230
тарапынан көп ізденісті қажет етеді» [17,110]. Ғалым «айтылған ой сөйлеушінің мүддесіне, көзқарасына,
берілген эмоционалды бағасына әрі жағдайдың нақтылану үлгісіне және өзге де сыртқы факторлардың
әсеріне» тәуелді болатынына, ол айтылымда қабылданып, «жадыда» сақталатынына, «қарым-қатынас
нормалары тілдік және бейвербалды амалдар арқылы» жүзеге асатынына, «адам
танымының даму
сатылары қатарында жеке тұлғалардың сыртқы бет-пішіні, жанары, дауыс ырғағы, жүріс-тұрысы да»
сипатталатынына тоқталады. Әдіскер «Педагогтің білімі мен білігінің басты көрсеткіші ретінде
бағаланатын нәрсе – педагогтің коммуникативтік қабілеті» дей келіп, «бұл қабілет тіл үйренушімен дұрыс
қарым-қатынас жасай білу, тіл үйренушінің істеген әрекетін таразылау, оған әсер ететін мотивті аңғару,
олардың әртүрлі жағдаяттарда өзін-өзі ұстай білуін бақылау, өзара түсіністікті қалыптастыруынан»
көрінетінін айтады. Ғалым педагогтің коммуникативтік мәдениеті деген мәселеге тоқталып, оны жіктеп
көрсетеді: «Педагогтің коммуникативтік мәдениеті қатысымдық, ізденімпаздық, этикеттік,
жетекшілік,
әмбебаптық болып ажыратылады. Олардың әрқайсысының өзіндік сипаты, даралық мәні болады.
Мысалы, педагогтің қатысымдық мәдениеті адамдармен тез арада тіл табысуы; дұрыс қарым-қатынас
жасауы; басқа адамның өміріне еркін араласып кете алуынан көрінеді». Ғалым тілдесімнің адам
өміріндегі маңызына тоқталып, оның үш түрін көрсетеді: 1. Ақпараттық 2. Ықпалдастық 3.
Қабылдамалық. Ақпараттық – сөйлесім әрекекті кезінде адамдардың бір – біріне мағлұмат бере отырып
пікірлесуі; оймен, идеямен, әр түрлі хабарлармен алмасуы. Ықпалдастық– тілдесім кезінде адамдардың
бір – біріне дәлелді пікір мен әсер етіп, тілдесушілердің бір – біріне ықпал етуі. Қабылдамалық – тілдесім
процесінде адамдардың бір – бірінің пікірін, ойын екіншісінің қолдануы [1, 112, 115].
Әдіскер-ғалым Р.С.Рахметова педагогикалық тілдесімнің негізгі атқаратын қызметіне тоқталып,
оларды былайша саралап көрсетеді: ақпараттылық (пән бойынша меңгерген білімі мен әлеуметтік
тәжірибесін оқу үрдісінді қолдануы); басқарушылық (оқу
танымдық жағдаяттарды нақты
ұйымдастыруы); танымдық (тұлғаның жеке қасиеттері мен тіл мәдениетін тәрбиелеуге бағытталуы);
нормативтік (адамгершілік-эстетикалық талаптар, нормаларды сақтауы).
Педагогикалық тілдесімде педагогикалық қабілеттің ерекше рөл атқаратынын айта келіп, оларды
төмендегідей ажыратады:
-
педагогикалық міндеттерді шеше алу қабілеті (білім беру, тәрбие және
дамыта оқытудың міндеттерін шеше білуі, жаңа білімді игерте алуы, ұжым мен жеке тұлғаның
дамуына әсер ететін факторларды айқындай алуы және т.б.);
-
логикалық тұрғыдан аяқталған педагогикалық жүйені құра алу және
оны іске асыра білу қабілеті (ұтымды әдістер мен құралдарды пайдалана алуы, білім беру үрдісін
тиімді жоспарлауы);
-
тәрбие жұмысын ұйымдастыра білу қабілеті (білім алушының
қоғаммен байланысын ұйымдастыру, тәрбие жұмыстарын жүргізе алуы);
-
педагогикалық қызметінің нәтижесін бағалай алу қабілеті (өзін-өзі
бағалауы, талдау жасай алуы).
Әдіскер педагогикалық тілдесімнің стильдерін «
демократиялық (мұғалім барлық нәрсені ұжыммен
келесе
отырып шешеді, мұғалім тек кеңесші, бағыт сілтеуші);
либералдық (барлық орындайтын іс-
әрекетті ұжымының өзі шешеді, мұғалім ешнәрсеге араласпайды, тек бақылаушы ғана болады);
Достарыңызбен бөлісу: