Дәрісті өткеннең кейін студенттер білуге міндетті негізгі ұғымдар

1.ҚР Қызыл кітабына енген өсімдіктер мен жануарлар?

2.ҚР-ның табиғатта қорғау туралы қандай заңдарын білесіңдер?

Ұсылынған әдебиеттер (өтілетін тақырыптын беті көрсетілген)

Негізгі әдебиеттер

1. 
   Қазақстаннаң Қызыл Кітабы.
   
2. 
   Қазақстанның табиғатта қорғау заңдары.
   
3. 
   Оспанова.Г.С..Бозшатаева.Г.Т. Экология. Алматы Экономика2002
   

5. 
   Естествознание и основы экологии. М., 2000.
   
6. 
   Дубнищева Т.Я. Концепции современного естествознания. - Новосибирск, 1997.
   

№ 1. Тақырып: Тірі ағзалардың құрылысы және тіршілік әрекеттері.

Биосфера туралы угымды калыптастырган - акаде­мик В.И. Вернадский.

Tipi агзалардың зат алмасуга катысуы жөңінде коңыржай ендіктер мен экваторлық еңдіктер 6ipiңiң орын алады.

Биосфераның курамды белт - биомасса - Жер беті-деп сан алуан Tipi агзалар алып жатады.

1. 
   Биосфера ұғымына түсінік беру.
   
2. 
   Клетка және онаң органоидтарына жалпы сипаттама.
   
3. 
   Тіршілік әрекеттеріне жалпы сипаттама беру.
   

1. 
   Қазіргі жаратылыстану концепциялары. А., 2000.
   
2. 
   Нурышев М.Х. Клетка құрылысы. – Алматы. 1997.
   
3. 
   Оспанова А. Г. Экология. А., 2001.
   

4. 
   Естествознание и основы экологии. М., 2000.
   

№ 2. Тақырып: Тіршілік орталары.

Су – тіршілік ортасына жалпы сипаттама беру.

Су қабаттарының схемасын салу.

Суда тіршілік ететін ағзаларға жалпы жалпы сипаттама беру.

Суда тіршілік ететін ағзаларды экологиялық топтарға бөлу.

Топырақ – тіршілік ортасына жалпы сипаттама беру.

Топырақта тіршілік ететін ағзаларға жалпы жалпы сипаттама беру.

Топырақта тіршілік ететін ағзаларды экологиялық топтарға бөлу.

Ау-құрылық – тіршілік ортасына жалпы сипаттама беру.

Ау-құрылықта тіршілік ететін ағзаларға жалпы жалпы сипаттама беру.

Ау-құрылықта тіршілік ететін ағзаларды экологиялық топтарға бөлу.

Организм – тіршілік ортасына жалпы сипаттама беру.

Организмде тіршілік ететін ағзаларға жалпы жалпы сипаттама беру.

Бақылау сұрақтар:

Су – тіршілік ортасының жалпы сипаттамасы.

Суда тіршілік ететін ағзалардың жалпы сипаттамасы, олардың бейімделушіліктері.

Суда тіршілік ететін ағзаларды экологиялық топтары.

Топырақ – тіршілік ортасының жалпы сипаттамасы.

Топырақта тіршілік ететін ағзаларға жалпы сипаттамасы, олардың бейімделушіліктері.

Топырақта тіршілік ететін ағзаларды экологиялық топтары.

Ау-құрылық – тіршілік ортасына жалпы сипаттамасы.

Ау-құрылықта тіршілік ететін ағзалардың жалпы сипаттамасы, олардың бейімделушіліктері.

Ау-құрылықта тіршілік ететін ағзалардың экологиялық топтары.

Организм – тіршілік ортасының жалпы сипаттамасы, олардың бейімделушіліктері

Ұсынылған әдебиеттер:

Негізгі әдебиеттер

1. 
   Омыртқалылар зоологиясы. 1 бөлім :оқулық /К.Б.Олжабеков,Б.Е.Есжанов.-Алматы:Эверо,2011.-400б.
   
2. 
   Дәуітбаева К.Ә.,т.б. Жануарлар алуан түрлілігі.1 және 2-бөлімдер.Жоғары оқу орындарына арналған оқулық.-Алматы.,2011.-712б.
   

3. 
   Естествознание и основы экологии. М., 2000.
   

Бактерялардың дене құрылысымен танысу, оларға жалпы сипаттама беру. Бактерялардың негізгі өкілдерінің схемасын сызу.

Саңырақұлақтардың дене құрылысымен танысу, оларға жалпы сипаттама беру. Саңырауқұлақтардың негізгі өкілдерінің кестесін сызу.

Қыналардың дене құрылысымен танысу, оларға жалпы сипаттама беру. Қыналардың негізгі экологиялық топтарға жататындардың суретін салу.

Бактерялардың дене құрылысы.

Бактерялардың жалпы сипаттамасы.

Саңырақұлақтардың дене құрылысы.

Саңырауқұлақтардың жалпы сипаттамасы.

Саңырауқұлақтардың негізгі өкілдері.

Қыналардың дене құрылысы.

Жалпы сипаттамасы.

Қыналардың негізгі экологиялық топтары

Ұсынылған әдебиеттер:

Негізгі әдебиеттер

1. 
   Әметов Ә.Ә. Ботаника. Алматы, 2000ж.
   
2. 
   Оспанова А. Г. Экология. А., 2001.
   

3. 
   Естествознание и основы экологии. М., 2000.
   
4. 
   Абдрахманов О. Төменгі сатыдағы өсімдіктер систематикасы. Алматы 1972 ж
   

№ 4. Тақырып: : Өсімдіктер, олардың құрылысы.

Өсімдіктердің табиғаттағы және адам өміріндегі маңызына жалпы сипаттама беру.

Өсімдіктің вегетативтік органдарына жалпы сипаттама беріп, олардың негізгі схемаларын салу.

Өсімдіктің генеративтік органдарына жалпы сипаттама беріп, гүлдің схемасын салу.

1. Өсімдіктердің табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы неде?

2. Өсімдіктің вегетативтік органдарына не жатады?

3.Өсімдіктің генеративтік органдарына не жатады?

1. 
   Әметов Ә.Ә. Ботаника. Алматы, 2000ж.
   
2. 
   Әметов Ә.Ә, Мырзақұлов П. М. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктер систематикасы 1 том Қазақ университеті. 2000 ж.
   
3. 
   Оспанова А. Г. Экология. А., 2001.
   

4. 
   Естествознание и основы экологии. М., 2000.
   

№ 5. Тақырып: Жануарлар, олардың классификациясы.

Жануарлар әлеміне жалпы сипаттама берініз.

Омыртқасыздардың негізгі өкілдеріне сипаттама берініз.

Омыртқалылар жануарлардың негізгі өкілдеріне сипаттама берініз.

Жануарлардың адам өмірінідегі маңызына сипаттама берініз.

Жануарлардың алуантүрлілігі (кесте салыныз).

Қарапайымдылардың жалпы сипаттамасы.

Құрттар типіне сипаттама беріңіз

Моллюскілер типіне сипаттама беріңіз?

Шаян тәрізділер, Өрмекші тәрізділер, Көп аяқтылар, Насекомдар кластары ерекшеліктерін атап көрсет?

Дөңгелек ауыздылар кімдер жатады?

Балықтар қандай кластарға бөлінеді?

Қос мекенділер негізгі өкілдері?

Бауырымен жорғалаушылар типіне қандай кластар бірігеді

Құстар қандай топтарғабөлінеді

Сүт қоректілер өкілдері?

.

Ұсынылған әдебиеттер:

1. 
   Омыртқалылар зоологиясы. 1 бөлім :оқулық /К.Б.Олжабеков,Б.Е.Есжанов.-Алматы:Эверо,2011.-400б.
   
2. 
   Дәуітбаева К.Ә.,т.б. Жануарлар алуан түрлілігі.1 және 2-бөлімдер.Жоғары оқу орындарына арналған оқулық.-Алматы.,2011.-712б.
   
3. 
   Оспанова А. Г. Экология. А., 2001.
   

4. 
   Естествознание и основы экологии. М., 2000.
   

№ 6. Тақырып: Ағзалардың қарым қатынасы. Ортаның биотикалық факторлары.

Ағзалардың қарым қатынасының негізгі түрлеріне кесте сызу.

Ортаның биотикалық факторларына жалпы сипаттама беру

Бақылау сұрақтар:

Ағзалардың қарым қатынасының негізгі түрлері.

Ортаның биотикалық факторларына жалпы сипаттама.
Ұсынылған әдебиеттер:

Негізгі әдебиеттер

1. 
   Қазіргі жаратылыстану концепциялары. А., 2000.
   
2. 
   Оспанова А. Г. Экология. А., 2001.
   

3. 
   Естествознание и основы экологии. М., 2000.
   
4. 
   Дубнищева Т.Я. Концепции современного естествознания. - Новосибирск, 1997.
   

№ 7. Тақырып: Географиялық қабығы.

Жердің географиялық қабығы оның заңдылықтары

ҚР-ның табиғи аймақтар
Ұсынылған әдебиеттер:

Негізгі әдебиеттер

1. 
   Қазіргі жаратылыстану концепциялары. А., 2000.
   
2. 
   Ж.Н. Мукашев Жалпы жер тану. Оку құралы. Алматы. "Қазак университеті" 2002.
   

3. 
   Естествознание и основы экологии. М., 2000.
   
4. 
   С.А. Қусаинов Жалпы геоморфология. Алматы. Қазак университеті. 1998
   
5. 
   Неклюкова Жалпы жертану. Алматы., 1980
   

№ 8. Тақырып: Күн жүйесінің құрылысы және құрамы.

Күн жүйесінің құрылысының схемасын сызу.

Күн системасына: Күн, тоғыз ірі планета және олардың серіктері, астероидтар (кіші планеталар), кометалар және метеор денелер енеді.

Күн системасына тоғыз ірі планеталар: Меркурий, Шолпан, Жер, Марс, Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун, Плутон және күшті телескоп арқылы бақылауға болатын 1 600-ден астам кіші планеталар енеді. Ай -Жер серігі.

Қазіргі, кезде Айдың үстіңгі бетінің түзілуін бес типке ажыратады:

1) «теңіздер» —күңгірт үлкен аймақтар;

2) сақиналы таулар—цирктер немесе ай кратерлері;

3) тау тізбектері;

4) жарықтар;

5) жылылық шығару жүйелері. Цирктер немесе кратерлер

Жер және әлем кеңістігі туралы түсінік?

Күн жүйесі планеталарына сипаттама беріңіз?
Ұсынылған әдебиеттер:

Негізгі әдебиеттер

1. 
   Қазіргі жаратылыстану концепциялары. А., 2000.
   
2. 
   Ж.Н. Мукашев Жалпы жер тану. Оку құралы. Алматы. "Қазак университеті" 2002.
   

3. 
   Естествознание и основы экологии. М., 2000.
   
4. 
   Неклюкова Жалпы жертану. Алматы., 1980
   

№ 9. Тақырып: План және карта.

План және карта түрлеріне жалпы сипаттама беру

План дегеніміз не? Олардың түрлері.

Карта дегеніміз не? Олардың негізгі түрлері.

Ұсынылған әдебиеттер:

Негізгі әдебиеттер

1. 
   Ж.Н. Мукашев Жалпы жер тану. Оку құралы. Алматы. "Қазак университеті" 2002.
   

2. 
   Естествознание и основы экологии. М., 2000.
   
3. 
   С.А. Қусаинов Жалпы геоморфология. Алматы. Қазак университеті. 1998
   
4. 
   Неклюкова Жалпы жертану. Алматы., 1980
   

№ 10. Тақырып: Жердің ішкі құрылысы зерттеу әдістері.

Жердің құрылысы қабықтардан тұрады. Ядроның төңірегінде қабықтың дұрысқа жақын шеңберлі қабаттары — орналасқан, олардың әрқайсысының өзіне тән құрамы мен қасиеттері бар.

Жердің планетарлық рельефі. Жер қыртысының баяу қозғалыстары Жер бедері формаларын қалыптастырушы процестер. Таулардың түзіліс процестері. Опырықтар. Жер сілкіну. Вулкандар. Рельефтің дамуы.

Жердің ішкі құрылысы қабаттары ерекшелігін ата?

Жердің планетарлық рельефі формалары?

Жер бедері формаларын қалыптастырушы процестерге не жатады?

1. 
   Ж.Н. Мукашев Жалпы жер тану. Оку құралы. Алматы. "Қазак университеті" 2002.
   

2. 
   Естествознание и основы экологии. М., 2000.
   
3. 
   С.А. Қусаинов Жалпы геоморфология. Алматы. Қазак университеті. 1998
   
4. 
   Неклюкова Жалпы жертану. Алматы., 1980
   

№ 11. Тақырып: Минералдар және тау жыныстар.

1.Минералдар және тау жыныстары

2.Пайдалы қазындылар

Минералдар — бұл табиғи химиялық реакциялар нәтижесінде жер қыртысында түзілетін табиғи химиялық қосылыстар. Көптеген жағдайларда минералдар Жердің тау жыныстарының әр түрлі үйлестіктерін құрайды. Минерал-элементтер. Бүларға таза көміртегі С-ден тұратын— алмас және графит, табиғи күкірт S және сап металдар — платина Рt, алтын Аu, күміс Аg, мыс Сu минералдары жатады.

Қыр салынған мөлдір алмастар — бағалы гауһарлардың құндылығы зор. Техникада мөлдірлігі болмайтын ұсақ алмастарды бағалы деп санайды, олар бұрғылау қондырғыларында тескіш үшін және қырып тазалау (абразивті) материал ретінде пайдаланады.

Алтын — химиялық тұрақты металл — ежелден безендіру ретінде пайдаланылып келеді.

Минерал-қышқылдар. Минерал қышқылдарға темір мен алюминий кендерінің дерлік барлығы және су жатады. Кремний тотығы SiO₂ тау су тасы кристалы мен желісін түзетін кварц және жаппай таралған құм мен құм тас формасында кездеседі. Кварц граyит кұрамына енеді.

Күкіртті минералдар — түсті металдардың негізгі рудасs. Мысты колчедан немесе халькоприт СuFеS₂, қорғасын жылтыры — галенит — РbS, қалайы алдамшысы — сфалерит ZnS, сынап рудасы — киноварь (сыр) НgS, күміс рудасы — аргенит Аg₂S тап осындай.

Минерал-галоидтар. Химиялық құрылысы бойынша бұлар НСІ, НҒ қышқылдарының тұздары. Адам және жануарлар тіршілігі үшін маңызды минералдар — ас тұзы немесе тас тұз, NаСІ түзы. Жер тыңайтатын калий тыңайткыштарының бірі калий тұзы КСІ болып табылады. Домна процесі кезінде рудадағы бөгде қоспаларды жою үшін темір рудасына балқыма шпат СаҒ₂ қо-сады.

Минералдар — оттекті қышқылдардың тұздары, оларды мына таблицадан көруге болады:

1-ші кесте

Қышқылдар (аттары және формулалары)	Қышқылдар тұзы—минералдар
	формуласы	аталуы
Көмір қышқылы Н2СО3	СаСО3 СаСОз-МgСОз Nа2СОз СuСО3-Сu(ОН)2	Кальцит (таза немесе ізбес тас құрамындағы) Доломит Сода (табиғи) Малахит
Азот қышқылы НNО3	NaNO3 KNO3	Натрий селитрасы Калий селитрасы
Күкірт қышқылы Н2SО4	СаSО4-2H2O2 СаSО4 Nа2SО4 Мg2SО4 КАІ(SО4)2-І2Н2О	Гипс Ангидрит Глаубер тұзы Ашы тұз Ашутас
Фосфор қышқылы Н3РО4	Са3(РО4)2 Са5(РО4)3С1 Са65РО4)3	Фосфорит Апатит

Жер қыртысын құраушы біртектес заттар тау жыныстары деп, ал оларды зерттеуші ғылым петрография деп аталады.

Тау жыныстары өздерінің жаратылыс жағдайларына қарай үш топқа бөлінеді:

1.Магмалық тау жыныстары.

2.Шөгінді тау жыныстары

3.Метаморфты тау жыныстары.

Магмалық тау жыныстары құрамындағы кремний тотығының мөлшеріне қарай 5 топқа бөлінеді:

1.Ультрақышқыл жыныстар, SiO₂ -75%

2.Қышқыл жыныстар, SiO₂ 75-65 %

3.Орташа жыныстар, SiO₂ 65-52 %

4.Негізгі жыныстар, SiO₂ 52-45 %

5.Өте негізді жыныстар, SiO₂ 45 %

Шөгінді тау жыныстары

Шөгінді жыныстардың жаратылысы мен түрлері. Шөгінді тау жыныстары магмалық және метаморфтық тау жыныстарының судың, күннің қызуының, желдің әсерінен үгіліп бұзылуынан пайда болады.

Өздерінің жаратылысына қарай шөгінді тау жыныстары үш түрге бөлінеді:

1. Механикалық шөгінділер;

2. Химиялық шөгінділер;

3. Органикалық шөгінділер.

Метаморфтық тау жыныстары

Метаморфтық тау жыныстары шөгінді және магмалық жыныстардың бұрынғы қалпынан әр түрлі физика-химиялық жағдайлардың әсерінен, өзгеруінен пайда болады.

Атометаморфизм процесі қатты ортада өтеді.

Метаморфизм басталған орнынан әрі қарай қашықтаған сайын жыныстын, өзгерісі әлсірей береді, ақырында ол өзгерміеген бастапқы жыныстарға жалғасады.