Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| V БӨЛІМ. Әдеби сын тарихы және ғылыми мектептер
малық мәселелері секілді сала ла- рының қалыптасу тарихын зерттеу жұмыстары он жылға кешеуілдеп қалғанын ашық айту керек. Мәселе кімнің ұтып, кімнің ұтылғанында емес. Бұл – қазақ әдебиеттануы бас- тан кешкен оқиға. Жоғарыда ай- тылған 1959 жылғы конференция- да өз концепциясын М. Әуезовтің бе делімен өткізген Қ. Жұмалиев қазақ әдебиетін ежелгі дәуірден бас- тап зерттеу идеясын 10 жылға ше- герді. Ал оны осы конференция- да естіп біліп кеткен өзбектер өз әдебиетін бірден VІ ғасырдан сол 1960 жылдары-ақ бастап кетті. Сон- да қазақ әдебиеттануынан басқа кім ұтылды!? Ал проф. Б.Кенжебаевтың ғылыми мектебінің іргетасы осы кезден басталғанын ешкім жоққа шығара алмайды. Бүгінде осындай кешенді түрдегі зерттеу нысанына айнала бастаған ғылыми мәні зор тақырыпты «тұр- пайы социологизм» теориясымен қа- руланған өз қатарластарынан Т. Кә- кішұлы қара үзіп шығып алғаш бас- тағанын әлі де мойындағысы кел- мейтіндердің бар екені өкінішті. Қазақ әдебиеттануында маркстік-лениндік әдіснама талаптарына сай ғылыми жұмыс қорғап атақ алғандар кейін сол кездегі тұжырымдарын өз әлдерінше түзетуге тырысқандарымен Т. Кәкіш- ұлындай әлі де болса ағынан жарыла ақиқат айта қойған жоқ. Тарих – жақсы болсын, жаман болсын тарих, ол тек қана шындыққа сай бағалауы керек. Қазақ әдебиет- тану ғылымының қалыптасу тари- хын зерттеуде профессор Т. Кәкішев айтқандай: «Өнегенің үлгісін көріп тұрып, содан үйренбеуіміз, шыр айна- лып совет әдебиетінің шындығынан кандидаттық, докторлық диссертация қорғап, атақ алуымыз, 1917 жылға дейінгі былай қойғанда, соғыстан әріге бара алмайтын ғылыми мүсәпірлікті, «социалистік реализм туы астында» деген ұранмен шапқылай беруіміз қазақ әдебиеттану ғылымының со- рына шыққанын енді ашық айта- йық». Осы ғылыми мектептептердің қалыптасу жолындағы кеңестік идео- логия мен саясат ықпалынан болған кемшіліктер мен бір кезде қағидаға айнала жаздаған қате пікірлердің се- беп-салдарларын анықтайтын мүм- кіндікті ғасырлар бойы аңсаған еге мендіктің арқасында ғана қол жет- ке нін ашық айту қажет. Ұлттық әдебиеттану ғылы мын- дағы осы үш ғылыми мектеп туралы ойын қорытындылай келе З. Қабдо- лов: «Қазақ әдебиеті кафедрасында туып-қалыптасқан әдебиеттанудың үш (тарих, теория, сын) саласындағы үш түрлі ғылыми мектебінің сыр- сипаты осындай», – деген ой қо ры- тады. Бұған алып-қосарымыз жоқ қа тән. Негізінен алғанда, осы ғы лы ми мектептердің қалыптасу тарихын зерт теп-зерделеудің уақыты жетті. Ре по зи то ри й К ар ГУ |