Список использованной литературы

144 
«КҮКІРТ ҚЫШҚЫЛЫН ӨНДІРІСІ» ТАҚЫРЫБЫН ОҚЫТУДА
CASE-СТАДИ ӘДІСІ АРҚЫЛЫ НАНОКОМПОЗИЦИЯЛЫҚ 
ҚАПТАМАЛАР ТУРАЛЫ ТҮСІНІК ҚАЛЫПТАСТЫРУ 
 
Досмагулова Каламкул Капеновна 
Ахатова Сымбат Жұматайқызы 
Ы.Алтынсарин атындағы Арқалық педагогикалық институты 
Аннотация. В статье рассмативается пути повышения теоретических знаний, умений 
и интереса учащихся, формирования понимания нанохимии, наноматериалов и 
нанокомпозитной покрытии в обучении химии. 
Ключевые слова: Нанохимия, нанотехнология, наноматериал, нанокристаллы, кейс-
стади, прогностический анализ. 
Annotation. The article discusses ways to improve the theoretical knowledge, skills and 
interest of students, the formation of an understanding of nanochemistry, nanomaterials and 
nanocomposite coating in teaching chemistry. 
Key words: Nanochemistry, nanotechnology, nanomaterial, nanocrystals, case studies, 
predictive analysis. 
Соңғы жылдары нанотехнология орасан зор таралуға ие болған әлемдік 
ғылыми және технологиялық зерттеулер бағытындағы орталарда белсенді түрде 
талқылануда. Нанотехнология, өздерінің қасиеттері бойынша түбегейлі жаңа 
материалдарды құрауға алып келетін жаңа өндірістік революцияның негізі 
ретінде қарастырылады. Наноматериалдар, нанокомпозициялық қаптамалар 
аумағындағы зерттеулер: көміртекті наноматериалдар, наноматериалдарды 
медицинада, техника мен өндірістің әртүрлі салаларында пайдалану 
қазақстандық ғалымдар үшін де өзекті мәселенің бірі болып отыр.
Терминология бойынша наноматериалдар - құрылымдық элементтері бар, 
геометриялық өлшемі 100 нм жоғары болмайтын және жаңа қасиетті сапаға, 
функцияға, эксплуатациондық сипаттамаға ие материалдар болып табылады. 
Наноматериалдар көптеген орталарда қолданыс табады. Мысалы: 
Құрылыс өндірісінде, әрине жаңа, өте берік, жеңіл және арзан құрылыс 
материалдарын алуға мақсат қойылған. Соның нәтижесінде легирленген 
наноұнтақтар арқылы металлоконструкция және бетонның жаңа түрі жасалған 
болатын. 
Нанотехнологияның медицинада да орны ерекше. Осыған орай жараны 
орайтын бинт күміс нанобөлшектерінен жасалынған. Ол жарадағы 
бактерияларды жойып, тез жазады. Адамның ауырып тұрған мүшесіне дәл 
әсерін тигізетін және басқа мүшелеріне әсер етпейтін дәрілер зерттеліп жатыр. 
Сондай-ақ химия ғылымының негізгі дамып жатқан салаларының бірі- 
нанохимия. Нанохимия дегеніміз – нанобөлшектердің химиялық қасиеттерін, 
құрылымын зерттейтін химия ғылымының саласы болып табылады [1].
Нанохимия – бұл нанодисперсті заттар мен материалдар синтезі, 
нанометр өлшемді денелердің химиялық айналуларын реттеу, наноқұрылымдар 
химиялық деградациясының алдын алу, нанокристалдарды қолданумен 
ауруларды емдеу әдістері және т.б. 
Нанохимиядағы зерттеулердің заманауи перспективті негізгі бағыттары: 

145 
наноманипуляторлар көмегімен атомдардан ірі молекулаларды жинақтау 
әдістерін енгізу; 
Ультрадисперсті заттардың және наноқұрылымдардың физика-химиялық 
эволюция теориясын енгізу; 
Наноқұрылымдар химиялық деградациясының алдын алу әдістерін енгізу; 
Химиялық 
және 
мұнайхимиялық 
өндіріс 
үшін 
жаңа 
нанокатализаторларды алу; 
Нанокристаллдар бетінде жүретін каталитикалық реакциялар механизмін 
зерттеу; 
Нанокристаллдардың коллективтерінде өзіндік ұйымдастыру құбылысын 
зерттеу; 
Наноқұрылымдарды химиялық модификаторлармен стабилизациялау 
пролонгациясының жаңа әдістерін іздеу. 
Нанохимия мен нанотехнология дамуының нәтижесінде күтетін нәтижелер: 
Химиялық өндіріс пен лабораториялық практика үшін жаңа 
катализаторлар; 
Химиялық деградацияның болжау әдістемелері; 
Терапия мен хирургия үшін нанодәрілер, стоматология гидроксиапатит 
негізіндегі препараттар; 
ісікішілік нанокристаллизация жүргізу және акустикалық өріс енгізу 
жолы арқылы онкологиялық ауруларды емдеу әдістері [2]. 
«Маңызды метталлургиялық және химиялық өндірістер» тарауы 
бойынша «Күкірт қышқылын өндіру» тақырыбына кейс стади әдісін қолданып, 
білім алушылардың креативті ойлауын дамытып, тақырыптың мазмұнын 
ерекше құруға шығармашылық мүмкіндікті кеңейтуге жағдай жасау жолын 
ұсынып отырмыз.
Күкірт қышқылы өндірісін оқыту барысында, күкірт қышқылы 
өндірісінің шикізаты, олардың сипттамалары H
2
SO
4
өндірісінен шығатын 
қалдықтарды тазарту әдістері қарастырылады. 
H
2
SO
4 
өндірісінде шикізат ретінде қарапайым күкірт және күкірт бар 
қосылыстарды алуға болады. Негізінен табиғатта бос күйінде күкірт 
кездеспейді. Көбіне ол металл сульфидтері, сульфаттары түрінде кездеседі, 
сонымен қатар ол мұнайдың, тас көмірдің, табиғи газдардың құрамында 
кездеседі. Күкірт көп мөлшері оксиді түрінде түсті металлургияны өндегенде 
газының құрамында және де H
2
S түрінде кездеседі.Олар жанғыш газдардан 
тазартқан кезде бөлінеді. 
Негізінен шикізат көздері көп, бірақ қазіргі кезде тек жай S пен темір 
колчеданы пайдаланылады FeS
2 
пайдаланылады. Бұл шикізаттарды шектелген 
мөлшерін жылу электростанцияларында және мыс балқытатын өнеркәсіптерде 
пайдалану, құрамындағы SO
2
концентрациясының аздығымен түсіндіріледі. 
Бұл кезде шикізат құрамындағы колчедан мөлшері азаяды да, ал күкірт мөлшері 
өседі. 
H
2
SO
4
өндірісінің негізі ретінде бастапқы 2 стадияны аламыз: шикізатты 
дайындау және оның жануы. Өндіріс кезінде пайдаланылатын мөлшері мен 
аппаратуралық жабтықталуы шикізаттың табиғатына байланысты. Шикізаттың 
табиғатына қарап H
2
SO
4 
өндірісінің технологиялық деңгейін анықтайды. 

146 
Сонымен H
2
S0
4
өндірісіндегі колчеданнан шыққан қатты қалдықтар, ол 
пиритті жарықшақ, жуылған, тұндырғыны жинайтын құбырлардағы шламдар 
және қышқылды холодильниктердегі, сулы электрофильтрдегі шламдар. Темір 
колчеданын жандырғанда пиритті жарықшақтың қалдықтарының мөлшері 
барлық колчедан мөлшерінің 70% құрайды. 1 т колчеданды өндіргенде 0,55 т 
қалдық шығады. Кейде күкірт қышқылын өндіргенде, шикізат қалдықтарынан 
металлдарда бөлініп алынады.Тас көмірмен байытылған, флотация әдісін 
қолданғанда шыққан қалдықтардың құрамында көп мөлшерде мыс, мырыш, 
күміс, алтын және де басқа металлдардың болуымен ерекшеленеді. 
Наноимиялық технологияның негізгі принциптерінің бірі – шикізатты 
комплексті өңдеу. Күкірт қышқылы өндірісінде табиғи сульфидтерді 
комплексті өңдеу қазіргі уақытта басты орын болып отыр. Бұл өндіріс үшін 
экономикалық жағынан тиімді, шикізатты, оның құрамын толық пайдалану 
өндіріс эффектісін арттырады. Күкірт қышқылы өндірісінен шығатын 
қалдықтарды 
ұтымды 
пайдалануға 
негізделген 
нанокомпозициялық 
қаптамалардың 
эканомикалық және экологиялық жағын тиімді екені 
қарастырылуы қажет 
[3].
CASE-терді құрудың келесі негізгі сатылары белгіленген: мақсаттарды 
анықтау, әр түрлі жағдайларға критерилерді тағайындау, қажет ақпарат 
көздерін белгілеу, CASE – тегі алғашқы материалдарды дайындау, сараптама 
жасау, oны қолдану бойынша әдістемелік материалдар дайындау. Оқу 
процесіндегі кейстермен жұмыс жасау технологиясы келесі сатылардан тұрады: 
1) кейс материалдарын зерттеушілердің жеке өзіндік жұмысы (мәселені 
сәйкестендіру, негізгі баламаларды тұжырымдау, ұсынылған әрекетті немесе 
шешімді ұсыну); 
2) негізгі мәселені енгізуге және оны шешуге байланысты шағын 
топтармен жұмыс; 
3) жалпы дискуссиядағы шағын топтардың тұсаукесерлері және тәжірибе 
нәтижелері. 
Кейс-стади технологиясын қолдану барысында, күкірт қышқылы 
өндірісінің қоршаған ортаға зияны және «Қышқылды жаңбыр» жөнінде 
мағлұмат бере отырып, проблемалық тапсырма ретінде «Наноғылыммен 
айналысатын елдердің болашағы» тақырыбына кейс-стади технологиясың 
прогностикалық анализ әдісін қолданып, меселені шешуге болады. 
Прогностикалық анализ бұл жағдайдың болашақ дамуына қатысты болжауды 
қалыптастыру болып табылады, толық мәліметті 1-кестеден алуға болады. 

147 
Кейс стади әдісі көмегімен білім алушылар өз беттерінше теорияны 
меңгере отырып, практикалық дағдыларға да үйренеді, сонымен қатар өз ойын 
жүзеге асыру мүмкіндігіне де ие болады. Қазіргі білім беру саласында 
оқытудың озық технологияларына мән беріп, Әлемдік зерттеуді сараптамай
жан жақты білім беру мүмкін емес.

жүктеу/скачать 5.11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: