Кіріспе зерттеудің ӛзектілігі
жүктеу/скачать 0.67 Mb. Pdf көрінісі
|
|
2.2 Т.Әбдікұлы шығармаларындағы мәтініндегі тілдік ізденістер Тӛлен Әбдікұлының алдынғы тарауларда стильдік ерекшеліктеріне баса назар аудардық. Ендігі кезек автордың тілдік ізденістеріне келді. Қаламгер шығармасын оқырманға қызықты ету үшін айшықтау құралдарының ерекше түрлерін қолданып, жаңа ізденістерге жол ашады. Тӛлен Әбдікұлының қазіргі кездегі оқырманы бар жазушылардың қатарына кіруінің ӛзі оның тілінің, жазу стилінің ерекше екенін айқындайды. психоло гия, филосо фия баяндау тәсілі эпиграф арнау тіл кӛркем пейзаж, ӛткір образ бейне 31 М.Горькийдің «Тіл – әдебиеттің басты мүшесі» және Фединнің «Сӛз – шығарманың негізгі материалы» деген сӛздерден шығарманың тілін зерттеуден маңыздылығын байқаймыз. Ӛмір шындығы адамдар арасында қарапайым сӛздер арқылы жүзеге асса, кӛркем әдебиетте кӛркемдік тәсілдер арқылы жүзеге асады. Ӛйткені, оқырманның жазушыдан талап ететін қажеттіліктердің бірі. Кӛркем әдебиет кӛркемдік бейнелеу құралдары мен әдіс-тәсілдерінің нәтижесінде дүниеге келеді. Бейнелеу құралдары - шығарманы бӛлек әлемге апаратын құрал. Жазушы шығарманы ерекше әлем етемін де айшықтау құралдарын сапасыз, шұбыртпалы түрде қолдана беруі де жарамас. Метафора, метонимия, теңеу, градация, синекдоха, гипербола, литота сынды кӛркемдік құралдарының мәтінге берер ӛзіндік рӛлі бар. Олардың шығарма рухын арттыратын маңызы бар. Қаламгер ӛз шығармаларында айшықтау құралдарын ӛз орнымен ерекше қолданған (4-кестеге сәйкес). 4-кесте. Т.Әбдіков прозасындағы теңеу Тілдік ізденіс Мысал Теңеу «Жыланды бойы ол кезде саласындай тізілген ел», «Сенің де бір айналшық жегендей шыр айналып, ісіңнің ӛнбейтіні-ай, - деп кейіді тап бір сау күніндегідей», «Қолындағы ортасынан сынған шолақ найзасын оңтайлап, айналасына ашынған аңның жүзіндей жабайы қызғанышпен жауыға қарайды» Айшықтау құралдарының ішінде бірінші болып теңеуді қарастырамыз.Теңеу затты, құбылысты, нәрсені немесе солардың қасиетін білдіреді. Теңеу Абай шығармашылығында теңеудің түр-түрін қолданған. –Ал Тӛлен Әбдікұлы ӛз мәтіндерінде тұрақты теңеу, яғни -дай, -дей, - тай, -тей арқылы жасалған теңеулерді кӛбірек қолданған. Жазушы теңеудің одан да басқа түрлерін де қолдана білген. Тӛлен Әбдікұлы шығармаларында кездесетін теңеулер мынадай: «Жыланды бойы ол кезде саласындай тізілген ел» [16, 8 б.], «Сенің де бір айналшық жегендей шыр айналып, ісіңнің ӛнбейтіні-ай, - деп кейіді тап бір сау күніндегідей» [16,13 б.], «Қолындағы ортасынан сынған шолақ найзасын оңтайлап, айналасына ашынған аңның жүзіндей жабайы қызғанышпен жауыға қарайды» [16, 167 б.], «Ештеңе кӛрінбейді, кӛрдің ішіне түсіп кеткендей тастай қараңғы» [16,180 б.], «Сымға қонған қарлығаштардай сатушының тӛңірегінде жұрттың арасына барды» [16,224 б.], «Әлпештеген, үміт артқан сол ұлы ӛсе келе сабындай бұзылды» [16,284 б.], «Мұқаш түрі сахарға салғандай аппақ, сақал-шашы да аппақ, қаудырап бітуге тақаған шал екен» [16, 309 б.]. Дыбыс үйлесімі арқылы жасалған теңеулерге тоқталсақ: «Екі ұдай сезім құшағында – үміт пен күдіктің, шындық пен жалғанның арасында сергелдең болған жандарға, бәлкім, пайдасы тиер» 32 [16, 7], «Қыста мойылдай қап-қара, атақты бәйге қарасқасқасын, ал жер қарайысымен жұмыртқадай аппақ жорғасын мінетін» [16,66 б.], «Екі кӛзі жүктеу/скачать 0.67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|