ПӘнінің ОҚУ Әдістемелік кешені оқУ-Әдістемелік материалдар

Дайындау-қорытындылау операциялары-жұмыс орындарын,жабдықтар мен құралдарды шикізат пен материалдарды өңдеуге дайындау үшін және оны дайындағаннан кейін жұмыс орындарын,жабдықтарды жинақтап,тәртіпке келтіруге,өнімді тапсыруға қажет.

Табиғи операциялар жұмысшылардың белсенді қатысуынсыз жүреді.(пассив операциялар).Жұмысшылар шикізатта жүретін табиғи процестер үшін жағдай жасайды. Табиғи операциялар кезінде еңбек процесі тоқталады.

Тексеру операциялар-технология режимін,тәртібін және еңбек сапасын тексеру үшін қажет операциялар.

Көлік операциялары-жүктерді тасу операциялары.

Қызмет етуші операциялар-ол жұмыс орнын жиыстыру, смена бойы жұмыс орнын жұмыс қалпында сақтау (машинаны жөндеу,техникалық қызмет көрсету).
2.Өндіріс процесінің уақыты.

Өндіріс процесі жүзеге асатын уақыт өндіріс уақыты деп аталады.Өндіріс уақытына шикізат пен материалдардың кәсіпорынға түсу кезеңінен бастап, дайын өнімді сату кезеңіне дейінгі уақыт жатады.

Өндіріс уақыты

Өндірістік цикл Еңбек заттары мен дайын өнімнің запаста жату уақыты

Жұмыс уақыты Өндіріс процессіндегі үзілістер

Дайындау –қорытындылау у-ы Табиғи үзілістер у-ы Ауысымнан тыс үзілістер Операциялар арасындағы үзілістер

Технологиялық операциялар у-ы Демалыс және мереке күндері Шикізат партиясын өңдеу үзілісі

Бақылау операцияларының у-ы Ауысымдар арасындағы үзілістер Демалыс үзілісі

Көлік операциялары у-ы Түскі үзіліс Жабдықты майлауға,тексеруге немесе Жұмыс орындарына қызмет көрсету у-ы дұрыстауға үзіліс

Техникалық ақауды жою үзілісі

Ұйымдастыру себептері бойынша

үзіліс

Өндіріс уақытының бір бөлігін өндіріс циклы құрайды.Ол шикізаттың өндіріске өңдеуге түсуінен бастап,дайын өнім алумен аяқталатын өнім шығарудың күнтізбелік уақыты.Өндірістік циклды сағатпен немесе күндермен өлшейді.

Өндірістік цикл барлық оның элементтерінің ұзақтықтарына байланысты.Өндірістік цикл жұмыс уақыты мен еңбек процессіндегі үзілістерден тұрады.

Жұмыс уақыты дайындау –қорытындылау,технологиялық, бақылау, көлік операцияларын орындауға және жұмыс орындарына қызмет көрсету жұмсалады.Осы уақыт ішінде шикізат дайын өнімге айналады.

Еңбек процессіндегі үзілістер табиғи процестер уақытынан,ауысымнан тыс үзілістерден және операциялар арасындағы үзілістерден тұрады. Ауысымнан тыс үзілістерді кәсіпорын жұмысының тәртібіне сәйкес график бойынша бекітеді. Ауысымнан тыс үзілістерге түскі үзіліс уақыты жатады. Ауысымнан тыс үзілістер жұмыс уақытының жоғалтуларына жатпайды, өйткені ауысым ұзақтығына енбейді.Операциялар арасындағы үзілістер жұмыс орындарында шикізат партияларын өңдеуді күтуге байланысты.Ауысым ортасында жұмысшыларға демалуға, жеке қажеттіліктеріне

белгілі уақыт беріледі.Өндіріс процесінде жабдықты майлауға,тексеруге немесе дұрыстауға уақыт жұмсалады.Ауысым ішінде шикізаттың,материалдардың,энергияның немесе судың т.б. болмауынан үзілістер пайда болуы мүмкін.Бұл еңбек уақытының жоғалтулары.

Еңбек заттарының запаста болу уақытын қысқарту қажет,өйткені шикізатты сақтау экономикалық тиімсіз.Шикізатты үзіліссіз өңдеу үшін материалдардың белгілі бір запастары болуы тиіс.

3. Операцияларды уақыт бойынша сипаттау

Операциялар кеңістікте және уақыт бойынша орындалады. Кеңістікте операцияларды орындау үшін қажет жұмыс орындарының санын ұйымдастырады.Жұмыс орындары машиналармен,құрылғылармен жабдықталады.Бір операцияны орындау үшін керек жұмыс орнының саны әртүрлі және осы операциясының тактысына және өндіріс процесінің тактісіне байланысты болады.

Операцияларды уақыт бойынша сипаттауға такт және ритм қолданылады.

Операция такты-ол операцияны орындау кезіндегі дайын өнімнің не жартылай фабрикаттың екі бірлігін шығару арасындағы ең аз уақытты айтады.Дайын өнім бірлігіне мин/тонна,сек/кг өлшенеді. Операцияларды салыстыру үшін олардың тактыларын бір өлшемге келтіреді. Операцияның тактысын (t) уақыт нормасы бойынша (өнім өндіру нормасы) (Н в),жұмыс орындарының санын (Рм), әрбір жұмыс орнындағы жұмысшы санын (Р) ,норманы орындау деңгейін ескеріп анықтайды.

Қолмен істелетін операцияларда to = Нв / Р  Рм  К

Н в-өнімнің не жартылай фабрикаттың бір бірлігін шығаруға кеткен уақыт мин,сек.

Р-осы операцияны орындайтын жұмысшы саны

Ро-жұмыс орындарының саны

К-операциядағы өнім өндіру нормасын орындау деңгейін сипаттайтын коэффициент.

Құрал-жабдықтары бар операциялар үшін

n

to = 60 /  ( Пi  Ро ) ;

Пi- і құрал жабдықтың өнімділігі кг  сағ

n-құрал –жабдықтар саны

Ро- жұмыс орындарының саны

Операция ритмі-ол операцияны орындау кезіндегі өнімнің не жартылай фабрикаттың екі бірлігін шығару арасындағы жоспарлы уақытты айтады.

мұндағы Тсм -смена ұзақтығы,мин;Тп-смена ішіндегі реттелген үзілістер,мин;а- операцияны орындайтын жұмысшыларға жоспарлы тапсырма ,сменасына кг.

Операция ритмі жоспарлы тапсырмаға байланысты және операцияның тактысына қарағанда тұрақты шама.Өндіріс процессін ұйымдастыруды талдағанда операция ритмін оның тактысымен салыстырады. Операция ритмі үнемі операция тактысынан үлкен немесе тең. (r  t)

Операция тактылары мен ритмдері жұмыс орындарында жоспарлы тапсырманы орындауды ұйымдастыру үшін өте үлкен маңызы бар. Жұмыс орындарында операция ритмі тактыға сай болса,жұмыс уақыты мен жабдық толық пайдаланылады.Егер операция ритмі тактыдан үлкен болса,онда жұмыс уақыты толық пайдаланылмайды,жабдық толық тиелмейді,нәтижесінде өндіріс тиімділігі төмендейді.Жұмысшыларға тапсырманы операция ритмі тактымен сай келетіндей беру керек.

Операция тактылары өндірістік процесс құрғанда маңызы зор.Жетекші операция тактысы бойынша бүкіл өндірістік процесстің тактысы анықталады.(жетекші операция дегеніміз өндірістік қуат анықталатыноперация) .Өндірістік процесс тактын процесс тактысы деп атайды.

Процесс такты-дайын өнімнің не жартылай фабрикаттың партиясын шығару кезіндегі жүйелі дайындалатын екі өнім бірлігін шығару арасындағы ең аз уақытты айтады.

Процесс тактысын есептеу үшін (Т) желі қуатын ( М),смена ұзақтығын қолданады: