Пәннің ОҚУ-Әдістемелік кешені «Экономикалық, әлеуметтік және саяси географияға кіріспе» 5В011600 – «География»мамандығы үшін ОҚУ-Әдістемелік материалдары
жүктеу/скачать 0.52 Mb.
|
| Лекция 8
Тақырыбы: Дүниежүзілік көлік шарушылығы (1 сағат) Мақсаты – қазіргі заманғы дүние жүзі елдерін топтастырудың негізгі принциптерімен таныстыру. Жоспары Дүние жүзі көлік түрлеріне сипаттама Көліктердің маңызы географиялық тұрғыдан сипаттама Көлік – материалдық өндірістің үшінші жетекші саласы. Бүкіл қатынас жолдары, көлік кәсіпорындары мен көлік құрамдары қосылып, дүние жүзілік көлік жүйесін құрайды.Оның мөлшері орасан зор. Көліктің барлық түрінің дамуына олардың еңбек өнімділігін 7 - 10 есе арттырып отырған контейнерлендіру орасан зор әсерін тигізді. Контейнерлендіру (ағылшынның cоntain- сиғызу деген сөзінен шыққан) дана жүктерді арнаулы металл ыдыстар – контейнерлер мен тасу. Дүниежүзіндегі көлік жүйесіндегі географиялық айырмашылықтар: екі топқа жататын елдер, аймақтар. Дүние жүзіндегі жүк және жолаушы тасымалы географиялық тұрғыдан алғанда өте әркелкі таралған. Экономикасы дамығын елдердің көлігі, әдетте техникалық деңгейінің жоғары болуы мен және әртүрлі сала тармақтарының өз әрекеттесіп отыратындығынмен ерекшелінеді. Көліктің барлық түрлері маңызымен даму деңгейі жөнінен ғана емес, сондай-ақ олардың географиялық қолдану салалары бойынша да топтастырылады. Бұл жағдайда (жер беті), су және су көлігі бөлінеді. Құрлық көлігі: үш басты түрі. Автомобиль көлігін шын мәнінде жиырмасыншы ғасырдың көлігі деп атауға болады. Қазіргі кезде өркениеттің ажырамас эле-менттерінің біріне айналды. Автомобиль жолдарының ұзындығы ұдайы өсуде, ол қазір жиырма төрт миллион километрге жетті. Темір жол көлігі тасымалдау үлесінің кемігеніне қарамастан, құрылықтағы көліктің маңызды түрі болып отыр.Оған дүниежүзілік жүк және жолаушы тасымалдау үлесінің 1/10 келеді. Су көлігі: теңіз көлігінің ерекше қызмет көлігі- дүниежүзілік көлік жүйесінің өте маңызды құрамдас бөлігі.Теңіз көлігі дамуының нәтижесінде дүниежүзілік мұхит елдер мен континенттерді бөлуден гөрі өзара байланыстырып тұрады. Ол бүкіл халықаралық сауда-ның шамамен 4/5 бөлігін қамтиды. Барлық теңіздер мен мұхиттардағы теңіз айлақ-тарының (порттары) жалпы саны 2,5 мыңнан асады. Бірақ дүниежүзілік айлақтар (порттар) деп аталатын, яғни жыл санын елу миллион тоннадан астам жүк тиейтін алып айлақтар қырықтан сәл асады. Әуе көлігі - көліктің ең жас және қарқынды түрі. Тұрақты әуе жолдарының желісі ендігі жерде он миллион шақырымға созылып, бүкіл жер шарын орап алған. Әуе жолы жүк тасымалынан бірінші орынды Солтүстік Америка, екінші - Еуропа алып, қалған елдер-дің ішінде АҚШ ерекше көзге түсті, онан кейін Ұлыбритания, Жапония, Ресей, Франция алады. Көліктің аумақтық табиғат жағдайларына тәуелдігі зор және сан алуан, Сонымен бірге, көліктің айналадағы ортаға кері ықпалы да өсіп келеді. Атмосфераны ластаушы- автомобиль көлігі. Су көлігі – гидросфераны ластайды. жүктеу/скачать 0.52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|