Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
лемикалы сын мақалаларындағы қым-қиғаш айтылған пікірлерде тап шылдық көзқарас сезіле отыр- ғанымен, саяси астар іздеуден көрі теориялық тұрғыда талдауға ойысуы дәлел. 1930 жылдардағы ұлттық әдеби- теориялық ой-пікірдің асу, кемел- дену жолындағы ізденістерінде сәт- ті қадамдар жасауға деген талпы- нысын әдеби даму процесіндегі күрделі мәселелерге араласуы да танытады. Кеңестік әдебиеттану ғылымында бүкілодақтық деңгейде сөз болған натурализм, формализм туралы айтысқа тартынбай баруы оны тағы да дәлелдей түседі. Про- летариат әдебиетінің атасы М. Горь- кий «Правда» газетіндегі ма қала- сында шығарманың формалық және идеялық тұтастығы туралы ой- толғамын ортаға сала келіп, кеңінен пікір алысуға шақырған үндеуіне қазақ әдебиетші-сыншылары да қызу үн қосты. Қазақ әдебиетіндегі нату- рализм, формализм туралы Қазақстан Жазушылар одағы ұйымдастыр- ған пікірталас 1936 жылдың 2 көке- гінде басталып үш күнге созылды. Әдеби айтыс дәрежесінде еткен бұл пікірталастағы негізгі ойлар баспасөз бетінде жарық көрді. «Со- циалды Қазақстан» газетінде «Көр- кемөнердегі формализмге қар сы» (№64), «Жазушылардың әдебиет жө ніндегі айтысы» (№ 86,87) деген атпен мақалалар жарияласа, «Қазақ әдебиеті» айтыстағы М. Әуезов, С. Мұқанов, Р. Жаманқұловтың сөй- ле ген сөздері мен Ә. Тәжібаевтың «Адал сырым», Ө. Тұрманжановтың «Үлкен әдебиет үлкен мәдениет ар- қылы жасалады» аталатын мақала- ларына орын берді ( 1936, № 16). Негізінен алғанда орыс әде- биеттану ғылымындағы формализм мен натурализм туралы дискус сия- ның тууы социалистік реализмнің ендігі дамудағы негізгі әдіс болып танылуы жолындағы ұмтылысы мен өз позициясын анықтау үшін жүр- гізген күресінен туындады. Орыс әдебиетіндегі формалисттер және тағы басқа да әдеби ағымдар өкіл- дері социалистік реализм алдағы көркемдік даму процесінде симво- лизм, футуризм, имажинизм, кон- струк тивизм, формализм, натура- лизм дердің осы кезеңге дейін қол жеткізген табысын негізге ала оты- рып, кеңінен пайдалануы керек деген көзқарас туғызған болатын. Мыса- лы, К. Зеленский: «Я думаю, что по- следнее должно соединить стилевые черты трех основных школ: реализ- ма, символизма, конструктивиз ма», – деп жазды [71, 223]. Формализм, натурализмге қарсы шабуылдың күшті болғаны соншалық, орыс формалистерінің ірі өкілдерінің бірі В. Шкловский: «Формалисты вместо того чтобы поднимать целину, па- шут там, где было распахано» деген Ре по зи то ри й К ар ГУ |