
сырдың ақырындағы, ХХ ғасырдың 
басындағы қазақ ақындары» деп атал-
ған тарауда қарастырылған ақын дар 
туралы талдауларда анық көрінеді. 
Хрестоматияда осы дәуірдегі әде-
биет өкілдерін таныстырардан бұ рын 
«Классик жазушылардың мәні» де ген 
атпен қысқаша шолу беріледі. Онда 
әдеби мұраны түсінуде маркстік-
лениндік көзқараста қарау қажет-
тілігі түсіндіріле келіп, бұрынғы 
әдебиетті қалай оқып, білу керектігі 
мен таптық тұрғыда бағалау атап 
көрсетіледі. Авторлардың Абай мен 
Сұлтанмахмұтқа қоса О. Қарашевты 
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ


204


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   182   183   184   185   186   187   188   189   ...   441




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет