Өзін-өзі тексеру сұрақтары

1. 
   Халық педагогикасы туралы ғалымдардың көқарастарындағы айрмашылықтарды көрсет
   
2. 
   Халық педагогикасы мен ғылыми педагогиканың қағидаларының үндестігін салыстыра отырып ажыратып бер.
   
3. 
   Этнопедагогика қандай ғылым салаласынан бөлінген? Қандай салалармен байланысты?
   
4. 
   Халықтық педагогиканың қандай негізгі қағидалары бар?
   
5. 
   Этнопедагогиканың пайда болуына қандай теория әсерін тигізді?
   

1.Халықтың әлеуметтік тәжірибесі мен халықтық дәстүрлері педагогикалық ойдың дамуының негізі

2.Орта ғасырдағы Орта Азия және Қазақстанның жас ұрпақ тәрбиелеудегі халықтық педагогикалық дәстүрлерінің мәні туралы. Я.А.Коменский, И.Г.Песталоции, Ш.Уәлиханов, А.Құнанбаев, К.Д.Ушинский, Ы.Алтынсарин шығармаларындағы тәрбиенің халықтық қағидасы.
1.Халықтың ұрпақты әдептілікке тәрбиелейтін ұлағатты ұғымдары мен ырым, тыйым сөздерінің мәдени-тәрбиелік мәні зор. Салауаттылық, сауап, үнем сияқты ұғымдарға қайшы келетін кесір, обал, ысырап сөздерінің мәнің халық жас ұрпаққа жастайынан түсіндіріп, салауаттылыққа, үнемшілдікке, ұқыптылыққа, яғни мәдениеттілік негіздерін білуге тәрбиелейтін.

Мектептегі, жоғары оқу орындарындағы ұжымдық, әдептілік дәстүрлері де этнопедагогиканың мәдениеттаныммен сабақтастығын көрсетеді. Яғни, этнопедагогика пәні – ұлттық мәдениеттің бейнесін көрсететін және сол ұлттық мәдениеттің мәнін түсіндіріп, іс-әрекетте қолданыстарын үйрететін пән.

Қазақ халқының ұлы педагогы Ыбырай Алтынсарин ұлттық мәдениетті дамытудың негізгі құралы – оқу, мектеп ашу деп, ауылдық, болыстық мектептер ашып, қыздар училищелерін, мұғалімдер семинариясын ұйымдастырды.

Абай дана «ғылым таппай, баптанба, өнер таппай мақтанба» деп ұлттық мәдениетті дамытудың түп негізі – білімде, өнерде деп көрсетті. Ол үшін «өткірдің жүзі, кестенің бізі» сала алмаған өрнекті сөзбен өрнекетейтін ана тілін қадірлеу қажет екенін айтып, бес нәрседен қашық болуды, бес нәрсеге асық болуды уағыздайды.

Қазақтың тұңғыш ғалымы Шоқан Уәлиханов «үш жүз жыл бойы бір де бір ғалымның қазақ жұртында болмауы» - өнерпаз, қабілетті халықтың мәдениетіне жасалған қиянат деп көрсетіп, халықтың мәдениетін өркендету ұшін мектептер ашып, ұрпаққа ғылым үйретіп, білім беру қажет екендігін дәлелдеді.

Педагогикалық ойдың дамуындағы халықтық дәстүрлері этнопедагогика ғылымында айқын көрінеді. Оның негізгі мақсаты – ұлттық мәдени мұралардың болмысын айқындап көрсетумен қатар, сол ұлттық мәдениетті дамытудың қозғаушы күштерін дәлелдеп, оның тәрбиелік қолданылмалы тәсілдерін бағдарлап көрсете білу болып табылады.

ХХ ғасырдың 70 жылдары этнопедагогикалық ойлардың – тұжырымдамалардың күшеюіне себепші болған үдеріс кеңестік жүйенің басқа ұлттарды шеттетуі еді. КСРО-да 1930 жылдан бастап ұлттарды орыс тілінде оқыту талап етіле бастады. 1959 жылдан бастап ұлттық мектептер орыс тілді мектептерге көшірілді. «Этнопедагогика», «Халықтық педагогика», «Ұлттық білім жүйесі», «Ұлттық мектеп» деп келетін атау ұғымдар интеграция туғызған ұлтсыздану үдерісіне қарсылық. Этникалық педагогиканың мәні-ұлттық педагогикаларды бір-бірінен негізсіз көшіртпеу.

Ш.Уәлиханов – қазақ топырағында ағартушылық идеялардың туын алғаш көтерген ғалым. Ол орыс өкіметінің Қазақстанға өз заңдарын механикаклық түрде көшіруге қарсы шықты. Шоқан Ресейдің өзіне тән жағдайлары туғызған қылмс түрлерінің Қазақстанда жоқтығын, бірақ орыс заңгерлері білмейтін қылмыс түрлерінің бар екенін дұрыс дәлелдеді.

Шоқан Уәлиханов қазақ халқының жаттап алу қабілетін, шешендігін жоғары бағалап, мұндай қабілетті халық сауатты болып, ғылым үйрену керектігін анықтап айтқан. «халықтың мұңы мен сырын, арманын толғайтын жыраулардың жарлары – өнегелілік, бірден-бір құнды құбылыс», - дейді Ш.Уәлиханов. қазақ даласындағы оқу, мектеп ісін ғылыми негізде құрып, оқу-білімнің табиғат сырларын ашуға бағытталуын, халқының алдыңғы қатарлы елдерді қуып жетуін аңсаған. Оның еңбектері «Білім жалпы халыққа бірдей, ортақ болсын» деген идея басым.

Ұлы педагог, этнограф , жазушы, төңкеріске дейінгі педагоикалық ой дамуында негізқгі роль атқарған Ы.Алтынсариннің шынайы патри отизмі туған халқының мінезін, әдет-ғұрыптарын, салт-дәстүрлерін терең зерттеп, оның қабілетін, тұрмыс-жағдайын, ұлттоық ерекшеліктерін, материалдық жағдайынбілуінен көрінеді. Ы.Алтынсариннің ағартушылық-педагогикалық қызметі 1860 жылдан басталды. Оның педагогикалық көзқарасы мұғалімдер әзірлеу, мектеп ашу, әлеуметтік-саяси мәселелерден тұратын 3 саладан болды.

Мектеп-интернаттар көшпелі халықтың балаларына қолайлы етіп ұйымдастырылды.

Ы.Алтынсарин балаларды оқыту мен тәрбиелеуде мұғалімдердің ролін жоғары бағалады, сынып-сабақ жүйесін енгізу үшін көп еңбек сіңірді.

Абай да жастар тәрбиесіне ерекше көңіл бөлген. «Ата-анаға кө қуаныш», «Заманақыр жастары», «Сегіз аяқ» деген өлеңдерінде жастарды әдепті, тату болуға, сөз қадірін білуге, сабырлы, арлы, еңбекшіл, есте сақтау, көргеннен өнеге алу, нәпсіні ақылға жеңгізу, ұстамды болуға шақырады.

Абай өзін-өзі тәрбиелеуге аса зор мән беріп, он бесінші қара сөзінде адамды өзін-өзі тәрбиелеуге шақырады.

Абай өлең мен әннің тәрбие құралдары ретіндегі рөлін жоғары бағалаған. Абай халық педагогикасына үлкен мән беріп, оның озық үлгілерін насихаттайды.

1. Этнопедагогика пәні қалай қалыптасты?

2. Этнопедагогиканың маңызды қасиеттерін сипаттаңыз.

3.«Этнопедагогика» мен «халықтық педагогика» ұғымдарының өзара қатынасы қандай?

4.Орхон-енисей ескерткіштеріндегі халық педагогикасының көріністерін түсіндіріңіз.

5.А.Байтұрсыновтың лингвистикалық, ағартушылық еңбектерi.

6.Ш.Құдайбердиевтiң дiни-философиялық көзқарастарына сипаттама бер.

7.Я.А.Коменский бойынша отбасылық тәрбиенің тақырыбын ашып көрсет.

8.К.Д.Ушинскийдің педагогикалық идеяларының қазіргі адамгершілік тәрбиесінің теориясына қандай маңызы бар.
Дәріс №3. Дәрістің атауы. Этнопедагогиканың этникалық компоненті. (1 сағат. 3 апта)

1.Этнос, ұлт және халық ұғымдары

2.Этностар мәдениетін зерттейтін қоғамдық ғылымдар және олардың өзара байланысы

3 Қазақ этносының пайда болу тарихы

Тар мағынада алғашқылардың бірі болып "этнос" ұғымына анықтама берген М. Вебер: "Этнос - мүшелері сыртқы бейнелерінің, әдет-ғұрыптарының үқсастықтарына қарай немесе ортақ отаршылық не көші-қонды басынан өткерген тағдырлас тарихына қарай өздерінің шығу тектерінің бір екендігіне сенетін топ". Бүдан кейін де көптеген зерттеушілер этносқа аумақ, тіл, дін ортақтығының негізінде өзінше анықтама беруге тырысты. Алайда, Л. Н. Гумилевтің пікірінше, аталған белгілердің бірде-бірі жалпыға бірдей, кез келген этносқа қолданыла бермейді, мүнымен бірқатар зерттеушілер келісті.

Этнос ең алдымен, мәдениеттілік қауымдастық. Этностың пайда болуында аумақ және әлеуметтік қарым-қатынас тілінің ортақтығы шешуші фактор болып табылады. Саяси кеңістіктің ортақтығы мен халықтың әлеуметтік және шаруашылық әдістерінің ортақтығы да маңызды рөл атқаратыны сөзсіз.

Этникалық ұйысудың басты тетігі салт-дәстүр, әдет-ғұрып түрінде мұраға қалатын мәдениет болып табылады. Этникалық қауымдастық мағынасындағы этнос ретінде көбіне бірыңғай атауы, ортақ мәдениет элементтері бар, тағдарлас тарихы бар, ерекше географиялық ортадағы топтық ынтымақтастық танытатын адамдар тобын атауға болады.

2.Этностар мәдениетін зерттейтін қоғамдық ғылымдар және олардың өзара байланысы

3. Қазақ этносының пайда болу тарихы

“Қазақ” деген терминнiң шығу тегiн, мән-мағынасын этимологиялық тұрғыдан қарастырсақ, ... ол жөнiндегi бұрын-соңғы болжамдар мен тұжырымдарды мынадай үш салаға бөлуге болады:

1. Қазақ халқы арасына тараған тарихи аңыздардың айтуынша “қазақ” деген сөз “қаз” атауынан пайда болған деп есептейдi.

2. “Қазақ” деген  сөздiң  көне түркi тiлiндегi  мағынасы, яки  қолданылу дағдысы “өз елiнен бөлiнiп шығып,  еркiн жүрушiлер”,  “ер жүрек ерiктiлер”, “көтерiлiс жасап, өз еркiмен кетушiлер” деген мағыналарды бiлдiредi. Демек, “қазақ” атауының арғы тегi “ерiктiлер” дегеннен шыққан дейдi.

3. “Қазақ” атауының арғы тегi ежелгi заманда қазақ даласын мекендеп, қазақ  кұрамына   енген  тайпалар  мен  халықтардың  аттарынан:   сақ,   каспи, қазар, аз дегендерден, яки осы негiзде өзгере қалыптасқан дейдi (56, 28).

Ал фольклорист Әбубәкiр Диваев қазақ деген сөздi “қаз” және “ұзақ” деген екi құстың атынан бiрiгiп, қазақ болып қалыптасқан дейдi. Ол тағы бiр пайымдауында: “қазақ сөзiнiң әсiлi еркiн жүрген адам” деген ұғымнан алынса керек, оны халық аңызынан аңғаруға болады” (24, 29),— дегендi айтады. Мұхамед Хайдар Дулати өзiнiң “Рашидтiң тарихы” атты еңбегiнде Әбiлқайыр ханға” қарсы шығып, Дештi-қыпшақ даласынан Батыс Жетiсуға қоныс аударған қазақ тайпалары жайында айта келiп: “Әбiлқайыр хан өлгеннен кейiн өзбек ұлысында ырың-жырың туып, даланы мекендеушiлер өзiнiң қауiпсiздiгi мен өз басының қамына бола, Керей хан мен Жәнiбек ханнан пана сұрайды. Сөйтiп, олар күшейiп алады. Алғашқыда әлгi қашқындар өз ұлысынан бөлiнiп кетiп, бiраз уақыт мал-мүлiксiз, қаңғып жүрген адамдар болғандықтан, оларды жұрт қазақтар (қашақтар) деп атап кеткен. Сөйтiп, оларға тағылған осы ат бекiп қалды” (25, 46),—дейдi. Түркия тарихшысы Зәки Уәлиди Тоған: “қазақ деп бiр саяси мақсатты көздеп, көтерiлiс жасау нәтижесiнде салт яки үй iшiмен бiрге өз қауымынан бөлiнiп шығып, өкiмет билiгiн алуға талпыныс жасаған сұлтандарды айтқан. “Қазақ” сөзi алғашқыда сұлтандарға ғана тән болған, кейiн оларға қарсы тайпалардың және олар құрған мемлекеттiң атына айналған”(77,. 37)”,— дейдi. Шоқан Уәлиханов “қазақ” сөзi әскери термин ретiнде қолданылып “ер жүрек”, “батыл” деген мәндi бiлдiргенiн баяндайды ‘(28, 75)”.

Атақты орыс ғалымы В.В.Радлов, А.Самойловичтер “қазақ” деген атауды “тәуелсiз, еркiн, ерiктi адам” деген мағынаға ие деп жазды. “Қазақ шежiресiнiң” авторы Шәкәрiм Құдайбердiұлы да жоғарыдағы пiкiрлердi қолдай келе, “қазақ” дегеннiң мағынасы “өз алдына ел болып, еркiн жүрген халық” деген сөз деп түсiндiрдi.

“Қазақ” терминiнiң төркiнiн тым ерте заманға апарып тiреген әйгiлi ғалым А. Н. Бернштам болды. Ол “қазақ” сөзi жайындағы В. В. Радловтың, Г. Вамберийдiң, В. В. Бартольдтiң, А. Н. Самойловичтiң, Н. Я. Маррдың т. б. пайымдауларын талдай келiп, “қазақ” сөзiнiң шығу төркiнi мен қазiргi мағынасын екi дәуiрге бөле қарайды. Яғни “казақ” деген сөздiң түп-төркiнi ежелгi замандағы каспи (ғұндар) жөне сақ тайпаларының бiрiгуiнен пайда болған, “қазақ” сөзiнiң қазiргi мағынасы (“еркiн адам” т. б. дегендер) кейiн шыққан ұғым деп тұжырымдайды. Каспи, яки қасып-сақтардың көшпелi бiрлестiгiне кiрген тайпа аты. Бұл қосар тайпа атауы қассақ сөзiндегi екi “с” дыбысының бiреуi өзара ықпал әсерiмен түсiп қалып, қазiргi “қазақ” этнонимi шыққан” (56, 33),— дейдi.

Көрнектi әдебиетшi ғалым Ә. Қоңыратбаев өзiнiң “Көне мәдениет жазбалары” атты еңбегiнде А. Н. Бернштам пiкiрiн қостай келе: “қазақ” сөзiнiң түбiрi “ғұз-сақ” (оғыз-ғақ) дейтiн екi түрлi кезеңдегi тайпа атының бiрлесуiнен туған (қазақ, қыпшақ, ғұзақ, қосағ, қосай деген атаулардың мағынасы жақын), “қазақ” сөзi “ғыз-сақ” деген тайпа атауынан туған деген ойды дәлелдеу үшiн, Орта Азия, Тұран, Алтай, Сiбiр, Қазақстан жерлерiн мекендеген ежелгi тайпалар тарихына, атауларына назар аудару қажет” (51, 126),—деген тұжырым жасайды. “Қазақ” сөзiнiң бiрiншi сыңары “қаз” дегеннiң кәдiмгi құс атынан басқа да мағынасы бар, қазақтың сөйлеу тiлiнде сәби баланың ешқандай сүйемелсiз, өз еркiмен аяқ басып, тiк тұруын “қаз тұру” дейдi. Жас баланың алғаш адымдап аяқ басқанын көрген ата-аналары мен туыстары шаттанып: “қаз-қаз” деп айқайлап, шабыт бередi. Бұл “қаз”— еркiн әрекеттiң алғашқы қимылы. “Қаз” түбiрiнен туындаған “қаздаң қағу”, “қаздаңдау” етiстiктерi де еркiн әрекет жасаудың мағынасын бередi. Көне түркi тiлiнде жазылған “мәңгi тастарда” да (Тоныкөк, Күлтегiн ескерткiштерiнде) “қазақу”, “қазғандұқ”, “қазғантұғын” деген етiстiктер “қажырлы қайрат жұмсау”, “күресу”, “талпыну”, “еркiндiкке ұмтылу”, “ерлiк iстеу” мағыналарында қолданылған. Бұл сөздердiң түбiрi “қаз” (“қазған-дұң”) екенi даусыз. Осы “қаз” түбiрiне “ғақ” жұрнағы жалғанып, “қазғақ” сөзi жасалып, “еркiн адамдар”, “ержүрек; ерiктiлер” деген мағынаны бiлдiретiн терминге айналған (мысалы, қазақта “ғақ” жұрнағы жалғанып жасалатын айғақ,, құрғақ, тайғақ,, оңғақ, т. б. сөздер бар). Енисей өзенiнiң бiр тарауы ұйық Тұран бойындағы тасқа жазылған “қазақ оғлым” деген жазу (VI г. ескерткiшi) бар. Сiбiр халықтарының ескi тiлiнде “қазақ” деген сөз “мықты”, “берiк”, “жойқын”, “алып” деген мағынада екен. Сонда “қазғақ оғлұм” деген сөздiң мағынасы “алып ұлым”, “батыр балам” болып шығады. Бұл қазақ сөзiнiң көп айтылып келе жатқан “ер жүрек, ерiктiлер”, “батыл адам” деген мағынасына сай келеді.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары

1. 
   «Этнос» ұғымының «халық» және «ұлт» ұғымдарымен байланысы қандай?
   
2. 
   Этностың шығу тегін қалай сипаттауға болады?
   
3. 
   Этнос мәдениеті қай кездерден бастап зерттеле бастады, және оған кімдер қатысты?
   
4. 
   Қазақ этносының қалыптасуына үлес қосқан адамдар жайлы айтып бер.
   

1.Этнопедагогика әдіснамасы.

2.Интегративті этнопедагогика.

3.Этнопедагогикалық менеджмент.

4.Этнопедагогикалық антропология.
1.Этнопедагогиканың әдістері.Этнопедагогика педагогиканың бір саласы болғандықтан, педагогиканың әдістерімен қоса,өзіндік жеке әдістері бар.Этнопедагогиканың ғылыми әдістері бұл керекті ақпаратты алу мүмкінділігі,бұл ақпарат этнопедагогикалық процестердің заңдылықтары мен мақсаттарын айқындайды.

Этнопедагогиканың әдістері:

1.Фольклорды материалды зерттеу әдісі.

Өзіндік ерекшелігі бар және қызықты әдістердің бірі.Бұл әдісте халықтың мәдениеті,тұрмысы,әдет-ғұрпы мен салт-дәстүрі көрініс береді.Фольклорды әдіс ретінде қолдану қазіргі кезде кең көлемде жүргізіледі.Өйткені, В.Жирмунский,А.Кононов,В.Пропп,К.Чистов,Р.Липец сияқты фольклоршылар тарихи фольклорды халықтың мәдениетін,тұрмысын және тарихын зерттеуде маңыздылығын дәлелдеді. Фольклор ол халықтың киім-кешек,құрал-жабдық,әдет-ғұрып,тұрмыс-салт,наным-сенім,сондай-ақ түрлі көркем өнерін тұтастай атау үшін қолданылады.Фольклор әдісі халықтың ауызша поэтикалық шығармашылығын әсіресе кең мағынада зерттейді.1846 жылы ағылшын Вильям Томе ұсынған «фольклор» сөзі де(ағылшынша lolk-халық, lore-білім,даналық) ауыз әдебиеті атауы үшін халықаралық ғылыми атау ретінде орныққан.Ауыз әдебиетінің шығарушысы да,жаратушысы да,тыңдаушысы да-халық.Сондықтан,ол шың мәнінде халықтың өз еншісі болып табылады.

2.Жазбаша материалдарды зерттеу әдісі.

Бұл этнопедагогиканың маңызды әдістерінің бірі,себебі ақпараттың алуан түрлілігі және сенімділілігімен бағаланады.Жазбаша материалдар негізінде халықтың өзі жазған тарихи жазбаларында немесе ескерткіштерінде (мысалы: Күлтегін,Тоныкөк т.б ескерткіштер) қолданылады.Алайда,жазбаша ескерткіштерге әлі зерттелмеген материалдарды да жатқызуға болады.Мысалы:саяхаттанушылар мен елшілердің жазбалары.Бұл жазбаларда құнды мәліметтер мен деректер сақталынған.Бірақ,өкінішке орай олардың көп бөлігі сақтамаған.

3.Археологиялық материалдарды зерттеу әдісі.

Этникалық тарихты,мәдени тарихты қайта жаңғырту үшін этнопедагогикада археологиялық материалдарды зерттеу әдісі қолданылады. Археологиялық материалдар-халықтардың ежелгі тарихына қатысты материалдардық мәдениетінің ескерткіштері. Оған: қалашықтар мен қалалар; ежелгі қоныстардың қалдықтары; обалар, қабір үстіне орнатылған ескерткіштер мен салт-дәстүрлік құрылыстар; адамның еңбек қызметін сипаттайтын ескерткіштер; тасқа және үңгірде қашалған жазулар; табылған жекелеген қазбалардың орындары жатады.

Этностар өзінің өмір сүру кезеңінде нақтылы тарихи жағдайларға (оның ішінде қоғамдық құрылыс жағдайларына да) байланысты бірнеше рет өзгеруі мүмкін. Этностардың жаратылысын география мен биология ғылымдарымен қоса, тарих ғылымы да тексереді. Себебі, этностар тарихы қоғам дамуымен тығыз байланысты.

Ертедегі адамдарға жаратылыс тұтас құбылыс болып көрінді. Олардың табиғат пен тарихтың байланысы туралы түсінігі де болмады. XVIII-XIX ғасырларда тың жаңалықтар ашылып, орасан көп мәліметтердің жинақталуы ғылым салаларының кеңейіп тармақталуына мүмкіндік туғызды. Ұлттық ерекшеліктерді зерттейтін этнология, этнопсихология, этнопедагогика ғылымдары бар.

Ұлттың ұлт болуы үшін қажетті аумақтық, экономикалық, мәдени, психологиялық бірлікпен бірге, тілдік тұтастық басты және ең негізгі белгілердің бірі болып саналады.

Ұлттық тәлім-тәрбиені (этнопедагогиканы) іске асыратын ұлттық тіл (этнолингвистика) екені, ал оның ұлттың ішкі жан дүниесімен, сана сезімімен байланысты (этнопсихологиямен) жүргізілетіні көпке аян. Этнолингвистика тілді этносқа қатысы жағынан зерттесе, психолингвистика оны адам психологиясымен, ал социолингвистика қоғам дамуына қатысы тұрғысынан қарастырады.

2.Интегративті этнопедагогика.

Этнолингвистика диалектология, фольклористика, этнология, мәдениеттану, мифология сияқты ғылымдармен де байланысты. Себебі, бұлардың қай-қайсысы болсын этнос табиғатын ашуға қызмет етеді және олардың зерттеу нысаны да ортақ. Мысалы, диалектология этностың жергілікті сөйлеу ерекшелігін, этнология мен фольклористика этностың әлденеше ғасырға созылған мәдени даму үрдісін, заттық және рухани мәдениетін, салт-дәстүрін зерттесе, мифология этностың дүниетанымын, сенім-нанымын, өзін қоршаған ортаға деген көзқарасын зерттейді. Олай болса, бұлардың бәрі де тікелей этносқа қатысты, бәрі де этностық ерекшеліктерді сипаттайды.

Ал философия – ғылымдардың ғылымы, барлық ғылымдарды зерттеудің әдіс-тәсілдерін жинақтаушы, этностың болмыс-бітімімен байланысты мәселелердің басын біріктіріп, әдістемелік тұрғыда талдау жасайтын алтын діңгек іспетті. Осы ғылымдардың даму заңдылықтарымен танысып, оны зерттеуді басшылыққаала отырып, біз адамзат тарихы мен табиғат өзгерісінде зара байланыстылық бар екенін байқаймыз.

Адамдар бірлесе еңбек етеді. Соның негізінде адамдар арасында қоғамдық қарым-қатынастар қалыптасады. Адамдардың қоғамадасып тіршілік етуі үшін материалдық жағдайы мен тарихи жағдайының бірлігі қажет. Бұл жүйені анықтаудың басты белгісі материалдық байлықты өндіру тәсілдері мен оның игіліктерін пайдалану, яғни меншіктің түрлері болып саналады. Осының негізінде адамдар арасындағы қоғамдық қатынастар қалыптасады. Қоғамдық құрылыс пен этностардың құрылысында тепе-теңдік болған емес, болмайды да.

3.Этнопедагогикалық менеджмент.

Әр халықтың тарихы өзіне көрші халықпен тығыз байланысты. Тіпті, бір-бірінен алыс жатқан халықтардың да тарихында себеп-салдарлық байланыстың болуы мүмкін.

Әр халықтың қалыптасу тарихында олардың алдыңғы қатарлы тобы – зиялы қауым шешуші рөл атқарса, ал бүкіл мемлекеттің дамуында этностардың өзара байланысы басты рөл атқарады. Этностық зерттеулер ескі тарихи-мәдени ескерткіштерді анықтаудан, белгілеуден басталады. Ерте дәуірдегі этностық тұрмыстың ерекшелігін тас дәуірінің мұраларынан, үй құрылысы мен оның әшекейлік бұйымдарынан, керамикалық ыдыстар мен оның ою-өрнек үлгілерінен байқаймыз. Этностық мәдени мұралардың ұқсастық себебін анықтауда салыстыра зерттеу әдісі қажет. Мәселен, көрші этностармен сауда-саттық, мәдени қарым-қатынасы бір этноста бар мәдени мұраларды екінші этностың өзінше өзгертіп пайдалануына мүмкіндік туғызады. Мәдени ескерткіштерді жасаушы этностар жер бетінен жоғалғанымен, олар жасаған мұралар ұзақ жылдар бойы өмір сүреді. Этногенездік мәдениеттің бірде өсіп жоғарылап, шарықтау шегіне жетіп, бірде құлдырап төмендеуін анықтау арқылы ұлттық мәдени мұраның берік қалыптасуын байқаймыз.

4.Этнопедагогикалық антропология.

Этностық тарих дегеніміз – жоғалған ескі мұралар тарихы да, ал мәдениет тарихы мұражайларда сақталған мұралардың шартты белгілерінің жүйесін тізу болып шығады. Ортағасырлық қайсібір философтар кейбір этностарды «тарихи» категория деп көтермелеп, абсолюттендіруге тырысты, сонымен бірге керісінше, жер бетінде тіршілік ететін «тарихи емес» этностар да бар деп қарап, қателіктерге ұшырады.

Ұлт мәдениетін сөз еткенде тарих, археология, этнология ғылымдарымен қоса, этнопсихология, этнопеддагогика және фольклористика ғылымдарының қағидаларына сүйену қажет. Ал ұлт мәдениетінің озық үлгілері арқылы жас ұрпақты жан-жақты жетілген азамат етіп тәрбиелеу – этнопедагогиканың өзекті мәселесі. Тарихи-педагогикалық зерттеулерге (оның ішінде этнопедагогикалық зерттеулерге де) қойылатын маңызды әдістемелік талаптардың бірі деректердің барлық түрін кешенді пайдалану, солар арқылы бір-бірін тексеру, толықтыру, барлық деректерді салыстыра отырып жинақтау, оларды зерттеуде шектес ғылымдардың зерттеу әдістер жиынтығын кешенді түрде пайдалану, сөйтіп деректерді талдап, педагогикалық тұрғыда түсіндіру қажет.