Тақырып 7. Қазақ мәдениетіндегі діни жүйе және түрлері

1. 
   Ә. Марғұлан ежелгі діни наным-сенімдер дәстүрлер туралы.
   
2. 
   Дәстүрлі қазақ қоғамындағы шамандардың рөлі.
   
3. 
   Қазақ оқымыстыларының еңбектеріндегі тәңіршілдік дәстүрі.
   

   Ежелгі және байырғы түріктердің діні әлі де толық зерттеле қойған жоқ.  Іш-оғуз (скиф), сақ, хунну, көк түріктердің дінін ол дәуірде қалай атаған, оның жүйесі қандай, дін бе әлде наным-сенім бе дегенге күні бүгінге дейін толық жауап берілмей келеді. Байырғы түріктердің наным – сеніміне арнайы қалам тартқан ғалымдар саусақпен санарлықтай ғана. Бұл мәселеге ең  алғаш арнайы назар қойып зерттеген ғалымдар француз Ж. - П.Ру (15,16,17,18), ресейлік И. В. Стеблева (20), С. Г. Кляшторныйлар (8) болды.  Байырғы  түрік дінімен манихей дінінің байланысы қақында М.Майлард (11) біраз тереңдеп зерттеу жүргізді.  Орта және Орталық Азия халықтарының ХХ-ХХІ ғасырға дейін сақталып келген шаманизмнің жора-жосындары мен жекелеген оңғындары (культ) шеңберінде, олардың байырғы түрік оңғындарымен тікілей сабақтасытығын Л.П.Потопов (13), Анохин (2), С. Д. Майнагашев (9), Ш.Ш.Уәлиханов (24), Н. Ы. Дыренкова (7), Г. Д. Санжаев (19), Н. А.  Алексеев (3), О. Пүрэв (14), А. Т. Төлеубаев (23), С. М. Абромзон (30), П. Пельо (12), Г. П. Снесарев (21) с.с. ондаған ғалымдар ғылыми еңбектерінің зерттеу объектісіне айналдырып келді. Бірақ бұл ғалымдар ежелгі және байырғы түрік, моңғол, манжұр-тұңғұс халықтарының дүниетанымын, рухани ұстанымын наным-сенімін (верия) деп дәлелдеп келеді.  Қазіргі ғылымда наным-сенім дегенді білімге негізделмеген белгілі бір құбылыстың ақиқаттығына илану, табиғаттан тыс күштерге көзсіз сену деп түсіндіріледі. 

Әдебиеттер тізімі:

1.ҒабитовТ. Мәдениеттануға кіріспе. Алматы, 2013

2.Нұрланова К. Адам және әлем. Алматы

3. МұхамбетоваА. Казахская традиционная культура и ХХ век. Алматы.

4.Орынбеков М.С. Предфилософия протоказахов. Алматы.

ХасановМ., Қаракұзов Ж. Қазақ мәдениетінің космосы. Алматы.,

1. 
   Дәстүрлі рухани мәдениет зерттеулері туралы.
   
2. 
   Қазақ мәдениет институтының қалыптасу қайнар көзі.
   

Сонымен, идея – бар нәрсені емес, басқа ұғымдардан өзгеше әлі жоқ нәрсені, жасалуға тиіс дүниелерді білдіреді. Идея өзі тарихи дамудың нәтижесі ретінде өзінің даму барысында өзінің көптеген қырларын айқындап толысқан ұғым. Ол бүкіл даму тарихындағы жасалған рухани байлықтардың бәрін бойына сіңірген, бір жүйеге біріктірген.

Әдебиеттер тізімі:

1.ҒабитовТ. Мәдениеттануға кіріспе. Алматы, 2013

2.Нұрланова К. Адам және әлем. Алматы

3. МұхамбетоваА. Казахская традиционная культура и ХХ век. Алматы.

4.Орынбеков М.С. Предфилософия протоказахов. Алматы.

ХасановМ., Қаракұзов Ж. Қазақ мәдениетінің космосы. Алматы.,

1. 
   Руханимәдениеттің жалпы сипаттамасы.
   
2. 
   Мәдениет морфологиясы.
   
3. 
   Қазақ рухани мәдениетінің ерекшеліктері.
   

1. Рухани мәдениеттің жалпы сипаттамасы.

2.Мәдениет морфологиясы ұғымының мазмұнының ашу.

Тапсырманы орындау бойынша нұсқаулық

Бұл тақырыпты оқу барысында қазақ рухани мәдениетінің ерекшелігін тиянақты қарастыру.

1. 
   А. Мұхамбетованың Қазақ музыкалық мәдениеті және ХХ ғасыр..
   
2. 
   «Ауызша» дәстүр жырау, сал, серілердің шығармашылығының ерекшелігі ретінде.
   
3. 
   К. Нұрланованың «Адам және әлем. Қазақтың ұлттық идеясы» еңбегі.
   

1. А. Мұхамбетованың «Қазақ музыкалық мәдениеті және ХХ ғасыр» еңбегін оқу.

2. К. Нұрланованың «Адам және әлем. Қазақтың ұлттық идеясы» еңбегін оқу.
Тапсырманы орындау бойынша нұсқаулық

Бұл тақырыпты оқуда ауызша дәстүрдің тарихына ерекшелігіне, жету дәстьүрінінң әдістік тәсілдері туралы аса көңіл бөліп қарастыру. Ауызша дәстүрдің маңызын ашу.

Қазақ қоғамындағы билердің рөлі мен маңызы.

1. 
   «Жеті жарғы» Тәуке ханның негізгі қағидалары.
   
2. 
   Е. Тұрсынов, С. Қасқабасов, К. Нұрланованың қазақ рухани дүниесіндегі билердің рөлі туралы.
   

1. Қазақ қоғамындағы билердің рөлі мен мәні..

2.»Жеті жарғы » заңдар жинағының әйел мен ер адамға қатысты ережелерін, бала мен ата-анаға қатысты ережелерін басып ашып көрсету..

Тапсырманы орындау бойынша нұсқаулық

Е. Тұрсынов, С. Қасқабасов, К. Нұрланованың еңбектерін оқу.

1. 
   Дәстүрлі қазақ қоғамындағы жыраулық дәстүрдің рөлін зерттеу.
   
2. 
   Бұқар жыраудың қазақ қоғамындағы рөлі.
   
3. 
   Жырау институтының қалыптасу тарихы .
   

1. Дәстүрлі қазақ қоғамындағы жыраулардың рөлі.

Бұл тақырыты оқуда студенттер Бұқар жыраудың қазақ қоғамындағы рөліне ерекше назар аудару.

1. Суырып-салма өнері ауызша дәстүрдің ерекшелігі ретінде қарастыру.

2.Сал мен серінің айырмашылығы.

3. Біржан сал, Ақан сері, Сегіз серінің рөлі.

1. Сал мен серінің айырмашылығын ашып көрсету.

2. зерттеушілердің сал мен серіге қатысты зерттеушілердің пікірі мен көзқарасын салыстыру.

Тапсырманы орындау бойынша нұсқаулық

Қазақтың суырып-салма дәстүріннің ерекшелігін қарастыру.

Жоспар:

2.Б. Сарыбаевтың қазақ ән-күй өнерінің мәні мен маңызы туралы.

3.Қорқыттың музыкалық философиясы.

Тапсырмалар:

Д.Ерзакович, Е. Затаевичтің еңбектерінен қазақ музыкалық мәдениеті туралы үзінділерін келтіру.

1.Ә. МАрғұлан ежелгіі діни наным-сенімдер жайлы.

2. Қазақ дәстүрлі мәдениетіндегі шамандардың рөлі мен мәні.

3. Қазақстан зерттеушілерінің еңбектеріндегі тәңіршілдік феномені.

1.Діни жүйенің синкреттігін қаарстыру.

2.Қазақстанның мәдени-шығармашылығындағы исламның рөлін талдау.

Тапсырманы орындау бойынша нұсқаулық

Бұл тақырыты оқуда дағдарыс, мәдени парадигма түсініктеріне көңіл аударамыз. Әдебиеттер: 2,3

1. 
   Дәстүрлі рухани мәдениет зерттеулері туралы.
   

3.Дәстүрлі рухани мәдениет зерттеулер.

4.Қазақ мәдениетінің генезисінің қалыптасуы.

Тапсырмалар:

1. Қазақстандық мәдениеттанушылар зерттеушілердің негізгі мәдениеттанулық зерттеулері.

Бұл тақырыпты оқуда қазақтың ұлттық идея түсінігіне аса назар аудару..

Әдебиеттер: 2,3

Өзіндік оқуға арналған тақырыптар

Тақырып 1. Рухани мәдениет түсінігі және құрылымы

1. Рухани мәдениет түсінігінің анықтамасының, қалыптасуы туралы жөнінде реферат жазып келу

2.»Ауызша дәстүр» тарихын зерттеушілердің пікірлер мен зерттеулері бойынша еңбектерді оқып шығып, талдау.

Тақырып 2. «Ауызша дәстүр» қазақ мәдениетінің феномені ретінде «Ауызша дәстүр» қазақ мәдениетінің феномені ретінде

1. 
   Ауышзша тарих салаларын жеке-жеке алып қарастыру, Үзінділер жаттау.
   
2. 
   Ауызша дәстүрді жас өспірімдерді оқытып- тәрбиелеуде маңызын ашып көрсету үшін, тәрбие сабақтарын жүргізудің рөлін ашу
   

1.Билердің шешендік өнер саптауларын жатқа айту.

2.Шешендік өнер тарихы бойынша реферат жазу.

Тақырып 4. Жырау институының қайнар көзі мен қалыптасуы

1.Жырулардың дәстүрі туралы эссе жазу.

2.Жыраулардың шығармаларын тақырыптарына байланысты бөліп көрсету.

Тақырып 5. Ақындармен сал-серілерідің суырып салма өнері

1. Суырып-салма өнердің бүгінгі күнгі жағдайы туралы эссе жазу.

2.Сал мен серінің ерекшеліг жөнінде зерттеулерді талдау.

Тақырып 6. Дәстүрлі қазақ мәдениетінідегі «Күй» феномені

1.Қазақ күйлерін тақырықа байланысты сызба жүзінде таныстыру.

2. «Күй тарихы-ел тарихы» туралы реферат жазу.

Тақырып 7. Қазақ мәдениетіндегі діни жүйе және түрлері

1.Қазақ қоғамындағы «шаманизмнің рөлі» туралы реферат жазу.

2. Тәңіршілдіктің ежелгі қалдықтары мен қазіргі күнгі жағдайы туралы зерттеулерді талдау.Эссе жазу.

10. CОӨЖ кеңеснамаларының кестесі

(CОӨЖ CӨЖ-дың 25%-ын құрайды)

№	Оқу түрлері	дүйсенбі	сейсенбі	сәрсенбі	бейсенбі	жұма	сенбі
1.	Дәріс сұрақтары бойынша кеңес беру		11.20 12.00
2.	Тәжірибе тақырыптары бойынша кеңес беру			12.35 13.25
3.	МӨЖ тапсырмаларының сұрақтары бойынша кеңес беру						12.35 13.25
4.	Рефератты орындау бойынша кеңес беру	16.00 17.00
5.	Тест тапсырмаларының сұрақтары бойынша кеңес беру				14.20 15.00

Барлық сұрақтар бойынша кеңеснамалар ағымдағы семестрдің CОӨЖ кестесіне сәйкес іске асырылады

Дәріс пен тәжірибелік сабақтарға қатысу 0-100 балл бағаланады

Пәннің игерілуі жыл өткен мәліметті құрайтын аралас түрде (тест+ауызша) өтетін емтиханмен аяқталады. Емтиханға жіберу шарты ретінде бағдарламада қарастырылған барлық тапсырмалардың орындалуы міндетті шарт ретінде қарастырылады.

Әрбір тапсырма 0-100 балл негізінде бағаланады.

Жіберу рейтингісі ағымдағы сабақтардағы барлық тапсырмалардың орындалуының (дәрістерге қатысу, үй тапсырмалары, МӨЖ бойынша тапсырмалар, тәжірибе бойынша тапсырмалар және т.с.с., өтпелі бақылау) орташа арифметикалық жиынынан анықталады.

Қорытынды бақылауға (ҚБ) жұмыс оқу бағдарламасының (барлық зертханалық жұмыстардың, СӨЖ бойынша жұмыс пен тапсырмалардың орындалуы мен тапсырылуы) барлық талаптарын орындаған және жіберу рейтингісін алған (50 баллдан кем емес) магистранттар жіберіледі.

Әрбір пән бойынша магистранттардың білім жетістіктерінің деңгейі (оның ішіндеМЕ қорытынды бақылау түрі бар пәндер бойынша да) қорытынды бағамен (Қ) анықталады. Ол МБ мен ҚБ (емтихан, дифференциалды есеп немесе курстық жұмыс/жоба) бағаларынан олардың таразылық үлестерін (МБТҮ мен ҚБТҮ) ескере отырып есептелінеді.

Қ = МБ*0,6 + ҚБ*0,4

Таразылық үлестер жыл сайын университеттің ғылыми кеңесімен бекітіледі және де МБ үшін 0,6-дан артық емес, ал ҚБ үшін 0,3-тен кем емес болуы тиіс.

КЖ/КЖ комиссия алдында қорғалады. Баға көрсетілген білімге сәйкес және жетекшінің түйіндемесін есепке ала отырып қойылады.

Пән бойынша қорытынды баға тек егер де жіберілу рейтингісі бойынша және де сонымен бірге қорытынды бақылауы бойынша жағымды бағаларға ие болған кезде ғана есептелінеді. Қорытынды бақылауға себепсіз жағдайлармен келмеу «қанағаттанарлықсыз» бағасына сәйкес келеді. Емтихан мен аралық аттестацияның қорытындысы магистарнттарға сол күні немесе егер де жазбаша емтихан күннің екінші жартысында өткізілген жағдайда екінші күні хабарландырылады.

Студенттердің межелік бақылау (рейтингі) мен қорытынды емтихандағы білімінің қорытынды бағасының дұрыс есептелуі мақсатында олар пайыздық мөлшерде 0-ден 100%-ға дейінгі аралықта бағаланады.

Межелік бақылаудың бағасы ағымдағы бағалар мен межелік бақылаудың бағасынан есептелінеді.

Әрбір магистрант сабақтың барлық түріне қатысуға міндетті, топтың тақырыпты таллқылауында белсенділік танытып, өз курстарыныңыздық қалыпты жұмыс істеуіне кедергі келтіреді. Сабақта өзін-өзі устаудың алгиақтығына шара қолданылыды, типті аудиториядан қуылғанға шейін. Мен сіздерден мына талаптардың орындалуын талап етемін: сабақ барысында ұялы телефондар сөндірілсін, аудиторияға сырт киімен кірмеу, университеттің ішкі ережесін бұзбау.

Сабақтың жібергендерге мен мынадай айыптық санкция белгілеймін; белгісіз себептермен дәріс, тәжірибе сабақтарына қатысқапағандардан 3 балл алынып тасталынады.

Үй тапсырмасын орындағандарға ең жоғарғы сандық 11 балл қойылады, сөннымен қатар тәжірибелік сабақты болмағанға (белгісіз себептермен) – 0 балл, үй тапсырмасы орындалмай қолғандықтан – минус 1 балл. Осы жіберілген сабақтарды магистрант қайыра орындап шыққан жағдайда ең жоғарғы 10 баллдың орнына 5 балл қатылады, алайда тәжірибе сабағында белгілі себептермен қатыса алмай қалған жағдайда 11 балл қоямын. Магистранттардың өздін жұмысы орындалса 1 балл, орындалған жағдайда 0 баллмен өлшенеді.

Әрбір сабаққа дайындық міндетті, берілген тапсырма толығымен оқылуға тиіс. Сіздің дайндығыңыз тәжірибе сабағы барысында сұрақ беру мен тест тапсырмаларын арқылы пәннің әрбір аяқталған тарауы барысында тексеріледі.

Дәрістік және тәжирибелік сабақ барысында белсенділік танытқан магистрант марапатына 3 балл қосылады. Белсенділікке жауап берген магистранттың айтарына қосымша тың материалдар ұсыну.

Егер сіз бақылау шаралары уақытында белгілі себептермен қатыса алмасаңыз, сізге келесі сабақтың барысында қайта өтуіңізге мүмкіндік беріледі, басқаша жағдайда сіз «0» баллға не баласыз.

Семестр барысы 2 мәрелік бақылаудан тұраып тест түрінде өтеді. Тест бақылауы пәннің өтілген тараулары материадарынан беріледі.