Древние культы и традиционная культура казахского народа

казак эншщ хатка 
Tycyi 
мен айтылуындагы кембагалдык, еайып 
келгенде, эшм1зд1 дэстурл1 “дэмшен”, озшдпс “хош т е ш е н ”, 
талгамынан айырып бара жаткангаукеайды. Белгш эншшер1м1з 
Роза Рымбаева мен Нагнма Ескалиева казак тш колданыеынын 
кое екпщщ (непзп жэне коеымша екпш) табнгатын ееке 
алмагандыгыныц еалдарынан оздер1 орындап журген казак 
эндерш Ka3ipri эстрадалык койыртпакпен койындаетырып 
ж1бергеш кабырга кайыстырады. Казак эн онерш каршадайынан 
ана сут1мен бойына cinipin, курым кшзге аунап оскен Роза 
карындасымызга айтар агалык базынамыз бар: халкымыздыц 
меруерт-маржаны болып саналатын эшм1здщ оз табнгатын 
сактай да, насихаттай да бшелпс. 1^азак эш каз1рде бел алып 
отырган 6ip кундш эстрадалык айгай емес. О л - халкымыздыц 
рухы, жан cepiri.
Радио мен теледидардан шыркалып журген “Айголектщ” 
аягы казак эн урдюше жат “пап-паммен” 
6iTin, 
“Назкоцырдыц” 
журек теб1рентер сазды вокализшщ сиыркуйымшакталып ба- 
рып, келте кесшу1, А. Байтогаев, Р. Мусабаев, Э. Днпшев жэне
С. Тыныштыкулованьщ казак энш “тра-ля-ля-лямен” комкеру1 -
осы келецшздштщ 
KopiHici 
шыгар деп таныдьщ. Казак баласынын 
кулагына сщютл эр тул1кт1ц opicTeH шакыратын оз атауы бола- 
тыны сек1лд1 эр улт эншщ озше гана тэн вокализ1 (эридатайы) 
бар. Казакта бул кубылыс жай гана бар емес, саркылмас мол, 
сан-алуан. 
Bip 
гана Алдаркосе бабамыздыц “калилалайы” 
бйкенде айтатын “эридайы” бар екен. Осындай мол дунпеш 
nrepin 
бйпей, “тра-ля-ля-ляга” кошу - баска б1реудщ игш1гше 
кол сугу, оцайга эпенд1к таныту, оз немкурайдылыгымызды 
эшкерелеу емес пе?! 1^азак ССР хор капелласы мен эн-би 
ансамбл1 энш1лер1шц филологиялык мэдениетшщ том ендтнщ
нэтижесшде казак тш н щ фонетикалык озшдпс жуйесш дэл 
таппай, эн созшде кездесетш а, о, 
i, 
к, г, 
Ц, Ц, h 
дыбыстарынын 
зердес1зд1кт1ц курбанына шалынып, шыгыига ушырауы эн 
дэулет1м1зге кайырымсыз кетеу тушредт Ок1шшке орай, мундай 
профессионалдык 
ipi 
коллектив орындауында шыркалатын 
казак эншщ деш кулакка огаш ест1лед1, жагымды эстетикалык
360

Сэбетцазы Ацатай. 
Квкшетау, 25 цыркуйек 1983 ж.

Сэбетцазы Ацатай жиналыста

/—
• 
* 
u * 
u
эсерге болегеннщ орнына адамныц кещл куиш шаикалтады. 
рухын куйзелшке тушредт
Базардан алип келген кумис куман,
Жигитти адастырган калын туман.
Арадан кил утпестей тату едик,
Биздерге кастик килган кай антурган? -
деп шыркайды академиялык айдары бар арнайы коллектив 
эншшерт “Ас та бар, асыл тас та бар, 6ipaK артып кететш атан 
жок” деген осы шыгар-ау! Естйен кулакта жазык жок: калай 
естшед1, хатка солай тушрдпс. Осы турпатта айтылган казак 
эншде не кад1р, не касиет калады?
Казак энш орындау оцай емес. Ал сол эщц накышына 
келирш, оз бояуымен шыркау TinTi киын. Эн орындаушы- 
лар мен баспагерлерге орынсыз окпе айтып, олардыц ецбегш 
елемеуден аулакпыз. Эншшер1м1зге Ka3ipri замана эншен, 
эстрадалык урдштен тай да демейм1з. “1^айнар” баспасы- 
на ауыл-село жастарына арнап, эн жинактарын шыгару да ке­
рек. Халкымыздыц рухани и г ш т н элеумет кэдесше жаратып, 
дэшм козгалыска 
Tycipin 
отыру - мэдени процестщ непзп шар- 
ты. Алайда, эр кубылыстыц менппк, кайталанбас 6iTiMi бола­
ды. Сахнада болсын, баспада болсын, эн онершщ бш м мен бол- 
мыс сэйкеспгш бузып алмау - эцг1мем1зд1ц алтын аркауы ед1. 
Казак эн1н орындаушылар, шыгарушылар, хатка тус1руш1лер 
мен тыцдаушылар кауымыныц осы жон1ндеп ойы калай екен? 
Бгздщ айтар усыныстарымыз да баршылык. “Ауыл Kemi коц1лд1” 
жинагыныц келес1 6eciHmi басылымында:
1. Эн такырыптары алфавиттлк жуйемен бершсе:
2. Текстологиялык is де Hi стер дэйектене туссе.
3. Эн жайындагы зерттеулерге ден койылса.
4. Дэстурл1 казак эншщ салмагы басым болса.
5. Айтылмайтын, коцшден кеткен жаца эн текстер1 алынып 
тасталынса.
6. Мумк1нд1г1нше халык эншщ авторларын саралай туссе.
7. Нотасымен шыгару да колга алынса.
361

8. Одак пен республика гпмншен соц эн атасы - “Ел1м-ай” 
турса.
9. Тойбастар, Беташар, 1^оштасу, Сэлем, той-томалакка, ата- 
нага, келш мен куйеуге осиет, беспс жыры, тусаукесер, бата, 
рахмет айту секщщ турмыс-салттык олец-жырлардыц б1рнеше 
нускасы 
(ecKici 
де, жацасы да) журсе... дейм1з.
Бул, эрине, аз жумыс емес. Алайда, эн мэдениетшщ мереш 
упин аткаруга эбден болады.
Цазац dde6uemi. 19 цыркуйек 1986 ж.

жүктеу/скачать 5.74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: