Древние культы и традиционная культура казахского народа
Эннщ де ecTici бар, ecepi бар
жүктеу/скачать 5.74 Mb. Pdf көрінісі
|
| Жулдыз. 1985. №1
Эннщ де ecTici бар, ecepi бар 1лгерще Арканыц эйгш энпиш Жарылгапберд1 акпаннын алай-дулей боранында калып, адасып, жолдастарымен беймэл1м ауылдыц устше н шыгады. Арлы-берл1 саулаган жургшпиден ыгыр болган ауыл адамдары “колденец журген кок атты” деп сырт 6epin, ыкылас коймайды. Амалы таусылган жолаушылар тулыпка оранган Жарылгапберд1ге карайды. Энш1 жолдастарыныц кабагын T y c i H i n , домбырасына умтылады. Домбыккан саусактарын укалап, ауыр тулыпты желбегей жа- мылып турып, атакты ‘ТопайкоктГ’ ацыратып коя бередг -Япыр-ау! Мынау оз1м1здщ Жарылгап кой! Жарылгапберд1 гой мынау! - деп калыц ел жолаушыларга лап бередт Жаксы эн касиетлн кастерлей бшетш бул ел Ж арылгапбердт ж1бермей, кыс бойы ел аралатып, ат-шапан айыбын 6epin, жаз шыкканша энш1н1 аулына кайтармапты. Енд1 таяуда гана болган окпгага коц1л аударалык. СССР Халык apTnci Ермек Серкебаев АКД1-ка барган сапа- рында оныц салган эуенше 6ip такуа миллионер дщ тацыркаганы сондай, казактыц халык эн1н1ц орындалганына TinTi сенбе- ген. Тек ею-уш эн айтылганнан кеЙ 1 н басын шайкап, айтулы энш1н1ц колын кысып, елшщ музыка мэдениет!н1ц байлыгымен куттыктаган. Эннщ эстетнкалык парасаты уакыттыц жел-кузына мужшмек емес. Тарих курз1сшщ алапат соккысына Сыганак пен Оты- рар тотеп бере алмады. Оныц ececiHe опырылып тускен сырлы кумбез1н!ц жацгырыгы эн болып кальщтап, гасырларды коктеп отш б1зге жеттл. Еасырлар жугш эн аркалады. 353 Тарихи эстетикалык зердеш кэмш тыцдаушы ушш казак эндершщ текстшде артьщ сез, жетлм уйкас жок, кисынсыз жапсырылган сез табылмайды. Ец аргысы “Мшгешм астымдагы кула бестГ’ десе, онысы езшщ элеуметик хал-жайын айгактаганы. “Жагалай Сарыарканы аулым коши” десе; osi гумыр кешкеи тарихи кезецщ, элеуметик ортаиы иаш еткеш. Одан эрг EciMe сен тускенде суйген сэулем, Езш п inii-бауырым жерге тусп,- десе жан-журегшен шыккан жалын сез1мш жайып салтаны. Эрине, бул niKip айтута жецш, макулдауга оцай. Алайда, ец мацыздысы казак эндершщ cesi, epici казактыц халык поэзия- сы ез болмысында тарихи кезещн, элеуметик ортасын, таптын позициясын, тштен теотрафиялык мекен-туратын айтактауы аркылы элемдж поэзияда езшдпс окшау касиеимен дарала- нады. Бул топыракта тутан поэзия жумыр жердщ кез келтен нуктесшде е си л се де осы топырактыц тана кулагын шула- тады. Мше, б1здщше, асыл онердщ ашылмай келтен 6ip пара купиясы осында. Коп ултты совет мэдениеи упин улттык ерекшелпс - элеуметпк-саясп тутастьщтыц курамдас б о л т . Бул - енертанудаты социалистпс реалист!к тэсшдщ сара жолы. Муны мойындамау эр турл1 жасанды методиката урындырады. Эрине, эр орындаушы ез тембрш, мэнер1 мен енер туын- дысын байытуы бар. Ермектщ, Жусшбектщ, Рахияныц, Дэнештщ, Розалардыц орындауында казак эш кулпыра тусш, табити сулулыты мейлшше ашылып отырады. Казак лирикалык эндершщ накышын, эс1ресе, Рабита Ес1мжанова ерекше турлещцредт Казак эншщ дэстурл1 салауаты бул эншшщ орын дауында айрыкша айкын керше дт Халык э т н щ эстетикалык бтм ш ен , айтылу мэдениетшен адасып калган жокпыз ба деген салкын ой да кей-кейде санамыз- да турып алады. Эр заманныц энге деген ез талабы бар. Бул та- лап халык эншен, эс1ресе, казак эншен тыс туруы тшс. Ойткеш казактыц халык эш - классикалык казына. Онан уйрену керек, оныц эстетикалык бояуын, философиялык мэйегш бойымызга 354 ciijipe бшу1м1з шарт. Халык энш ез накысында, менппкп эстетикалык децгешнде орындай алатын энппм1здщ 6ipi - Жэшбек Кэрменов. Жэшбек тек орындаушы тана емес, филосо- фиясын терец мецтертен маман, у стаз. Ел ипшде халык эншщ шынайы эстетикалык парасатын кайта байыркалату жолы - ра дио, кино жэне телевизияныц хабарлары деп ойлаймыз. Эн тарихыньщ жаркын кезещн ойласак, “ПЛркш Шэмпп” дейм1з. Kasipri кезецнен хальщтык эн 1здесек, Шэмттлге кулак туре Mi s. Дэл бугшг1 куннщ жаца эндершщ бояуы тым эЫре, кызгылт, улттык накыс элде жок, элде к а л а м а , бетке жаккан опадай 6ip кортен козте тана, екшпи козкараска - куыс. Беделд1 казак эншшершщ (Натима Ескалиева т. б.) айту мэнершен жасандылык урады, репертуарын батыстыц жүктеу/скачать 5.74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|