Исахметов т. И., Ж азд ы кбаева д. П
Исахметов Т.И., Жаздыкбаева Д.П
жүктеу/скачать 3.61 Mb. Pdf көрінісі
|
| Исахметов Т.И., Жаздыкбаева Д.П.
кітапты 1494 жылы атақты математик Лука Пачоли жазған. Ол бухгалтерлік есеп атасы атанған. Кітап аты Арифметика, геометрия соммалары, пропорциялар жэне қатынастар туралы ілім. Бұл кітаптың екінші бөлімі Ш оттар жэне трактаттар деп аталады. Италия ғалымы Д.М асса бухгалтерлік есепті жайғана басқару ғылымы емес, ол адамдарды басқару ғылымы деп астын сыза айтқан. Д.Массаның пікірінше, есеп жүргізудің негізгі мақсаты - шаруышылық қызмет жайлы есеп нэтижелерін алу жэне басқарушылардың алға қойған талаптарының қаншалықты орындалып жатқандығын қадағалау. Масса басқарушылар есеп қорытындылары арқылы белгілі бір шешім қабылдайтын болса, бухгалтерлерге ешқандай қысым түсірілмей, өздігінен, тәуелсіз жүмыс істеуі керек - деген. Егер, бухгалтерияға белгілі бір түлғалар қысым түсіре алса, қалайда нәтижелерді өзгерте алатындай болса, онда адал, дүрыс, нэтижелі жүмыс болмайды. Ол тэуелсіз қадағалау дегенімен аудитті ойға алған. М асса 1874 жылдан бастап, отыз жыл бойы басылымда жүрген бухгалтерлік есеп жайлы ең алғашқы журналын шығарды. Келесі италияндық ғалым, Фабио Бестаның айтуы бойынша: бағалау - есеп жүргізу мақсаты, ал бағалы заттар оның қүралдары. Бухгалтерлік есептің өзі - қадағалау ғылымы. Шаруашылық - қоғам бірлігі деп, шаруашылықтың үш функциясын белгілеген. Ш аруашылық қадағалау - кез-келген қызметкерді үйым алдында адал болуға міндеттендіруі керек. Есеп жүргізу тек қана шаруашылық қадағалау ғылымы ғана болуы керек. Негізінен италияндық ғалымдар бухгалтерлік есептің дамуына өз үлестерін қоса отырып, аудиттің дамуы жайында да өз пікірлерін білдірген. 1600 - 1800 жылдар аралығындағы кәсіпорындардың көбеюі, сауда - саттықтың үлғаюы есеп жүргізуге жаңа тауарлардың енуіне әкеп соқты. Жэне де меншікті иелену қүқығын, кірістер мен шығыстар калькуляциясын негізге қойды. Аудитге тыңдау процесінен, қүжаттарды тексеру аудитіне айналды. Кей авторлардың айтуы бойынша: аудиттің тарихы, Джордж Уотсон 24 |