ПӘннің ОҚУ-Әдістемелік кешені

1 Өнімді сынау кезінде қандай нормативті құжаттар қолданылады?

2 Өлшеу әдітеріне мемлекеттік бақылау сынауларын жүргізуде қандай стандарт қолданылады?
Ұсынылатын әдебиеттері:

1.Испытательная техника:Справочник в 2-х кн/под ред.В.В.Клюева.-М.:Машинострение,1982.-Кн.1.1982.-528с

2. Испытательная техника:Справочник в 2-х кн/под ред.В.В.Клюева.М.:Машинострение,1982.-Кн.1.1982.-560с

3.Надежность и эффективность в технике;Справочник в 10-ти Т.Т.2.Математические методы в теории надежности и эффективности /Под ред.Б.В.Гнеденко.-1987.-280с

1.Өнімге сынақ жүргізу тізімін танысу

2.Кестені толтыру

Сынау объектілері	Тексеру түрі	Сынауды жүзеге асыратын орган	Сынауға қатысушылар	Сынау нәтижелерінің оң болғандағы әрекеті	Сынау нәтижесі теріс болған күйдегі әрекеті
1	2	3	4	5	6

Бақылау сұрактары:

1 Қандай өнімдер сынауға жатады?

2 Қандай жағдайда алдын-ала тексеруді жүргізеді?

3.Қандай жағдайларда қабылдау тексеруін жүргізеді?

4.Сынауды жүзеге асыратын органдар?

5.Сынаудың анықталу шарты?

1.Костылев Ю.С.,Лосицкий О.Г.Испытания продукции.М.: Издательство стандартов,1989,248с

2.Исследование продовольственных товаров.Учебное пособие В.И.Базарова,Л.Б.Баровикова и др.1986.-256с.
№ 4 тәжірибелік сабақ (2 сағ.)
Тақырыбы: Сынау нәтижелерінің дәлдігіне,сенімділігіне және үдемелі жүргізуіне әсер етуші факторларды оқып білу.

Сабақтың мақсаты: Сынау нәтижелерінің дәлдігіне,сенімділігіне және үдемелі жүргізілуіне әсер етуші факторларды оқып білу.
Сабақтың мазмұны :

1.Сынау нәтижелерінің дәлдігіне әсер ететін факторларды санап шығыңыз.

2.Сынау нәтижелерінің сенімділігіне әсер ететін факторларды санап шығыңыз.

3.Сынау нәтижелерінің үдемелі жүргізілуіне әсер етуші факторларды санап шығыңыз.

1 «Статистикалық сипаттамаларының шын мәндерін сынау нәтижесінде алынған жақындық дәрежесі »дегенді қалай түсінуге болады?

2 Сынау нәтижелері үлгі сипаттамасыныңөлшем дәлдігімен әрқашанда дәл келеме?

3. «Объектіні қайта сынау нәтижелерімен жақын сипаттамасын, сынаудың қасиеттерінің нәтижесі »дегенді қалай түсінуге болады?

1.Костылев Ю.С.,Лосицкий О.Г.Испытания продукции.М.: Издательство стандартов,1989,248с

2.Исследование продовольственных товаров.Учебное пособие В.И.Базарова,Л.Б.Баровикова и др.1986.-256с.

3.Качество и безопасность сельсхозяйственной пищевой продук-ции/под.редакцией д.б.н.А.К.Смагулова-Алматы ,2002-544с.

1.Сынауды сертификаттау күйінде жүргізілетін операциялар.

2.Сынауды сертификаттаудын жүргізу тәртібін оқып білу.
Бақылау сұрактары:

1 Сертификаттауға қандай объектілер жатады?

2 Сынауға сертиыикаттауды жүргізетін органдар?

3.Сынау жүйесіне қандай элементтер кіреді?

1.Робертон А.Управление качестом : пер.с англ.-М.: Прогрес,1974-253с.

2.Азгальдов Г.Г.Теория и практика оценки качества товаров.-М.:Экономика,1989-256с.

3.Басовский Л.Е.,Протасьев В.Б.Управление качеством:Учебник .-ИНФРА-М,2000-212с.

№ 6 тәжірибелік сабақ

1.ИСО стандарттарының құрылымы

2.Сынаудың СМЖ элементтері
Бақылау сұрактары:

1 СМЖ-ң қандай принциптерін білесіз?

2 Сынаудың СМЖ элементтерін санап шығыңыз?
Ұсынылатын әдебиеттері:

1.Робертон А.Управление качестом : пер.с англ.-М.: Прогрес,1974-253с.

2.Азгальдов Г.Г.Теория и практика оценки качества товаров.-М.:Экономика,1989-256с.

3.Басовский Л.Е.,Протасьев В.Б.Управление качеством:Учебник .-ИНФРА-М,2000-212с.

1.Бұйымға әсер етуші климатты факторлардың 10 тобын жазып алу.

2.Климатты сынаудың жүргізу тәртібін оқып білу.
Бақылау сұрактары:

1 Климатқа қандай факторлар жатады ?

2 Климаттық сынауды жүргізудің маңыздылығы неде?

3.Климаттық сынаудың жалғасымдылығы қандай?

1.Красовский П.А.Товар и его экспертиза-М:Центр экономики и маркетинга,1999-284с

2.АзгаЛабораторный практикиу по общей технологии пищевых продуктовПод общей редакцией Фалушной З.Ф.-М:Пищевая промышленность,1978-271с..

3.Технология производства растительных масел.В.М.Копейковский ,С.И.Данильчук, Г.И.гарбузова и др.(под редакцией В.М.Копейковский )М.:Легкая и пищевая промышленость , 1982-415с.

Зертханалық жұмыс орындау кезіндегі жалпы әдіскерліәк құралдар

1. 
   Студент әр зертхналық жұмысты орындауға дайын болу керек, оның ғылыми және тәжірибелік мағынасын түсінуі қажет. Ол үшін олар дәріс сабақтарында және берілген әдебиеттерден теориялық материалдарды оқуы керек.
   
2. 
   Зертханалық жұмыс студенттермен жекеше жүргізіледі.Барлық керек есептер,бақылау және тәжірибе нәтижесі жұмыс дәптеріне жазылуы керек.
   
3. 
   Жұмысты әдіскерлік құрал бойынша жүргізу қажет.Жұмыс жасалып болған соң жұмыс орнын тазалап, реактивтерді орнына қою,ыдыстарды және құралдарды жуу керек.
   
4. 
   Жұмыс аяғында студент жұмыс дәптерін дайындап жұмыс туралы қорытындысын жазып, оқытушы алдында оның орындалуын қорытындылау керек.
   
5. 
   Зретханалық жұмысқа қатысқан және оны қорғаған студент емтихан тапсыруға жіберіледі.
   

Студенттер жұмыс жасауға техникалық қауіпсіздік ережелерімен танысып, журналға қол қойғаннан кейін ғана жіберіледі.

Тәжірибе жасау кезінде тиянақты,барлық операцияларды сақтықпен, таза асықпай жұмыс халатпен жүргізу керек.Зертханалық жұмыс үстелінен тағамды ауызға салуға жәна химиялық заттардың дәмін көруге тыйым салынады.

Шыны ыдыстармен жұмыс жүргізу тәртібі.

Шыны ыдыстарды қолдануда (прриборлар,стакандар,колбалар ) тиянақтылықты қажет етеді.Шыны таяқшалармен араластырғанда ыдысты қатты ұрғылауға болмайды.Химиялық ыдысты асбестік сеткасыз отқа қойып қыздыруға болмайды.Жұқа химиялық ыдыстар қыздыруды көтере алмайды, сондықтан оған ыстық сұйықтық құйғанда оны дұрыстап қабырғасына тигізіп шайқап алу қажет.

Зертханада жұмыс істегенде реактивтердің негізгі қасиетін, әсіресе олардың қауіп дә%режесін, жарылғыш, отқа қауіпсіздік және басқада реактивтермен араласу қабілеттілігін білуі керек.

Төгілген қышқылды және сілтіні дер кезінде нейтализдей керек ,содан кейін сумен жақсылап шаю қажет.

Күкірт қышқылы денеге,бетке тисе қатты күйдіреді.Көйлекке тисе оны тесіп жіберуге дейін баарды,сондықтан да күкірт қышқылымен жұмыс істегенде төмендегідей ережелерді сақтай отырып өте сақ болу қажет.

-күкірт қышқылының пробасын алғанда,басқа жерге құйғанда,майды анықтағанда –көз айнек кию керек;

-пипеткадан күкірт қышқылын ауызбен соруға болмайды;

-май анықтағашты тығынмен жапқанда және шайқағанда сүлгімен ұстау керек;

-жұмыс үстелінің манында 0,5% -тік ас содысы, 1-2 л көлемінде болуы керек;

1.Зертханалық жұмыс жасау кезіндегі жалпы ережелер?

2.Шыны ыдыстармен жұмыс істеу тәртібі?

3. Реактивтермен жұмыс жүргізу тәртібі?

4.Бақытсыз жағдайдағы бірінші көмек ?
№2 зертханалық сабақ
Тақырыбы: Органолептикалық сынауды жүргізу әдісі.

Сабақтың мақсаты: Органолептикалық сынауды жүргізу әдісін меңгеру,танысу.

Жұмыстың мазмұны: 1.Теориялық бөлімімен танысу

2.Практикалық бөлімі.Шикізат үлгісінің инспекциясы.

2.1.Олардың сапасын зерттеу және шикі затқа сипаттама

2.2.Шикі зат сипаттамасының стандарт талаптарына сәйкестігі

3.Бақылау сұрақтары.

Шикі зат: сарымсақ, қызанақ,бұрыш,қызылша, орамжапырақ,картоп,алма.

Жемістер және тұқымдардың сапасына қойылатын талаптар:

Орташа үлгілерді таңдау және оны тәжірибеге дайындау. Орташа үлгіні жинау тұқымның партиясына байланысты, жемістер үлкен,ұсақ,орташа тұқым түріндегі қатынаста болуы керек.

Тұқымның тамыры және жемістер тәжірибеге келесідей түрде дайындалады, және қоспадан ажыратқан жеміс- жидектердің тұқымдарынан алдын-ала желінбейтін бөлімдерін алып тастайды соң жақсылап жуып тазалайды.

1.Жемістер және тұқымдардың геометриялық өлшемін өлшеу ,мм.

2.Жемістер мен тұқымдардың үлесін өлшеу, гр.

3.Тұқымдардың сипаттамасы ,индекс(формасы )

Н – биіктік,мм,

Д-үлкен диаметр,мм

d-кіші диаметр,мм

Органалептикалық қасиеттерін зерттеу .Жемістер мен тұқымдардың пісу кезеңін анықтау. Жеміс тұқымдас шикізаттарының органолептикалық сипаттамасын стандарт талаптарына сәйкес бағалау

Жемістұқымдас шикізат атауы	ГОСТ
1.Сарымсақ	ГОСТ 271662-86
2.Капуста	ГОСТ 1724-85
3.Картошка	ГОСТ 7176-68
4.Тәтті бұрыш	ГОСТ 123908-68
5.Асханалық қызылша	ГОСТ 1722-85
6.Қызанақ	ГОСТ 1725-85
7.Алма	ГОСТ 21122-75
8.Баклажан	ГОСТ 13907-86
9.Қауын	ГОСТ7177-80

Жұмыс барысы :

1.Жемістер мен тұқымдардың геометриялық өлшемін өлшеу.Үлесін өлшеу.Тұқымдарды сипаттау,индекс(формасы).

2.Жемістік тұқымды шикізаттың стандарттағы талаптарға сәйкес органалептикалық сипаттамасының бағасы .

Бақылау сұрақтары:

1.Өнімге органалептикалық сынау жүргізудің кретерийлері ?

2.Жемістік тұқымдастарына стандарт талаптары (мысал)?

№3 зертханалық сабақ

1.Органолептикалық көрсеткішін жүргізу.

2. Металдық қоспасын және қоймадағы зиянды заттарды анықтау..

3.Қоспаның құрамын анықтау

4.Ұнның қышқылдығын анықтау;

5. Ылғалдылығын анықтау.

6.Бақылау сұрақтары.

Бидай және ұнның сапасын тексеру.

Органолептикалық көрсеткіші

Түсін түскі уақытта анықтаймыз. Анықтау кезінде ұн және крахмалды 3-5г өнімді қара қағазға салып ақырындап шыны пластинаға саламыз. Иісін анықтау үшін 20 г өнімді таза қағазға саламыз және оны деммен жылытамыз. Өнімнің иісін шығару үшін оны

стаканға саламыз , (ё ыстық су құйып оны бірнеше минутқа қойып қоямыз. Содан кейін суды төгеміз және иісін анықтаймыз.

Дәмін және қоспасын анықтау үшін құмға г өнімді саламыз.

Ұн сатуға түскенде, ұсақ болу керек.Дәмі кішкене тәттілеу болуы тиіс, иісі-жақсы, спецификалық болуы керек.Ұнның түсін оның шикісіне,сортына, дәмінің сапасына байланысты болады.Тағамдық ұн ақ түсті ,сарғылт, қоңыр-күлгін-ақ болу керек. Кебегі бар ұнның түсі көбінесе қара болады. Көгерген, қышқыл және т.б. иіс болса, дәмі- қышқылтым, ащы және басқа сапасы төмен ұндар және сол сияқты құм және минералды қоспалар болғанда ғана өнімді қолдануға болмайды.

Бидай ұнтақталған және кептірілгеннен кейін ғана қолданысқа беріледі. Ол таза, біркелкі,өзіне тән түсі және жылтыр, бөтен иіспен дәм болмау керек.Қоспасы кір, қабықтары бар, улы өсімдіктердің бидай дәндері, өніп кеткен, көгерген, қышқыл немесе шіріген иісі және дәмі болған жағдайда ластанған бидайды сатылымға жіберілмейді.

Металды қоспаларды анықтау.

Массасы 1кг ұнды қағазға немесе қалыңдығы 5мм шыны ыдысқа салып тексереміз.Магнитті алып оны әр жерге жылжытып, ұнның бір- біріне қосылуын магниттің оңболуына әкелу керек.Магнитте қалған ұнды үрлеп, металл бөлшектерін алып және оларды сағаттық шыныға жинаймыз. Содан кейін ұнды қайтадан теңестіреміз және 2-3 рет қайталаймыз (металдық бөлшектер біткенше).Жиналған металл бөлшектерін аналитикалық таразымен өлшейміз.

Массасы 1 кг ұнда, метал бөлшектерінің мөлшері 3 мг болу керек, ал көлемі 0,3 мм аспау керек. Егерде металл бөлшектері ащы болса, онда қолданысқа жіберілмейді. Металдық мөлшері жоғары ұнды, сонымен қатар ірі металл бөлшектері барларды қайтадан магнитпен өңдеуге жібереді.

Қоймадағы зиянды заттарды анықтау.

Ұнды анықтау үшін массасы 500 г көп емес ұнды алып оны илеуіштен өтілген диаметрі 1,5мм болу керек. Қалған қалдығын илеуішпен қаруланбаған көзбен түңгі кезде аймен көруге болады.

Қоспасын анықтау.

Бидайды, дәнді-дақылдарды және ұндарды тазартылмаған, зиянды астық түріне бөлуге болады. Зиянды қоспада минералды заттар, құм, көң, илеуден өтілмеген диаметрі 1-1,5мм тұрады.Жабайы өсімдіктер және табиғи өсімдіктердің біразы бидайлы қоспаға жатпайтындары бар.Сонымен қатар кейбір сабақтары мен дәндерін айтуға болады.Кейбір табиғи дәндерді бүлінген ядроларымен, яғни (шіріген, көгерген т.б) толығымен жойылған.Қоқымды қоспаға жатпайтын осы және басқа табиғи бүлінген бидайлар бидай қоспасына жатады.Зиянды қоспаға саңырауқұлақтар жатады және улы өсімдіктердің тұқымдары да кіреді.Тағамда және бидай қоспасында зиянды заттар болса, адамдардың улануына, лоқсығу ауруларына шалдықтырады. Бидайдың жақсы жаманын білу үшін 50гр бидай алып зерттелінеді.

Жарма 25-50 г (сортына байанысты алынады).

Бұршақ және үрмебұршақ -100г, чечевица-200г зиянды бидай қоспасын анықтау үшін бидай өлшемін 500г көбейтіледі, 400г бұршақ және үрмебұршақ дәндердің зиянды өсімдіктерге тексерілмейді, өйткені олар бірден белгілі болады.

Шынының үстіне ақ қағазды жайып, өлшеніп алынған дәндерді жұқалап жаямыз, өлшеніп алынған заттарды пинцет немесе шпательдің көмегімен бөлек фракцияларға бөлеміз.

Таза дәндер, қоқым аралас тұқымды және зиянды қоспалар,егер көптеген ұсақ бөлшектер таразыда болса, онда оларды елеуіштен өткізуге болады. Елеуіштен өткен және өтпеген өнімдерді екі бөлек зерттейді. Әр фракция ерекшелігін техно-химиялық таразыда өлшейді және барлық өлшемге байланысты олардың пайыздық мөлшерін өлшеп шығарады.

Қоқымды және зиянды қоспаларды белгілеу үшін қолда бар үлгімен не болмаса суретпен қолданамыз.

Ұнды қоспасын табу үшін оларды былай зерттейді: таза және құрғақ пробиркаға 1кг ұнды саламыз, 6-8 мл хлороформа құйып (массасы 1,48г) 30 минутқа пробирканың қақпағын жауып қоямыз. Минералды қоспа: құм және кукуль қара бөлшек түрінде пробирканың түбіне тұнады. Ылғалданған өсімдік дәндері, кебек бетінде қалады. Содан пробиркада ¾ мл 96 %этил спиртін құямыз да, барлығын тағы да араластырады. Кебек пен өсімдік қоқымдарын төменге жібереді.

Ылғалдылары сұйықтықтың бетінде қалады, содан кейін пробирканың ішінде 3 тамшы 20% тік күкірт қышқылы бөлшектерімен қызыл-күлгін домалақ болып жоғарыда қалқып қалады,

Ылғалдылығын анықтау.

Бюкске 10г ұнды салып н/е крахмал және 5г үгітілген дән немесе оны 130 с температурада сушильный шкафқа 40мин кептіреміз.Эксикаторға суытамыз және өлшейміз.Ылғалдылық мөлшерін (Х%) формасы арқылы табамыз.

Х=(М₁ –М₂ ) 100/М₁

Мұндағы М₁ – кептіргенге дейінгі масса салмағы ; г

М₂ – кептіргеннен кейінгі масса салмағы ;г

Ылғалдылықты сақтау үшін кем дегенде:

Ұн-15%

Жарма -15,5%

Картоп крахмалы-20%

Кукуруз крахмалы-13%

Үрмебұршақ-23%

Қышқылдылықты анықтау

Бұл әдіс ұнның барлық қышқылдарға еткіш заттарын сілті ерітіндісін титрлеуге негізделген.

Ұнның сынамасынан 5г ұн алады, конус тәрізді колбаға салып, дистилленген су құяды. Колбаның ішіндегісін араластырады. Оған 3тамшы фенолфталеин қосып, 0,1нNaOH (KOH) ерітіндісімен 30минут ішінде кетпейтін ақшыл-қызғылт түске боялғанша титрлейді. Қышқылдықты мына формула бойынша шығарады:

Х=У*100/M*10

Мұнда, У-титрлеуге кеткен 0,1нNaOH (KOH) ерітіндісінің көлемі,мл;

М-өнімнің салмағы,г;

1/10-0,1нNaOH (KOH) ерітіндісіне санағандағы коэфициент.

Бақылау сұрақтары:

1. 
   Ұнды органолептикалық зерттеу
   
2. 
   Металды қоспаларды анықтау және қоймадағы зиянды заттарды анықтау.
   
3. 
   Қоспаларды анықтау
   
4. 
   Ылғалдылығын анықтау
   
5. 
   Қышқылдылығын анықтау
   

1 Органолептикалық көрсеткіштері бойынша нан өнімдерін зерттеу.

2 Физико – химиялық көрсеткіштері бойынша өнімнің қасиетін зерттеу.

Жұмыс барысы:

1 Нан өнімдерінің сапасын органолептикалық әдіспен бағалау. Нанның сапасын дәмін татығанда анықтайды.

Берілген органолептикалық көрсеткіштерін таблицаға толтыру.

Нан өнімдерінің сапалық нормалары

Құрал – жабдықтар: шеті үшкірленген метал цилиндрден тұратын, Журавлев құралы, сызғыш, пышақ.

Жұмыстың барысы: Өнімнің ортасынан 7-8см кем емес нанның тілімін кеседі. Жұмсағын, қыртысынан 1см қашықтықты цилиндрмен ойық жасайды. Цилиндрдің үшкір жағына біртіндеп өсімдік майын жағады. Жұмсақтықты цилиндрге айналдыра енгізеді.

Өнімнің жұмсағымен толтырылған цилиндрді жаймаға жатқызады. Содан кейін нанның жұмсағын цилинрден 1см-дей таяқшамен итереді және цилиндрдің шетінен пышақпен кесіп алады. Кесілген тілімін алып тастайды. Цилиндрде қалған жұмсағын таяқшамен итереді және сол сияқты цилиндрдің шетінен кесіп алады.

Кесілген нан жұмсағының көлемін келесі формула бойынша анықтайды:

V = 3.14*d*H/4 (см³)

d – цилиндрдің ішкі диаметрі, см;

Н – нан жұмсағының ұзындығы, см.

Бидай нанының ұсақ тетігін анықтау үшін 3 ойық жасайды, бір уақытты өлшейді.

Ұсақ тетікті келесі формула бойынша анықтайды:

P = (V-m/ρ)/V*100 (%)

V – ойықтың жалпы көлемі;

m - ойықтың салмағы, г;

р – жұмсақтықтың тығыздығы.

2.2 Нан және нан өнімдерінің ылғалдылығын анықтау( МЕМСТ 21094-93).

Бұл әдіс өнімді белгілі температурада белгілі уақыт бойы кептіруге негізделген. Бюксты қақпақпен бірге 130° С температурада 20 мин кептіреді. Содан соң эксикаторда суытады. Нан өнімінің біраз бөлігін алып, пышақпен немесе үккішпен ұсақтайды. 5г өнімді бюкске салып, қақпақпен бірге өлшеп, кептіргіш шкафта 130°С температурада 45 мин ұстайды. Кептіріп, бюксаны қақпақпен жауып, 20 – 30 мин эксикаторда суытады. Суығаннан кейін өлшейді.

Ылғалдылықты формула бойынша шығарады:

W= m₁ – m₂ /m * 100 (%)

Мұндағы: – m_{1 -}кепкенге дейінгі өнім бар бюксаның салмағы, г;

m₂ – кепкеннен кейінгі өнімі бар бюксаның салмағы, г;

m– зерттелетін өнімнің салмағы, г.

2.3 Нан және нан өнімдерінің қышқылдығын анықтау (МЕМСТ 5670-94).

Қышқылдық градус дегеніміз – 100г нан өнімінің жұмсағында бар қышқылдарды нейтралдауға кететін 1н NaOH (КОН) ерітіндісінің көлемі.

Нан өнімінен 70г жұмсақ алып, жақсылап ұнтақтайды. Одан 25г жұмсақ алып, көлемі 500мл бөтелкеге салады.

Көлемі 250мл өлшем колбасына таңбаға дейін дистилленген су құяды. Дистилленген судың бір бөлігін нан бар бөтелкеге қайта құйып, нанды біртекті массаға ұнтақтайды. Алынған қоспаға қалған суды құяды. Бөтелкені тығындымен жауып, 3мин бойы шайқайды.

Содан кейін қоспаны тыныштыққа қойып, біраз уақыттан кейін сұйықтықты стақанға сүзгіш пен мақта арқылы сүзеді. Стақаннан 50мл ерітіндіні көлемі 100 – 150мл екі колбаға құйып, 2-3 тамшы фенолфталеин қосып, 0,1н NaOH (КОН) ерітіндісімен 1мин ішінде кетпейтін ақшыл – қызғылт түске боялғанша титрлейді:

X= m 50*4*V/250*10 (град⁰)

Мұндағы: V – титрлеуге кеткен 0,1Н NaOH (КОН) ерітіндісінің көлемі, мл;

1/10 – 0,1Н NaOH (КОН) ерітіндісін 1Н ерітіндісіне аударғандағы коэффициент;

4 – 100г өнімге келетін коэффициент;

М – зерттелетін өнімнің салмағы, г;

250 – дистилленген судың көлемі, мл;

50 – титрлеуге алынған сыналатын ерітіндінің көлемі, мл.