Ғылыми еңбектерде Семиотиканың үш денгейде жіктелетіні көрсетілген

•
Бұл жағдайда өнер, әлеуметтік қызмет, мінез-құлық модельдері және тарихи жадты қолдау
әдістері (мифтер, Тарих, құқық, дін және т.б.) маңызды жүйелер ретінде қарастырылады.
Барлық олар болуы мүмкін аталды кейінгі моделирующими жүйелерімен, немесе тілді
мәдениет. Олар адамның айналасындағы әлемді білуге, түсіндіруге және өзгертуге
тырысатын, адамдарға ақпарат өндіруге, хабарлауға, ұйымдастыруға, бөлісуге және оны
сақтауға мүмкіндік беретін құралдар. Модельдеу ұғымы және белгілер мен белгілер
жүйелері модель ретінде әрекет ете алатындығын есте сақтаймыз, осылайша ақпаратты
өңдеуді де, беруді де қамтиды. Біз ақпарат туралы сөйлескенде, бұл жағдайда тек білім ғана
емес, сонымен бірге құндылықтар мен сенімдер, яғни.оған өте кең мән беріледі.
•
Барлық қайталама модельдеу жүйелері бастапқы белгі жүйелері негізінде туады.
•
Мәдениеттің бастапқы маңызды жүйелері - бұл әр этникалық топта
қалыптасатын табиғи тілдер және, әдетте, осы мәдениетте бар адамдар
символдық жүйелер ретінде мүлдем қабылданбайды. Балалық шақ кейпі
ана тілінде сөйлейді, және бұл бізге табиғи және қарапайым болып
көрінеді. Ал тура келеді зерттеп, бөтен тіл, көрсетіледі, бұл белгілі бір
жүйе талап ететін заучивания, және онда өте көп қиындықтарды игеру
үшін. Мұнда біз шет тілінің белгілі бір маңызды жүйе екенін түсінеміз,
оны игеру керек және бұл үлкен күрделі жұмыс. Сондықтан жасанды
тілдер құрыла бастады-эсперанто, волапюк, идо, латиносин-Флексион.
•
Мәдениет ұғымының негізі мен негізгі осі - табиғи тіл. Тіл көптеген
қайталама модельдеу жүйелерін "шикі материалмен" қамтамасыз етуден
басқа, табиғи тіл - бұл барлық жүйелерді түсіндіруге, есте сақтауға және
жеке тұлға мен топтың санасына енгізуге болатын жалғыз құрал. Оның
ерекше маңыздылығын ескере отырып, тіл бастапқы модельдеу жүйесі
деп аталады, ал қалған жүйелер қайталама деп аталады. Арасындағы
байланыс бастапқы және кейінгі жүйесімен анықталуы мүмкін
онтологически. Баланың басқа мәдени жүйелерді меңгергенге дейін тілді
меңгеруі табиғи нәрсе. Екінші жүйелер, әдетте, табиғи тілдің құрылымы
мен ерекшеліктерін қайталайды және табиғи тіл түріне сәйкес құрылады.

•
Мәдениеттің бастапқы маңызды жүйелері - бұл әр этникалық топта
қалыптасатын табиғи тілдер және, әдетте, осы мәдениетте бар адамдар
символдық жүйелер ретінде мүлдем қабылданбайды. Балалық шақ кейпі
ана тілінде сөйлейді, және бұл бізге табиғи және қарапайым болып
көрінеді. Ал тура келеді зерттеп, бөтен тіл, көрсетіледі, бұл белгілі бір
жүйе талап ететін заучивания, және онда өте көп қиындықтарды игеру
үшін. Мұнда біз шет тілінің белгілі бір маңызды жүйе екенін түсінеміз,
оны игеру керек және бұл үлкен күрделі жұмыс. Сондықтан жасанды
тілдер құрыла бастады-эсперанто, волапюк, идо, латиносин-Флексион.
•
Мәдениет ұғымының негізі мен негізгі осі - табиғи тіл. Тіл көптеген
қайталама модельдеу жүйелерін "шикі материалмен" қамтамасыз етуден
басқа, табиғи тіл - бұл барлық жүйелерді түсіндіруге, есте сақтауға және
жеке тұлға мен топтың санасына енгізуге болатын жалғыз құрал. Оның
ерекше маңыздылығын ескере отырып, тіл бастапқы модельдеу жүйесі
деп аталады, ал қалған жүйелер қайталама деп аталады. Арасындағы
байланыс бастапқы және кейінгі жүйесімен анықталуы мүмкін
онтологически. Баланың басқа мәдени жүйелерді меңгергенге дейін тілді
меңгеруі табиғи нәрсе. Екінші жүйелер, әдетте, табиғи тілдің құрылымы
мен ерекшеліктерін қайталайды және табиғи тіл түріне сәйкес құрылады.
•
Мəдени жүйелер мен тіл модельдеу жүйелері деп те аталады. Бұл олардың
адамның айналасындағы шындықты модельдеуіне байланысты. Осы
құралдардың көмегімен адам модельдердің ерекшелігіне сəйкес келетін
əлемді біле алады, түсіндіре алады. Нəтижесінде, мұндай модельдеу жүйелері
адамдарға қоғам дамуының белгілі бір кезеңінде орынды болып көрінетін
бағыттарда айналасындағы əлемді өзгертуге тырысады.
•
Бұл модельдеуші семиотикалық агенттер адамға семиотикалық жүйелерге
тəн манипуляцияларды дəл жасауға мүмкіндік береді — Тіл: ақпарат шығару,
оны басқаларға беру, оны реттеуге ықпал ету жəне мəдениет үшін өте
маңызды - сақтау. Модельдеу жүйелері кез — келген ақпаратты-білім,
құндылықтар, нанымдар жəне т. б. сақтай жəне бере алатындығымен
сипатталады.
•
1978 жылы В.В. Ивановтың "Чет и нечет: ми мен белгі жүйелерінің
асимметриясы" кітабы жарық көрді, онда мидың жұмысы компьютерлік
жүйенің жұмысына ұқсас болды, сондықтан автордың пікірінше, миды
игеретін жəне шығаратын ақпарат екілік құрылым болып табылады. Осыдан
барлық мəдениеттің əмбебап екілік тəртібі бар деген қорытынды жасалды.
Көптеген ғалымдар бұл кітаптың мазмұнын біржақты қабылдамағанына
қарамастан (В.В. Ивановтың өзі оны сəттіліктің бірі деп санаса да, С. М.),

•
Біз "мәтін" сөзін семиотикалық тұрғыдан қолданғанда, бұл тек тілдік
өрнек, әдеби және ғылыми эссе ғана емес. Интеллектуалды мағынасы бар
барлық құбылыстарды мәтін ретінде қарастыруға болады. Бұл музыкалық
шығарма немесе сәулет ғимараты, рәсім, заңдОсыған сүйене отырып,
барлық адамзат мәдениеттеріне, кем дегенде, өнерде, екі модельдеу
жүйесі — иконикалық және символдық деп саналады. Мәселен, мысалы,
кескіндеме иконикалық өнерге, ал символдық өнерге — әдебиетке
жатқызуға болады. Кескіндемеде иконикалық белгілер басым, әдебиетте
рәміздер басым.
•
Мұндай модельдеу жүйелері әртүрлі мәдениеттерде әртүрлі жолдармен
байланысты екені түсінікті. Әдеби орталық болды, әдебиет өнердің ең
жетекші түрі ғана емес, сонымен бірге бүкіл әлеуметтік өмірге белсенді
әсер етті. Қазіргі кезеңде теледидар көшбасшылыққа шығады. Қалай
болғанда да, мәдениет, әрине, күрделі семиотикалық жүйе болып
табылады, онда әртүрлі қайталама модельдеу жүйелері әр түрлі
иерархиялық құрылымды құрайды. Мәтін мәдениеттің негізгі бірлігі
ретінде қарастырыладыар жиынтығы, яғни мәдениетте белгілі бір функция
мен маңызы бар құбылыстар болуы мүмкін.
•
Осылайша, әрбір семиотикалық жүйе мәдениет өкілдерінің бірі бола
алады. Алайда, тек семиотикалық жүйелердің өзара байланысын,
•
Әрбір мәдениет емес мәдениетке (хаос) сәйкес келеді. Осы мәдениетке
енгендерге оның шегінен тыс барлық нәрсе ұйымнан айырылған болып
көрінеді. Сондықтан басқа мәдениеттерге шетелдік мәдениеттер, балалық
шақ, экзотизм, подсознание, патология және т.б. жатады. Егер Мәдениет
ақпарат сақталатын және жаңартылатын жүйелердің ұйымдастырылған
жүйесі болса, онда Мәдениет емес - бұл ұйымдастырылмаған,
деструктивті, энтропия, ол жадты өшіреді және құндылықтарды бұзады.
Нақты мәдениеттердің әлемдегі жағдайына және олардың
дүниетанымына сәйкес мәдениетсіздік деген не екендігі туралы өзіндік
идеялары бар: бұл жай ғана "олар", "бізге" қарсы, осы ұғымдардың барлық
нәсілдік немесе тарихи нұсқаларында болуы мүмкін. Немесе бұл саналы-
бейсаналық ақыл, табиғат-мәдениет, хаос-ғарыш, таңбалардан тыс әлем-
белгілер әлемі сияқты күрделі ұғымдар болуы мүмкін. Әрбір жағдайда
екінші термин оң мағынаға ие. Көбінесе емес мәдениет семиотикалық
теорияларда мәдениетті дамытудың құрылымдық резерві ретінде
қарастырылады.
•
Жоғарыда айтылғандарға сәйкес, мәдениеттерді жіктеуге, сондай-ақ
оларды екінші реттік жүйелердің иерархиясын құратын, кеңістік пен
уақытты түсінетін, олардың жұмысында белгі жүйелерін қолданатын
ретпен салыстыруға болатындығын байқаймыз. Кейбір мәдениеттер өз

•
Мәдениет семиотикалық тұрғыдан ақпаратты өңдеу және хабарлау
механизмі бар. Екінші модельдеу жүйелері әлеуметтік топ мүшелері
бөлетін конвенциялар ('кодтар) арқылы жұмыс істейді.
•
Код-ақпарат сақтау және беру үшін ұсынылатын белгілер мен ережелер
жиынтығы.
•
Біртұтас табиғи тілді біріктіретін қауымдастықтың барлық мүшелері
арасында кодтың ұқсастығы кең таралған табиғи тілден айырмашылығы,
екінші деңгейлі модельдеу жүйелерінің кодтары әртүрлі. Олардың
түсінігі мен оларды пайдалану мүмкіндігі, егер ол мүлдем жетістікке
жетсе, адамның оларды жетілу және білім алу барысында қаншалықты
игергеніне байланысты. Мысалы, музыка қайталама модельдеу жүйелері
жүйесіне жатады. Бірақ, өкінішке орай, қоғамның тіпті білімді бөлігінің
көптеген мүшелері ауыр музыка деп аталатын нәрсеге қатысты саңырау
және иммунитетке ие. Шу (лингвистикалық, психологиялық немесе
әлеуметтік факторға көптеген мүмкін болатын кедергілердің бірі ретінде)
байланыс арнасына кедергі келтіруі немесе кедергі келтіруі мүмкін.
Мұндай əмбебап-бұл мəдениеттің табиғатының бөлігі ретінде қарастыруға
болатын жетілмеген қарым-қатынас фактісі. Барлық мəдени алмасу
аударма актісінің бір бөлігін қамтиды-адресат əрқашан интерпре1
адресаттан тек ішінара бөлінген кодтың (немесе кодтардың) призмасы
арқылы жіберілген хабарламаны жібереді.
Мəдениетті жоғары күрделіліктің маңызды жүйесі ретінде қарастыру оның
əртүрлі құбылыстарын түсіну үшін өте маңызды. Оларды құру жəне оқу
кезінде қолданылатын тілдер мен кодтардың өзіндік ерекшелігін ескере
отырып, мəтіндер ретінде талданған мəдени құбылыстар өздерінің
құндылық мағыналарын ашады. Мəдениет тілдерін зерттеу, бұл тілдерді
түсіну қажет ғана емес, сонымен бірге өте қызықты болып көрінеді.

•
Тілдің таңбалық табиғаты мəселе ретінде көтерілгенде сөздің лексикалық
мағынасын аттап өту мүмкін емес. Сөздің екі жағы бар: Ф. де Соссюрдың
терминологиясы бойынша, оның бірі – таңбалаушы, екіншісі – таңбаланушы.
Жалпы, лингвистикада дəстүрлі түрде белгіні (таңбаны) белгілеуші-

жүктеу/скачать 0.74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: