Педагогика кафедрасы

Оқушылар өз топтарында еске түсіріп, талдап, ортаға салады, осылайша шыңдалған ойлауға қадам басады.

І сатыда: «Топтау», «Суретке қарап болжау», «Түртіп алу» (Insert)

ІІ сатыда: «Insert», «Елестету» т.б.

ІІІ сатыда: «Венн диаграммасы», «Қос шеңбер», «Ұқсастық пен даралық», «Галерея шарлау» т.б.

Сын тұрғысынан ойлауды үйрету үшін мына төмендегі шаралар орындалуы шарт:

1. 
   Сын тұрғысынан ойлауды тудыру үшін уақыт керек.
   
2. 
   Оқушыларға ойланып – толғануға; Ойын ашық айтуға рұқсат беру.
   
3. 
   Әр – түрлі идеялар мен пікірлерді қабылдау.
   
4. 
   Үйрену барысында оқушылардың белсенді іс- әрекетін қолдау.
   
5. 
   Кейбір оқушылар түсіп қалған қолайсыз жағдайларды әжуаға аналдырмау.
   
6. 
   Оқушылардың бір- бірінің жауабына жасаған сынының дәлелді, дәйекті болуын талап ету.
   
7. 
   Сын тұрғысынан ойлауды бағалау.
   

• 
  сенімділікпен жұмыс жасау;
  
• 
  бар ынтасымен оқуға берілу;
  
• 
  пікірлерді тыңдау, құрметтеу;
  
• 
  өз пікірін ашық білдіруді талап ету қажет.
  

• 
  Мен осы мәселе туралы не ойлаймын?
  
• 
  Осы мазмұннан алған ақпарат менің бұрынғы осы мәселе туралы білетініме сәйкес пе?
  
• 
  Маған бұл жаңа ойлар, идеялар қаншалықты әсер етті?
  

Жоба 80- ге жуық стратегиялардан тұрады.

Педтехнологияларды зерттеушілер пікірін тұжырымдасақ, педагогикалық технологияларға сипаттама беру және талдау үшін төмендегідей белгілер ескерілуі тиіс:

1. 
   педагогикалық технологияның қабылданған технологиялар классификациясына сәйкестендірілуі немесе теңестірілуі;
   
2. 
   технология атаулының оқыту жүйесіндегі идеясын, негізгі сапасын, ақырында оқу- тәрбие үрдісін қазіргі заманға сай жетілдіретін негізгі бағытын бейнелейтіндей болып келуі;
   
3. 
   тұжырымдық бөлімнің болуы, білім беру үрдісіндегі оқушы позициясының есепке алынуы;
   
4. 
   бағдарламалық- әдістемелік қамтамасыз етілуі.
   

Жаңа технологияларды енгізу барысында бастауыш сынып мұғалімі нені білуі керек?

1. 
   Жаңа технология көмегімен шешілетін мәселелерді;
   
2. 
   Жаңа технологияны қолдану арқылы алынатын нәтижелерді;
   
3. 
   Жаңа технология мәнін, алынатын нәтижелердің теориялық негізін;
   
4. 
   Жаңа технологияда мұғалім қолданылатын әдіс- тәсілдерді;
   
5. 
   Оқушыларды жаңа технологияда үйрету әдісі.
   

1. 
   Оқу бағдарламасының түрлендірілген нұсқаларын құрастыру;
   

• 
  Дамыта оқыту бағытында;
  
• 
  Модульдік курс үшін;
  
• 
  Әлеуметтендіру бағытында;
  
• 
  Ұжымдық жүйедегі оқыту;
  
• 
  Басқа да технологиялар үшін.
  

2. 
   Күнтізбелік- тақырыптық жоспарлау;
   
3. 
   Әр сабақты жоспарлау;
   
4. 
   Жаңа технология бойынша жүргізілетін әртүрлі типтегі сабақ жоспарларын жасау;
   
5. 
   Оқу модулін құрастыру;
   
6. 
   Модуль бойынша оқушылардың өзіндік жұмыстары үшін таратпалы материалды дайындау;
   
7. 
   Модульдерге байланысты оқушыларға арналған өзіндік тапсырмалар құрастыру;
   
8. 
   Оқушылардың топтық жұмысы үшін берілетін тапсырмаларды дайындау;
   
9. 
   Оқу жобаларының мазмұнын анықтау.
   

1. 
   Жаңа технологияда пайдаланатын жекелеген әдістер мен тәсілдерді қолдану;
   
2. 
   Әртүрлі типтегі сабақтарды өткізу;
   
3. 
   Өткізілген сабақтарға талдау жасау, жіберілген кемшіліктердің жасырын себептерін анықтау.
   

Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан- жақты маман болу мүмкін емес. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің зейін- зерделік, кәсіптік, адамгершілік және басқа да көптеген қасиеттерінің қалыптасыуна игі әсерін тигізеді, өзін- өзі дамытып, оқу- тәрбие үрдісін жүйелі ұйымдастыруына көмектеседі

Жаңа технология әдістері оқушылардың шығармашылық қабілеттерін арттырып, өз бетімен жұмыс істеуге, қорытындылар жасауға, жүйелі білім алуға жетелейді. Өйткені, модульдің оқыту технологиясында оқытудың әртүрлі белсенді формаларын (топтық, жеке топтық, диспуттар т.б.) қоладнуға мол мүмкіндіктері бар.

Модульдік оқыту технологиясының ерекшелігі- оның білімді меңгеруге емес, тұлғаның танымдық қабілеттерін және танымдық үрдістерді, яғни, жадының алуан түрлерін (есту, көру, қимыл және т.б.), ойлауды, ынтаны, қабылдау қабілетін арнайы жасалған оқу және танымдық жағыдайлар арқылы дамытуға, сондай- ақ тұлғаның қауіпсіздігін, өзін- өзі бекіту, ойын, танымдық және шығармашылық қажеттіліктерін қанағаттандыруға белсенді сөздік қорын (ауызша және жазбаша түрінде) дамытуға бағытталуы.

Бұл технологияның тағы бір ерекшелігі- дарынды балалармен тұрақты және жүйелі жұмыс істеу мүмкіндігі болып табылады.

Модуль дегеніміз- қандай да бір жүйенің, ұйымның анықталатын, біршама дербес бөлімі. (С.И. Ожегов)

Педагогикалық технология кәсіптік қызметтің ерекше түрі болып табылады.жаңа технология әр түрлі пәннің оқытушыларына жұмыс істеу ерекшелігіне, әдістемелік тәжірибелерісіне шығармашылықпен қарауына, жаңашыл тәжірибелерін және әдістемелерін кең пайдалануға мүмкіндік береді.

Оқу модулі оқу циклі ретінде үш құрылымды бөліктен: кіріспеден, сөйлесі бөлімінен және қорытынды бөлімінен тұрады.

Әр оқу модулінде сағат саны әр түрлі болады. Бұл оқу бағдарламасы бойынша сол тақырыпқа, тақырыптар тобына немесе бөлінген сағат санына байланысты.

Оқу модулінің ерекшелігі- жалпы сағат санына қарамастан, кіріспе және қорытынды бөлімдерге 1-2 сағат беріледі. Барлық қалған уақыт сөйлесу бөлімінің меншігінде болады.

Кіріспе бөлімінде мұғалім оқушыларды оқу модулінің жалпы құрылымымен, оның мақсат- міндеттерімен таныстырады. Сонан соң мұғалім осы оқу модулінің барлық уақытына есептелген оқу материалдарын қысқаша (10- 20 минут ішінде) сызба, кесте және т.б. белгілік үлгілерге сүйене отырып түсіндіреді.

Сөйлесу бөлімінде танымдық үрдіс сыныпты 2-6 адамнан шағын топтарға бөлу арқылы негізінен оқушылардың өзара әрекет етуіне құрылған.

Оқытуды ойын түрінде ұйымдастыру әртүрлі белсенді формаларды қолдану- оқытудың міндетті шарты болып табылады.

Оқу модулінің Сөйлесу бөлімінде оқушылар білімін бағалаудың дәстүрлі бес балдық жүйесін емес, тоғыз балдық жүйе қолданылады, бұл оқушыларға бір деңгей тапсырмаларынан екіншісіне жеңіл, көңіліне қояу түсірмей өтуге мүмкіндік береді, өйткені әр деңгей ауқымында «өте жақсы», «жақсы» немесе «қанағаттанарлық» баға алуға болады.

І деңгей тапсырмалары дарындылықтың екі түріне- интеллектуалдық және креативтік дарынды балаларға арналған.

Үшінші «жеңілдетілген» деңгей тапсырмаларын орындау білім деңгейі төмен оқушыларға кейіннен жоғарырақ деңгей тапсырмаларына көшуге мүмкіндік береді. Тапсырмаларын оқу модулінің орта кезінде- ақ орындап болған оқушылар, қалауы бойынша мұғалімге көмекші бола алады. Олар кеңесшілер, жүргізушілер т.б. рөлдерді атқара алады.

Оқу модулінің сөйлесу бөлімі оқушылардың өзін- өзі оқытуына және өзін- өзі бағалауына, бірін- бірі оқытуына және бірін- бірі бағалауына құрылған. Бұл әрбір оқушы үшін тек үш деңгейлік тапсырмалар ғана емес, олардың үлгі жауаптарын да даярлау арқылы іске асырылады.

Бұл технологияның маңызды шарты- оқушылардың кез- келген ғылыми көздерді, оқулықтарды, оқу құралдарын пайдалануына болатындығы, сондай- ақ ұйымдастырушы, көмекші, кеңесші ретінде мұғалімнен жедел кеңес ала алатындығы.

Сөйлеу бөлімі сабақтарының ұйымдастырылу формасы бойынша әр оқушы өзінің қалай және немен шұғылдануы тиіс, сабақ барысында не істеуі керек екенін біледі, өйткені мұғалім балаларды сабақтың ережелерімен (егер ол оқыта үйрету ойыны болса) немесе оның құрылысымен және жүру барысымен алдын ала таныстырады.

Оқу бөлімінің қорытынды бөлімі- бақылау. Егер сөйлеу бөлімінің барлық сабақтарында оқушылардың бір- біріне көмегі, бірін- бірі оқыту, түрлі ғылыми көздерді пайдалануы құпталып келсе, енді қорытынды бөлімде оқушы өзінің сөйлеу бөлімінде алған білімін, білігі мен дағдыларын ешкімнің көмегінсіз көрсетуі тиіс.

Оқушы білімін бақылаудың формалары ретінде тестілік тапсырмалар, бақылау жұмыстары, сынақ, шығарма немесе диктант оқу пәнінің ерекшелігіне орай қолданылып, оқу модулінің осы қорытынды бөлімінде беріледі.

Оқушылардың тақырып немесе тару бойынша білімін, білігін, дағдысын бағалауда оқу модулінің қорытынды (бақылау) бөлімінде алған бағалары қойылады.

Егер сөйлеу бөлімінде оқушыларға үш деңгейдегі («жеңілдетілген» стандарт, «стандартты», «стандарттан жоғары») тапсырмалар ұсынылса, қорытынды бөлімде барлық оқушыларға бірдей мемлекеттік білім стандартына сай тапсырмалдар беріледі.

Модульдік оқытудың сөйлесу бөлімінде ойындар кеңінен пайдаланылады. Сөйлесу бөлімінің 1,2,3 сабақтарында «Қарлы кесек» ойынында оқушылар тақырыпты көру, оқу, сөйлесу арқылы меңгеріп, 3,4,5 сабақтарында «Брейн- ринг» ойыны арқылы тақырыпты қай деңгейде меңгергенін анықтаймыз. Ол үшін оқушылар деңгейлі тапсырмалар орындайды.

Модульдік оқыту технологиясының құрылымы:

• 
  Оқытудың жалпы мақсатын қою;
  
• 
  Жалпы құрылған мақсатты нақтыландыруға көшу;
  
• 
  Оқушылардың алдын- ала білім деңгейін бағалау;
  
• 
  Оқу әрекетінің жиынтығы;
  
• 
  Нәтижесін бағалау.
  

Модульдік оқыту технологиясының негізгі тұжырымдамасы, М.О.Т. жұмыс істеу үшін қажетті алғышарттар, М.О.Т- сын оқу- тәрбие үрдісіне енгізу жолдары көрсетілген кестелер төменде келтірілген.

М. О. Т. Тұжырымдамасы

Тұлғаның танымдық қабілеттерін, шығарма-шылық қажеттіліктерін қанағаттандыруға	Дарынды балалармен тұрақты және жүйелі жұмыс істеу мүмкіндігі	Оқу материалын қайта жаңғырты, қарапайым білік пен дағды қалып-тастыру, алынған білімді талдау, жинақтау, бағалау мақсатында оқытудың белсенді формалары қол-данылады.
Оқушылар кез- келген деңгейдегі тапсырмалар-ды өздері таңдайды	Оқу үрдісі белсенді формаларды: топтық, жұптық, ұжымдық қолда-ну арқылы іске асады.	Білім стандарты бекіткен оқу материалдарын бар-лық оқушылардың жүз пайызға меңгеруін қамта-масыз етеді.

О. Т. жұмыс істеу үшін қажетті алғышарттар

Мониторингтік басқару жүйесі, мұғалімдердің білімі мен біліктілік сапасы, кәсіби деңгейі және мониторингтік бақылау: сыныптар бойынша, пән бойынша тоқсандық есеп, жылдық өсу деңгейі бойынша

Біріншіден, сыни тұрғыдан ойлау өзіндік және жеке ойлау болып табылады. Ал сабақ сыни тұрғыдан ойлау принциптеріне негізделетін болса, әркім өз ойлары мен пікірлерін және бағалауларын басқалардан тәуелсіз құратын болады. Біз үшін басқа біреу сыни ойлай алмайды, біз барлығын өзіміз үшін жасаймыз. Сонымен қатар ойлау өзіндік сипатқа ие болғанда ғана сыни тұрғыдан ойлағандық болып есептеледі. Өз бастарымен жұмыс істеп, ең қиын деген мәселені өзі шеше алулары үшін оқушыларға жеткілікті түрде бостандық берілуі керек. Мысалы оқушылар мұғалімнің айтқанын жаттанды түрде қайтып айтып беруі мүмкін.

Сыни тұрғыдан ойлауда идеяның ерекше болуы міндетті емес:біздің басқа біреудің идеясы мен нанымын өзіміздікі етіп қабылдауға толық құқымыз бар. Біз тіптен, басқаның пікірімен келісуіміз керек болады да, бұл біздің құқымызды дәлелдейді. Сыни тұрғыдан ойлайтын адам басқаның көзқарасымен жиі келісе бермейді.

Екіншіден, ақпарат сыни тұрғыдан ойлаудың соңғы емес, бастапқы пункті болып табылады. Білім адамның сыни ойлауы онсыз мүмкін болмайтын дәлелдемелерді тудырады. Кейде "басында түк жоқ болса ойлау қиын болады" деп айтып жатады ғой. Терең ойлау үшін фактілер мен идеялар, мәтіндер мен теориялар, мәліметтер секілді көптеген "шикізаттарды" өңдеу керек болады. Кейбір оқушылар өздерінің үйренгендерін көп есіне сақтай алмайды. Сондықтан оларға ескіден жаңаға жол салу керек. Дегенмен де мұғалімнің жұмысы тек сыни тұрғыдан ойлауға шектеліп қалмайды оқушылар ең қиын деген түсініктерді қабылдап, әр түрлі мәліметті естерінде сақтауға дағдыланады. Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету - мұғалімнің көп жақты жұмысының бір бөлігі ғана. Кез келген жаста сыни тұрғыдан ойлауға болады: бұл үшін тек студенттердің ғана емес, бірінші сынып оқушыларының да тәжірибелері мен білімдері жеткілікті.

Үшіншіден, сыни тұрғыдан ойлау сұрақтар қойып, шешімін табуды қажет ететін мәселені анықтаудан басталады. Жалпы адамзат баласы тумысынан білуге құмар болып келеді. Егер біз жаңа бір нәрсені байқай қалсақ, оның не екенін білуге құмартамыз. Дегенмен нағыз таным үрдісі өзінің кез келген кезеңінде мәселелерді шешу мен өзінің жеке қызығушылығы мен қажеттіліктерінен пайда болатын сұрақтарға жауап беруге деген талпыныспен сипатталады.

Төртіншіден, сыни тұрғыдан ойлау көңілге қонымды дәлелге ұмтылады. Сыни тұрғыдан ойлайтын адам мәселені шешудің жолын өзі іздеп табады да, сол шешімдерді негізі бар, саналы дәлелдермен нақтылай түседі. Ойымызды қорыта келсек: инновация жаңалық енгізумен байланысты. Бірақта зерттеушілердің айтуы бойынша кез-келген жаңалық әрқашанда да жоғары нәтиже көрсете бермейді.

Бүгінгі таңда әрбір жаңашыл ұстаз үшін оқу және жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау бағдарламасының кез келген стратегиялары құнды, әрі бағалы. Бұл стратегиялар оқушылардың қызығушылығын арттыра отырып, ұстаздың тығырыққа тірелетін сәттерінен арылтады. Сабақтарда екі түрлі түсініктеме күнделігі, жұппен жұмыс жасалу керек. Сұрақ қою, ой шақыру, білім көпірі, бес жолды өлең, еркін жазу, білемін, үйренгім келеді, білгім келеді, Венн диаграммасы, пікірталас, ортаға салыңыз, Болжау, Автор орындығы, т.б.стратегияларын оқушылардың мотивациясын оятып, ынталандыра түсері сөзсіз. Сонымен қатар бұл стратегиялар оқушының көзқарасын, түсінігін дамыта түседі, жалықтырмайды. Әсіресе мінезі тұйық, өз ойын еркін жеткізе алмайтын оқушыларға аты аталған стратегиялар үлкен әсер етіп, өзгеріс әкеледі. Оны күнделікті сабақтардан аңғаруға болады. Оқушыға сеніммен қарап, ой еркіндігі мен пікір айту еркіндігін берсең өз тұжырымын қорғай білу, өз ойын, көзқарасын өзгелермен бөлісе білуге қалыптасады.

Ой шақыру стратегиясында берілетін талқылама сұрақтар оқушыларды шын мәнінде білімге қызықтырып, белсенділігін арттырады. Сонда оқушылар берілген кез келген тақырып бойынша өздерінің әр сабақтан алған білімдерімен бірге, естігендерін (ересектерден, ұстаздардан, ақпарат құралдарынан, достарынан, т.б.) көргендерін және топшылаған қорытындыларын ортаға салу арқылы үйренуге ынталанады.

Жаңа әдістерді сабақ үстінде қолданғанда сыныптарда көп өзгерістер байқалады.

Сабақ үлгерімдері нашар оқушылар үшін «Венн диаграммасы», «Автор орындығы», «Кері байланыс» стратегияларының нәтижесі жоғары байқалады. Оқушылардың елеусіз қалмауына, үнемі сабаққа қатысуына, бақылауда болуына және өзге балалармен қарым-қатынасқа түсуіне дұрыс бағыт деп айтуға болады. Өзін-өзі бағалай білу стратегиясы да оқушылардың күш-жігеріне сенімділік береді. Әсіресе сынып сағаттарында да оқу әдістерін қолдану тиімді. Оқушылар жұптаса отырып, екі түрлі тізім толтырады. Онда бір ғана өзінің, екінші бағынға қасындағы жұптасының жақсы жақтарын жазады. Болған соң бір-біріне оқып береді. Бұл тапсырма оқушыға басқалардың бойндағы жақсы қасиеттерді тани білуге, сын тұрғысынан қарай білуге және қуанта білуге үйретеді. Сын тұрғысынан ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыта стратегиялары әр оқушының өзіндік қабілетіне, ойына, жеке көзқарасына зейін қойып, мән беруге үйретеді.

Осы мәселені шешуде негізгі атқаратын жұмыс-оқушыны өз бетімен жұмыс жасауға үйретудің әдістемелік жолдарын қарастыруға болды.

-тақырыпқа байланысты өз ойын дамытуға, ой-қозғау салуға көмектесетін мәтін алу.

-мақсат қойып үйрету қажеттілігін ұғу.

-мәтіннің тәрбиелік мәнін ашу

-қызу пікірталасқа дағдыландыру.

-өзінің, өзгенің пікірін тыңдай білу, бағалай білу

-сұрақтарды нақты қоя білу

-өзіне, біліміне сенімді болу

-өз ойын жүйелі жеткізе білу

-айналасына сеніммен қарау

«Автор орындығы» стратегиясы оқушыны сенімділікке, өзін еркін ұстауға, көпшілік алдына шығып сөйлеуге, ойын жинақтауға көмектеседі. Бұл стратегиялардың қай қайсысы болмасын, қызығушылығын дамытады. Пәнге деген өзгеше көзқарас қалыптасады. Әр сабақты оқушымен санаса отырып, жүйелі жүргізуде сын тұрғысынан ойлау бағдарламасының стратегиялық бағыттары ұстаздарға үлкен қолғабыс тигізеді. Оқушы іс-әрекетке, оның дамуына, өзгеруіне сын көзбен қарап, бағалауды үйренеді.

Сын тұрғысынан ойлауды оқу мен жазу арқылы дамытқан дұрыс. Бұл әдістің ерекшелігі-сынып оқушыларын жікке бөлмей, барлық баланың бірдей дамуына жағдай жасау. Педагогикалық технология-оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан дамыту. Расында да, сын тұрғысынан ойлау- барлық жастағы балаларға кез келген әрекетке, мазмұнға сын тұрғысынан қарау, нақты дұрыс шешім қабылдау, өзі қабылдаған ұйғарымға деген сенімділіктің болуы болып табылады. Бұған сын тұрғысынан ойлау бағдарламасының стратегиялары көмектеседі. Негізгі үш кезеңнен тұратын бағдарлама әр оқушының қабілетін ашуға, ойын еркін жеткізуге, қызығушылығын оятуға ерекше мән береді.

Бұлар:әңгімелесуші-оқулықтар және оларға қосымша төрт деңгейдегі тапсырмалар берілген жұмыс дәптерлері.

Әңгімелесуші-оқулық бойынша оқушылар жаңа тақырыпты өз бетімен меңгеріп, анықтама, ережелерін өзі шыгарады.

Қарапайым жаттығу-мысалдармен оларды бекіткеннен кейін, жұмыс дәптерлеріндегі деңгейлік тапсырмаларды орындауға көшеді.

Деңгейлік тапсырмаларға, мысалы имформатика пәнінен, төмендегідей талаптар қойылады:

Бірінші деңгейдегі тапсырмаларға:

1. 
   Жаттап алуға лайықталған болуы керек.
   
2. 
   Алдағы сабақта жаңадан меңгерілген білімнің өңін өзгертпей қайталап, пысықтауына мүмкіндік беруі тиіс.
   
3. 
   Тапсырмалар жаңа тақырып үшін типті және өмірмен байланысты болуы керек.
   

Мұндай тапсырмаларды құрастырған кезде-олардың танымдылығы мен қызықтылық жақтарына ерекше көңіл аударған жөн.

1.Өтіп кеткен материалдарды реттеуге және жүйелеуге берілген тапсырмалар. Бұлар өзгертілген жағдайлардагы тапсырмалар, яғни бұрынғы тапсырмаларға ұқсас, бірақ оларды орындау үшін алғашқы алған білімдерін түрлендіріп пайдалану қажет болады. Мұндай іс-әрекетке келтіретін тапсырмалар: мәтінмен берілген кері есептер; кері байланыс функциясын атқаратын тексеру тапсырмалары, т.с.с.

2.Оқушылардың ойлау қабілетін жетілдіруге берілетін тапсырмалар.

Оларда біздің ұлттық ерекшеліктеріміз ескеріліп, танымдық және үйретімділік маңызы болуы қажет болады.Бұлар: логикалық есептер, ребустар мен сөзжұмбақтар

1)танымдық іздену (эвристикалық) түрдегі тапсырмаларды орындау барысында оқушылар жаңа тақырып бойынша меңгерген алғашқы қарапайым білімдерін (заңдылықтар шығару, анықтамалар, анықтамалар, формулаларды жаттау, т.с.с.) жетілдіріп, тереңдетумен қатар, ол тағы да жаңа білімді меңгеріп, өзі үшін жаңалық ашуы тиіс. Эврика! Мұндай жұмыс анализ бен синтез және салыстыру арқылы негізін анықтау, қорытындылау сияқты ой жұмыстарын қажет етеді.

Мұндай есептерді шешу барысында оқушылар жаңа есептерге тап болады да, проблемалық жағдай туындайды. Оны шешу үшін оқушы жаңа әдістер іздеуі керек.