ПӘннің ОҚУ Әдістемелік кешені
жүктеу/скачать 0.57 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тақырып. Жасқа байланысты дағдарыстардың пайда болуының және оны жеңудің механизмдері мен шығу жолдары.
- Дәрістің қысқаша мазмүны
- 3 ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРЫ Модуль 1. Психологияға кіріспе. Тақырып -1. Психология ғылым. Психология әдістері. Мақсаты
- Тақырып -2. Психика табиғаты туралы түсініктің дамуы. Психика мен сананың дамуы. Мақсаты
- Тақырып -3. Топтарға психологиялық сипаттама. Мақсаты
- Модуль 2. Іс-әрекет және психикалық процестер психологиясы. Тақырып -4. Түйсік. Мақсаты
- Тақырып -5. Қабылдау. Мақсаты
- Тақырып -6. Ес.Елестету. Мақсаты
- Тақырып -7. Ойлау. Мақсаты
- Тақырып -8. Сөйлеу. Мақсаты
- Модуль 3. Жеке адамның психологиялық ерекшеліктері. Тақырып -9. Психикалық жағдайлар (зейін, тұлғаның эмоциялық-еріктік жақтары). Мақсаты
- Тақырып -10. Темперамент. Мақсаты
- Тақырып -11. Мінез. Мақсаты
- Тақырып -12. Қабілет. Мақсаты
- Модуль 4. Даму психологиясы және психикалық жас дамуының кезеңдері. Тақырып -13. Даму психологиясы пәні. Мақсаты
- Тақырып -14. Әртүрлі жас кезеңдеріндегі психологиялық дамудың ерешеліктері. Мақсаты
Негізгі ұғымдар: тұлға дамуының кезеңдері, балалық шақ, тепе-теңдік, дербестік, жігерсіздік, жеткіншек жас дағдарысы, іскерлік, орта жас, жалғыздық. Өзін-өзі бақылау сұрақтары: 1. Эриксон бойынша тұлғаның даму кезеңдері 2. Н.И.Козлов бойынша тұлғаның даму кезеңдері 3. Тұлғаның даму деңгейі және тұлға дамуының жас ерекшелік Әдебиеттер:
Тақырып. Жасқа байланысты дағдарыстардың пайда болуының және оны жеңудің механизмдері мен шығу жолдары. Дәріс жоспары:
Дәрістің қысқаша мазмүны Жас кезеңдері деп өсуі мен дамуы ұқсас физиологиялық ерекшеліктері бірдей уақыт мөлшерінің шегі. Әр жас кезеңдерінің белгілі бір ерекшеліктері болады. Мұнда бір кезеңнен екінші кезеңге ауысу уақытын, өзгеру мезгілі немесе ауысу мерзімін зерттеушілер ммшел жас деп атады. Өзгеру əр кезеңде де ауыр, организм кңп күш жұмсайтын кез, ол денедегі біртіндеп жиналған өзгерістерге жаңадан бейімделу уақыты болып табылады. Сондықтан өзгеру мезгілінде адам организмі біршама əлсіреп, сыртқы орта жағдайында өзгерістерін қиналып өткізеді. Өзгеру мезгілін басынан өткізу адамның жасы ұлғайған сайын қиын болады. Жас кезеңдерінің ортақ ерекшеліктеріне қоса, əр адамның өзінің жеке басының ерекшеліктері болады. Олар адам денсаулығына, тұрмыс жағдайына жəне жүйке жүйесінің даму дəрежесіне, т.б əр түрлі болады. Дағдарыс екі жас кезеңінің қосылуы деп те қарастырылады, оның сипаты біріншіден даму кезеңі бойынша анықтау процесі болса, екінші кезеңінің басталу белгісі болып табылады. Жас ерекшелік дағдарыс кезеңінің айырмашылығы: адамдың темпераментіне қатысты, мінез-құлғына, биологиялық жолмен əлеуметтік қатынасына байланысты өзгерістердің көрінуі. Л.С. Выготский, П.П.Блонскийден кейін, белгілі бір дəуірлерді, сатыларды, фазалардың даму өзгерістері немесе дағдарыстарының жалпы схемасында қарастырады. Бұл жерде оларды шектеу өлшемдері ретінде, біріншіден, əр жастың мəнін сипаттайтын жаңа құрылымдар болады. «Жас ерекшелік жаңа құрылымдар» - деп берілген жас сатысында алғаш рет пайда болатын жəне негізінен баланың санасын, оның ортаға деген қатынасын, оның ішкі жəне сыртқы өмірін, берілген кезеңдегі оның бүкіл даму барысын анықтайтын, тұлға құрылуын жəне оның іс-əрекетінің жаңа типі, психикалық жəне əлеуметтік өзгерістерді түсінген жөн. Бұл дағдарыс екі жас кезеңінің қосылуы деп те қарастырылады, оның сипатына бірінде даму кезеңі бойынша аяқталу процесі болса, екінші кезеңнің басталу белгісі болып табылады. Жас ерекшелік дағдарыс кезеңінің айырмашылығы: адамның темпераментіне қатысты, мінез-құлқына, биологиялық жəне əлеуметтік қатынасына байланысты өзгерістердің көрінуі. Дағдарыстық күй – бұл сонымен сыртқы ортаның құлдырауы, ол адамның ішінде болады. Сонымен ол өзіндік ішкі көрініс. Сыртқының құлдырауы, ішкінің көрініс беруі ол адамнан тұлға қалыптасуын басы. Бұның барлығы кризис кезінде сыртқа шығады, адам оның келбетін мойындай бастайды. Отандық психологияның сөздігінде «жас ерекшелік дағдарысы» сөзі Л.С.Выготский анықтауы бойынша бала тұлғасының түбегейлі өзгерісі, жиі қалыптасқан ортаның ауысуынан болады деген. Л.С.Выготский бойынша жас ерекшелік дағдарысының қалыптасуы қалыптасқан ортаның жаңа көрінісімен өзгеруінің салдарынан ол бір әлеуметтік жағдайдың құлдырауына және басқасының қалыптасуына, адекватты жаңа психологиялық бала бейнесіне әсер етеді. Әлеуметтік жағдайдың ауысу механизмі жас ерекшелік дағларысының психологиялық мазмұнын құрайды. Жас ерекшелік дағдарысы дәрежесі психологиялық теорияда көптеген мәтіндерде қолданылады, мазмұнымен ерекшеленіп және адам мінездемесінің әртүрлі психикалық дамуымен байланысады. Әртүрлі принциптеріне байланысты дағдарысты классификациялауға болады, оның бұл негізіне болжалғандықты немесе шетінді, туу себебін олар ұзақ мерзімді және интенсивті түрлерімен ажыратылады. Мазмұнна байланысты дағдарыстың үш негізгі көрінісі: дағдарыс невротикалық, дамудың дағдарыстары және травматиялық дағдарыстар. Сонымен қатар психологияда жас ерекшелік дағдарысты және ситуациялық болып бөлінеді. Ситуациялы дағдарыстар – дағдарыс аяқ асты нмесе күтпеген жағдайда пайда болады.Өмірлік циклді кезеңдерге бөлген алғашқы психолог ол Эльза Френкель Брунсвик болды. 1930 жылы адамның рухани байлығын бейнелеген, кейіннен өз көзқарасын теорияға айналдырған. Ол ең алғаш психологияны әлеуметтану мен байланыстыруға тырысқан. «Балалық шақ және қоғам» кітабінде 1950 жылы жарық көрген, Эриксон онда өмірлік циклді нақты көрсеткен. Өмірдік жүру кезеңіне кесте түрінде сызып көрсетті. Негізгі ұғымдар: дағдарыс, жас дағдарыстары, невротикалық дағдарыстар, травматикалық дағдарыс. Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
Әдебиеттер:
3 ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРЫ Модуль 1. Психологияға кіріспе. Тақырып -1. Психология ғылым. Психология әдістері. Мақсаты: тақырып бойынша білімдерін толықтыру, психологиялық зерттеудің әдістерімен таныстыру және оларды практикада қолдана білу іскерліктерін қалыптастыру. Психология пәні туралы түсінік. Психология – психика және психикалық құбылыстар жайлы ғылым. Психология ғылымының салалары. Психологияның зерттеу әдістері. Әдістемелік нұсқау: тақырыпты қарастыру барысында психологияны ғылым ретінде ашып көрсету. Психикалық құбылыстар классификациясына (психикалық процестер, психикалық калып, психикалық қасиеттер) тоқталу. Психология ғылымының салаларын анықтамасын бере отырып ашып көрсету. Зерттеу әдістеріне анықтама бере отырып пәннің мазмұнын байытып және оларды психологияда қолданудың кейбір өзгешеліктері бар екенін ашып көрсету. Бақылау сұрақтары: 1.Психология ғылымы нені зертейді? 2.Психикалық күймен психикалық процестердің негізгі айырмашылықтары. 3.Ғылыми зерттеу әдістері дегеніміз не? 4.Табиғи эксперименттің бақылаудан айырмашылығы қандай? 5.Психологиялық тестердің қандай түрлері бар. Әдебиеттер:
Тақырып -2. Психика табиғаты туралы түсініктің дамуы. Психика мен сананың дамуы. Мақсаты: студенттердің тақырып бойынша дәрісте меңгерген білімдерін толықтыру. Психика жоғары ұйымдастырылған тірі материяның қасиеті ретінде. Адамда жоғары психикалық функциялардың дамуы. Орталық жүйке жүйесінің құрылысы және қасиеттері. Адам психикасы және ми. Әдістемелік нұсқау: тақырыпты қарастыру барысында психиканы жоғары ұйымдастырылған тірі матенияның қасиеті ретінде ашып көрсету. Ми және психиканың арақатынасын ашып көрсету. Адам санасының пайда болу мәселесіне тоқталу. Сананың пайда болуының алғы шарттарын ашып көрсету. Бақылау сұрақтары: 1.Психикалық бейнелеудің ерекшеліктері қандай? 2.Дағды мен инстинктің айырмашылығы қандай? 3.Сананың пайда болуының алғы шарттарын атаңыз. 4.Адам психикасы мен миы: олардың байланысының жалпы механизмі қандай?
Әдебиеттер:
Тақырып -3. Топтарға психологиялық сипаттама. Мақсаты: студенттердің тақырып бойынша дәрісте меңгерген білімдерін толықтыру және жетілдіру. Топ және ұжым туралы түсінік. Топ түрлері, сипаты. Ұжым және оның негізгі белгілері. Топтағы және ұжымдағы өзара қатынастар. Әдістемелік нұсқау: тақырыпты қарастыру барысында топ және ұжымға анықтама беріңіз, топтың түрлерін сипаттау керек. Ұжым мен топтың айырмашылығына тоқталу қажет. Ұжымның негізгі белгілеріне сипаттама теру керек. Бақылау сұрақтары: 1.Топ және ұжымның айырмашылығы қандай? 2.Референт топ деген қандай?
Әдебиеттер: 1.Столяренко Л. Д. Основы психологии. М., 1997. 71-73 беттер. 2.Немов Р.С. Психология. Т.1. М., 1998. 424-432 беттер. 3.Бороздина Г.В. Психология делового общения. М., 2001. 9-49 беттер 4.Кричевский Р.Л. Психология малой группы. М., 1992.
Түйсік туралы жалпы түсінік. Түйсіктің физиологиялық механизмі. Түйсіктің түрлері. Түйсіктің қасиеттері. Әдістемелік нұсқау: тақырыпты қарастыру барысында түйсікке анықтама бере отырып, оның физиологиялық механизмін ашып көрсету керек. Түйсік түрлерін (теру, иіс, дәм, көру, есту, органикалық, дене проприоцептор) пайда болуына, түйсіктің қасиеттеріне жан-жақты смпаттама беру. Бақылау сұрақтары:
Әдебиеттер:
Тақырып -5. Қабылдау. Мақсаты: дәрісте меңгерген білімдерін тереңдету. Қабылдау туралы түсінік. Қабылдаудың физиологиялық негіздері. Қабылдаудың түрлері және қасиеттері. Әдістемелік нұсқау: тақырыпты қарастыру барысында қабылдауға анықтама беру және оның физиологиялық механизмін және қабылдаудың қасиеттерінің ерекшеліктеріне тоқталу. Бақылау сұрақтары:
Әдебиеттер:
Тақырып -6. Ес.Елестету. Мақсаты: теориялық білімдерін тереңдету және қорыту. Ес туралы жалпы түсінік. Естің процестері. Ассоциациялар туралы түсінік. Естің түрлері. Елес, елестің типтері. Естің даралық ерекшеліктері. Әдістемелік нұсқау: тақырыпты қарастыру барысында еске, елеске анықтама бере отырып, оны психикалық процесс ретінде сипаттама беру. Ассоциацияға, ес процестеріне тоқталу керек. Реминисценция, амнезия құбылыстары туралы түсінік беру. Естің жекелік ерекщеліктерін және оны дамыту жолдарын ашып көрсету керек. Бақылау сұрақтары:
Әдебиеттер:
Тақырып -7. Ойлау. Мақсаты: студенттердің тақырып бойынша дәрісте меңгерген білімдерін толықтыру және жетілдіру. Ойлаудың жалпы сипаты. Ойлаудың физиологиялық негіздері. Ойлау түрлері. Ойлау формалары. Ойлау тәсілдері. Ойлау саласындағы дара айырмашылықтар. Әдістемелік нұсқау: тақырыпты қарастыру барысында ойлауға анықтама беру керек. Ойлау теорияларына тоқталу. Ойлау түрлеріне тоқталу. Ойлау операциялары (синтез, анализ, салыстыру, жалпылау, абстракция, нақтылау) және формаларын (ұғым, пікір, ой қорытындылары) жеке тоқталу, мысал келтіру. Бақылау сұрақтары:
Әдебиеттер:
Тақырып -8. Сөйлеу. Мақсаты: студенттердің тақырып бойынша дәрісте меңгерген білімдерін толықтыру және жетілдіру. Сөйлеу және тіл. Сөйлеудің физиологияық механизмі. Сөйлеудің түрлері Әдістемелік нұсқау: тақырыпты қарастыру барысында сөйлеу және қарым-қатынас, сөйлеу және ойлаудың байланысын ашып көрсету. Сөйлеу түрлеріне (ауызша, жазбаша, диалогты, пассивті, активті) тоқталу керек. Бақылау сұрақтары:
Әдебиеттер:
Модуль 3. Жеке адамның психологиялық ерекшеліктері. Тақырып -9. Психикалық жағдайлар (зейін, тұлғаның эмоциялық-еріктік жақтары). Мақсаты: студенттердің тақырып бойынша дәрісте меңгерген білімдерін толықтыру және жетілдіру. Зейін туралы жалпы түсінік. Зейіннің физиологиялық механизмі. Зейіннің түрлері, қасиеттері. Ерік туралы түсінік. Ерік туралы теориялар. Ерік сапалары. Эмоция және сезім. Адамдағы жоғары сезімдер. Әдістемелік нұсқау: тақырыпты қарастыру барысында зейінге, ерікке анықтама бере отырып, оның физиологиялық механизмдерін ашып көрсету керек. Зейін түрлерінің ерекшеліктеріне тоқталу. Адам өміріндегі эмоцияның рөлін ашып көрсету. Эмоция мен сезімге анықтама бере отырып, олардың арасындағы айырмашылықты анықтау қажет. Бақылау сұрақтары:
Әдебиеттер:
Тақырып -10. Темперамент. Мақсаты: студенттердің тақырып бойынша дәрісте меңгерген білімдерін толықтыру және жетілдіру. Темперамент жеке адамның қасиеті ретінде. Темпераменттің физиологиялық негізі.Темперамент туралы теориялар.Темпераменттің негізгі типтері. Әдістемелік нұсқау: тақырыпты қарастыру барысында темпераментті жеке адамның қасиеті ретінде анықтай отырып, физиологиялық механизмін ашыр көрсету керек. Темперамент типтеріне (холерик, флегматик, сангвинвик, меланхолик) психологиялық сипаттама беру керек. Бақылау сұрақтары: 1.Темперамент дегеніміз не? 2.Темперамент типтерін атаңыз. 3.Темперамент типтеріне психологиялық сипаттама беріңіз. Әдебиеттер:
Столяренко Л.Д. Основы психологии. М., 1997 Тақырып -11. Мінез. Мақсаты: студенттердің тақырып бойынша дәрісте меңгерген білімдерін толықтыру және жетілдіру. Мінез туралы түсінік. Мінездің психикалық құбылыс ретіндегі ерекшеліктері. Мінез бітістері. Мінездің қалыптасу заңдылықтары.Темперамент және мінез. Әдістемелік нұсқау: тақырыпты қарастыпу барысында мінезге анықтама беру керек. Мінездің қалыптасу жолдарын көрсету керек. Темперамент және мінездің байланысын ашып көрсету қажет. Бақылау сұрақтары: 1.Мінез дегеніміз не? 2.Мінез бітістері дегеніміз не? 3.Мінездің құрылымын ашыңыз. 4.мінез және темпераменттің байланысын ашыңыз. 5.Мінездің қалыптасу механизмін анықтаңыз Әдебиеттер:
Тақырып -12. Қабілет. Мақсаты: студенттердің тақырып бойынша дәрісте меңгерген білімдерін толықтыру және жетілдіру. Қабілет туралы түсінік. Жалпы және арнайы қабілет. Нышан және қабілет. Әдістемелік нұсқау: тақырыпты қарастыруда қабілетке анықтама беру керек. Қабілеттілік түрлеріне (жалпы, арнайы, теориялық, практикалық, оқу т.б.) тоқталу керек. Іс-әрекеттің орындалуындағы қабілеттілік рөлін ашып көрсету. Дарындылық, нышан, талант түсініктеріне анықтама беру керек. Бақылау сұрақтары:
Әдебиеттер:
Модуль 4. Даму психологиясы және психикалық жас дамуының кезеңдері. Тақырып -13. Даму психологиясы пәні. Мақсаты: студенттердің тақырып бойынша дәрісте меңгерген білімдерін толықтыру және жетілдіру. Даму психологиясының пәні туралы түсінік. Даму психологиясы пәнінің міндеттері, басқа ғылымдармен байланысы. Даму психологиясының зерттеу әдістері. Әдістемелік нұсқау: тақырыпты қарастыру барысында, даму психологиясының ғылым ретінде дамуына анықтама беру. Әдістер (бақылау, эксперимент, егіздер әдісі, логитюд әдісі) анықтама беру. Өзін-өзі тексеру сұрақтары: 1. Даму психологиясы нені қарастырады. 2. Даму психологиясының әдістеріне анықтама беріңіз.мысал келтіріңіз. 3. Даму психологиясының басқа ғылымдармен байланысын ашып көрсетіңіз Әдебиеттер:
Хрестоматия по возрастной и педагогической психологии. Под.ред. И.И.Ильясова, В.Ляудис. М, 1995 Тақырып -14. Әртүрлі жас кезеңдеріндегі психологиялық дамудың ерешеліктері. Мақсаты: студенттердің тақырып бойынша дәрісте меңгерген білімдерін толықтыру және жетілдіру. Эриксон бойынша тұлға дамуының кезеңдері. Н.И.Козлов бойынша тұлға дамуының кезеңдері. Ересектің тұлғалық даму кезеңдері және тұлға дамуының деңгейі. Әдістемелік нұсқау: тақырыпты қарастыру барысында Эриксон, Козлов бойынша тұлға дамуының кезеңдерін ашып көрсету. Бақылау сұрақтары:
Әдебиеттер:
жүктеу/скачать 0.57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|