ЕРЕКШЕ ОҚЫТУДЫ ҚАЖЕТ ЕТЕТІН БАЛАЛАРДЫҢ АРНАЙЫ

14 
отырып айқындалатын психикалық және дене кемістіктерін, сонымен катар 
танымдық мүмкіндіктерін ескереді. Ұзақ уақыт бойы емделуді қажет ететін 
адамдар үшін, сондай-ақ даму мүмкіндіктері шектеулі балалар мен 
жасөсірімдер үшін жалпы білім беретін арнайы түзету оқу бағдарламалары 
әзірленеді және енгізіледі; 
– әр баланың дамуындағы ерекшеліктерін ескеру, арнайы түзету 
құралдар мен (техникалық) тәсілдерді пайдалану аркылы түзетушілік- 
педагогикалық процесті өзгеше ұйымдастыру; 
– толыққанды өмір сүру үшін барабар жағдайларды қамтамасыз ету; 
– түзетушілік - педагогикалық процесті арнайы педагогтардың өткізуін 
талап ету, яғни тифлопедагог, сурдопедагог, олигофренопедагог, логопед және 
арнайы психологтардың психологиялық колдау көрсетуі; психологиялық, 
медициналық, әлеуметтік қызмет көрсетуді ұйымдастыру. 
Балалар кемістіктің деңгейі мен таным мүмкіндікгеріне сәйкес және білім 
алу үшін арнайы жағдайлардың сапасына тәуелді, білімнің түрлі деңгейлерін 
меңгере алады. Біздің елімізде білім беру жүйесі білім беретін оқу 
бағдарламаларының үздіксіздігі және сабақтастығы принципі негізінде келесі 
білім беру деңгейлерін қамтиды: 
 мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту; 
 бастауыш білім беру; 
 негізгі орта білім беру; 
 орта білім беру (жалпы орта білім беру, техникалық және кәсіптік білім 
беру); 
 орта білімнен кейінгі білім беру; 
 жоғары білім беру; 
 жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру. 
Ал мүмкіндіктері шектеулі тұлғалар уақытымен түзеу арқылы қолдау 
көрсетілген жағдайда білім берудің өз дамуына сәйкес деңгейлерін меңгере 
алады. Кейбір естімейтін, нашар естийтін, көрмейтін, нашар көретін және тірек-
қимыл қозғалысында, эмоция-ерік дамуына, сөйлеу тілінде ауытқуы бар 
тұлғалар жалпы орта білім беру деңгейін меңгеруге қабілетті және жоғары оқу 
орнында оқи алады. 
Арнайы білім беру мазмұнын жетілдірудің негізгі жолы қазіргі 
психологикалық және педагогикалық, теориялық және тәжірибелік зерттеулерді 
тиімді пайдалану. Олар оқушылардың дене және психикалық дамуының зор 
мүмкіндіктерін, оларды түзетіп, дамытуды жүзеге асырудың жолдарын 
көрсетеді. 
Арнайы мектептегі білімнің мазмұнына келесі талаптар қойылады: 
– оқытудың түзету-дамыту бағыты; 
– оқытудың нәтижелігі, яғни мазмұны білім жүйесін қалыптастыруы 
тиіс, 
– оқытудың қол жетерлігі, оқушылардың жас және танымдық 
ерекшеліктерін ескеру; 

15 
– оқытудың ғылымилығы; 
– оқу материалының білім беретін оқу бағдарламаларында шоғырланып 
орналасуы; 
– білім мазмұны өмір, тәжірибесімен тығыз байланыста болуы; 
– оқытудың тиімділігін арттыру үшін пәнаралық байланысты камтамасыз 
ету; 
– білім беру оқу бағдарламаларын қазіргі талаптарға сәйкес әзірлеу, 
көптүрлі нұсқаларын ұсыну (мысалы: зиятында ауытқушылықтары бар балалар 
үшін шамалы ауытқуы бар балаларға бөлек, жеңіл ауытқуы бар балаларға 
бөлек). 
Жоғарыда аталған талаптар нақты белгіленген құжаттарда бекітіледі 
олар: білім беру стандарты, оқу жоспары, білім беру оқу бағдарламалары мен 
оқулықтар. 
Оқушылардың дене және психикалық ерекшеліктері мен дамуындағы 
кемістіктерді ескере отыратын бекітілген білім беру ережелері бар. Ол 
денсаулығында кемістігі бар балаларға жалпы білім берудің мемлекеттік 
стандарты немесе арнайы білім беру стандарты деп аталады. Стандартта 
білімділіктің мемлекеттік деңгейінің негізгі көрсеткіштер жүйесі бекітілген. Ол 
көрсеткіштер келесідей, коғамның аталмыш тұлғаларға кажетті білім деңгейі 
туралы көз қарасы және екіншіден жеке тұлғаның шынайы сол білім деңгейін 
меңгеру мүмкіндіктерін ескереді. 
Арнайы білім беру стандарты білім алуда ерекше қажеттіліктері бар 
тұлғалардың барлық топтарына ортақ жалпы білім беру деңгейіне, түзету- 
дамыту жұмысына, сауықтыру және кәсіби еңбекке даярлауға деген талаптарын 
белгілейді. Стандарт талаптарын әзірлеуде мүмкіндіктері шектеулі түлғалардың 
барлығына тән даму кемістіктер есепке алынады. Мүмкіндіктері шектеулі 
балалардың барлығына ортақ кемістіктер: 
– қабылдаудың баяу және шектеулі сипаты; 
– тірек-қимыл-қозғалысындағы кемістіктер; 
– сөйлеу тіліндегі ауытқушылықтар; 
– ойлау процесіндегі кемістіктер; 
– таным әрекетінің жетілмеуі; 
– қоршаған орта мен тұлғаралық қарым-қатынастар туралы түсініктердің 
толық жетілмеуі; 
– жеке дара тұлғалық дамуындағы кемістіктер (сенімсіздік, қоршаған 
адамдарға себепсіз тәуелдену, өзімшіл болу, өз әрекетіне барабар баға бере 
алмауы, тәртіп сақтай алмауы т.б.). 
Аталмыш кемістіктерді жою, түзету үшін білім мазмұнына өзгерістер 
енгізіледі. Сонымен бірге оқу пәндердің құрамы да өзгертілуі мүмкін, мысалы, 
оқушылардың қоршаған орта туралы білімдерін толықтыру үшін арнайы 
пропедевтикалық оқу кезеңі енгізіледі. Ал зиятында ауытқушылықтары бар 
балалар үшін білім беру мазмұны жалпы жеңілдетіледі. 

16 
Ең негізгі ерекшелік арнайы білім мазмұнына өзгеше оқу пәндердің 
енгізілуі. Бұл жағдай арнайы мектептің жалпы мектептен айырмашылығын 
нақты көрсетеді. Көрмейтін оқушылар оқитын мектепте кеңістікті бағдарлау 
сабақтары, естімейтін оқушылар үшін қалдық естуін дамыту мен ауызша 
сөйлеуін қалыптастыру және заттық-тәжірибелік оқыту сиякты сабақтарды 
арнайы педагогтар өткізеді. 
Арнайы білім беру мазмұны математика, ана тілі, табиғаттану, әдебиет 
және өнерден оқушыларға ғылыми білімдерін қамтиды. Бұл білімдер берік 
игерілуі керек. 
Оқу жоспары білім беру органдары, мектеп әкімшілігі мен мұғалімдердің 
міндетті түрде орындайтын, білім беру министрлігі оқыту деңгейіне сәйкес оқу 
пәндерінің тізімін, көлемін, оларды оқу ретін және бақылау жолын бекітетін 
мемлекеттік кұжат. 
Оқу жоспары жалпы орта білім беру кұрылымына сәйкес келеді және әр 
сыныпта оқылатын пәндердің санын анықтайды. Оқу жоспарында пәндер оқу 
жылдарына байланысты орналасады. 
Пәндерді оқу реті оқушылардың танымдық мүмкіндігін, үйлесімділікті 
сақтауды, оқу пәндерінің өзара байланысын есепке алып, оқу пәндерінің 
мазмұнын жүйелі меңгеруді қамтамасыз етеді. 

жүктеу/скачать 1.36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: