Өзін өзі бақылаудың сұрақтары

1. Халықаралық саудадағы инкассо түсінігі

2. Халықаралық саудадағы инкассоның маңызы қандай

Ұсынылатын әдебиеттер:

1. Комаров А.С. Правовые вопросы товарообменных сделок.М.,1994.

2. Лукашук И.И. Стороны в международных договорах. - М., 1996.

3. Розенберг М.Г. Заключение договоров международной купли-продажи товаров. М., 1991.

4. Садиков О.Н., Краснова Н.Л. Исковая давность в МЧП/ Российский ежегодник международного права.1992.

5. Шатров В.П. Международное экономическое право. - М., 1990.

6. Шмитхофф К. Экспорт: право и практика международной торговли.М.,1993

 

Тақырып 8. Халықаралық саудадағы банктік кепілдік.

1. 
   Халықаралық саудадағы банктік кепілдік түсінігі
   
2. 
   Халықаралық саудадағы банктік кепілдік маңызы.
   

Саудада іскер серіктестердің екеуіне де ұқсас мәселе жиі пайда болады:

- сатушыға сатып алушының төлем қабілеттілігіне баға беру қиынға соғады;

- сатып алушыға жеткізушінің міндеттемелерді орындау дайындығын, сондай-ақ оның кәсіптік және қаржы мүмкіндіктерін бағалау оңай болмайды.Міндеттемелерді орындауды қамтамасыз ету мәселесіне тараптардың назар аударуы, тараптар шарттардың талаптарын бұзғанның нәтижесінде пайда болуы мүмкін жағымсыз салдарды болдырмаудың мүдделілігімен байланысты.Осылайша Банктік кепілдік бола алатын, міндеттемелерді тиісті түрде орындауды растау /кепілдік беру қажеттігі пайда болады. Жұмысты орындауды қамтамасыз ету ретінде Банктік кепілдік қаншалықты әрекет етеді?Банктік кепілдік Аппликанттың кепілдік бойынша жұмысын орындау мүмкіндігінің куәлігі болып табылады, өйткені Банк өз кепілдігімен егер ол өз клиентін техникалық және экономикалық жағынан мұқият тексерген жағдайда ғана төлем жүргізудің шақырылмайтын міндеттемесін өзіне алады.

Банктік кепілдік Аппликант үшін шарттың міндеттемелерін орындауда, бұл мәмілеге Аппликанттың мүддесі әлсіресе де күшті ынталандырма болып табылады.   Егер Аппликант кепілдік бойынша өз міндеттемелерін бұзса, Бенефициар кепіл сомасын төлеуді талап етуге құқылы. Осылайша ол шарттың бұзылуының қаржылық салдарын толығымен немесе ішінара орнын толтыра алады. Банктік кепілдік - бұл Банк үшінші тұлғаға (Бенефициарға) өнімді /тауарларды жеткізу, жұмыстарды /қызмет көрсетуді орындау, аванстық төлемді немесе заемдарды /кредиттерді қайтару шарттары бойынша төлем жүргізуге кепілдік беру міндеттемесі.

Банктік кепілдіктің мақсаты – негізгі борышкер (сатып алушы) шарттың міндеттемелерін орындамаған жағдайда Банктің қаржылық орын толтыруға кепілдік берумен қол жеткізілетін мәмілелердің жүргізілуінің қауіпсіздігі мен сенімділігін қамтамасыз ету.

 Банктік құрал сияқы құралды пайдаланғанда мынадай терминдер пайдаланылады және қолданылады: 

SWIFT (society for worldwide interbank financial telecommunications) – дүниежүзілік банк аралық қаржылық телекоммуникациялар қоғамы, хабарламаларды, оның ішінде кепілдікті /контр кепілдікті бір банктен екіншіге беру арнасы.

Кепілдіктерге /кепілдіктер өзгерістеріне авизо жасау – авизо жасаушы Банктің кепілдік /кепілдікке өзгерістер мәтінін кепілдіктің /кепілдікке өзгерістің шынайылығын растай отырып Бенефициарға беруі. Авизо жасаушы Банк авизо жасауға қатысты қандай болмасын қаржылық міндеттеме арқаламайды. 

Авизо жасаушы банк – авизо жасаушы Банк тарапынан шынайылығын растаудан басқа қандай болмасын міндеттемесіз, авизо жасауға /Бенефициарға кепілдікті және /немесе оған енгізілетін өзгерістерді беруге Эмитент-банк уәкілеттілік берген Банк. 

Аппликант – Эмитент-банкке кепілдік /контркепілдік шығаруға тапсырма беруші клиент. 

Аутентификацияланған  SWIFT-хабарлама – халықаралық банк аралық ақпарат жіберу және SWIFT төлемдер жүргізу жүйесі бойынша коды бар арнамен жіберілген/алынған  хабарлама, бұл оның шынайылығын (ақиқаттығын) қамтамасыз етеді.

Банктік кепілдік (кепілдік, кепілдік міндеттеме) – Кепілгер-банктің (кепілдік шығаратын Банк) кепілдік талаптарына сәйкес төлем талабы берілгеннен кейін кепілдік сомасымен шектелген соманы Бенефициарға төлеуі бойынша кері шақырып алусыз міндеттемесі.

Эмитент-банк (шығарушы Банк) – Аппликанттың кепілдік беру жөніндегі өтінішінің негізінде /тапсырмасы бойынша кепілдік шығаратын және кепілдіктің шарттарына сәйкес кепілдік бойынша талаптарды орындау немесе Бенефициардың алғашқы жазбаша талабы бойынша төлеу міндеттемесін өзіне жүктеп алған Банк. 

Кепілдіктің кері шақырып алынбайтындығы Кепілгер-банктің кепілдіктің әрекет ету мерзімі өткенге дейін күшін жоюға, кепілдіктің сомасын немесе әрекет ету мерзімін азайтуға немесе кепілдіктің талаптарына Бенефициардың мұндай өзгеріс енгізуге берген келісімінсіз оның құқықтарын шектейтін қандайбір өзгеріс енгізуге құқығы жоқтығымен айқындалады. 

Бенефициар – оның пайдасына кепілдік шығарылатын заңды немесе жеке тұлға. 

Кепілдік беру туралы шарт – Банк пен Аппликант арасында Аппликанттың өтініші негізінде бекітілетін, кепілдік беру талаптары мен тәртібі көрсетілетін шарт. 

Құжаттамалық операциялар – Банк тауарлармен, қызметтермен немесе міндеттемелерді орындаудың құжаттарға қатысы бар басқа да түрлерімен емес, тек құжаттармен ғана жұмыс жүргізетін операциялар. Құжаттамалық операцияларға аккредитивтер, банктік кепілдіктер, инкассо бойынша операциялар жатады.     

Заемшы – Банк заем беру туралы шарт бекіткен жеке кәсіпкер /заңды тұлға. 

Клиент – Банкте шоты бар және Банкке қаржылық құрал алу жөніндегі өтнішпен жүгінген немесе осындай әлеуетті мүмкіндігі /ниеті бар заңды тұлға, жеке кәсіпкер, оның ішінде шаруа (фермерлік)  қожалығы мүддесіне сай  әрекет етуші тұлға. 

Кепілдіктер /аккредитивтер /инкассо шығару және қызмет көрсету үшін алынатын комиссиялар – Банк тарифтерінің «Құжаттамалық операциялар және Банктік кепілдіктер» бөлігіне сәйкес Банк алатын операциялық комиссиялар.   

Келісім-шарт – тауар, жұмыстар немесе қызметтерді сатып алушы мен жеткізушінің арасында бекітілген тауар, жұмыстар немесе қызметтерді сатып алу-сату туралы шарт немесе келісім. 

Кредит желісі – Банк пен Заемшы арасындағы келісім, оның шеңберінде белгіленген лимит және мерзім аясында келісімде белгіленген талаптармен қаржы құралдары (банктік заемдар, кепілдіктер, аккредитивтер) беріледі. 

Валюталық бақылаушының белгісі  – экспорттық-импорттық валюталық бақылаудың жүргізілуін және мәміле паспортын (қажет болғанда) Қазақстан Республикасының валюталық заңнамасына сәйкес ресімделуін растайтын ОПЕРУ валюталық бақылау бөлімі /секторы қызметкерінің белгісі. Бұл белгі Банк бейрезиденттің пайдасына және /немесе бейрезиденттің тапсырмасы бойынша кепілдік шығарған кезде клиенттің өтінішінде /хатында міндетті түрде болуға тиіс. 

Қол мен мөрдің сәйкестігі туралы белгі – клиенттің өтінішіндегі /хатындағы қолдар мен мөрдің Банктегі қолдар мен мөрлердің үлгілеріне сәйкестігін дәлелдейтін  ОПЕРУ /Кредит беру қызметінің белгісі. 

Растаушы Банк – Бенефициардың алғашқы жазбаша талабы бойынша Эмитент-банктің төлемді жүзеге асыру жөніндегі міндеттемелеріне қосымша міндеттемені өзіне алатын Банк. 

Бенефициардың талабы – Бенефициар Банктің клиенті болған жағдайда, қол мен мөрдің сәйкестігі туралы белгісі бар кепілдіктің талаптарына сәйкес ресімделген кепілдік бойынша төлем жүргізу жөнінде Бенефициардың жазбаша талабы. Бенефициар Банктің клиенті болып табылмаған жағдайда, талап Бенефициардың мөр бедері мен қойылған қол үлгілері бар нотариалды куәландырылған құжатпен сүйемелденуі тиіс немесе талаптың түпнұсқалылығын сәйкестендірілген SWIFT немесе телексті хабарлама беру арқылы Бенефициардың Банкі растауы тиіс.

Ақшалай соманы төлеу негізіне қарай кепілдіктер мынадай болады: 

Шартты – Бенефициардың талабы Аппликанттың келісім-шарт бойынша өз міндеттемелерін орындамаған фактісін растайтын құжаттармен сүйемелдену тиіс болғанда. Олар төленбеген инвойстардың көшірмелері, Аппликанттың мекен-жайына тиелу фактісін растайтын көлік құжаттарының көшірмелері, тауарларды қабылдау-өткізу актілерінің көшірмелері және т.б. болуы мүмкін. 

Шартсыз – Бенефициардың талабы Аппликанттың келісім-шарт бойынша өз міндеттемелерін орындамаған фактісін растайтын қандай болмасын құжаттарды беру қажеттілігінсіз кепілгер қанағаттандыруға жататын болғанда. 

Кепілдіктер импорттық және экспорттық болып бөлінуі мүмкін. 

Импорттық кепілдік – Банк клиентінің /Банктің өзінің тапсырмасы бойынша үшінші тұлғаның пайдасына (Бенефициардың) Банк шығарған кепілдік. Бұл жағдайда Банк клиенті /Банк кепілдік бойынша Аппликант болып табылады. 

Экспорттық кепілдік – Банк клиентінің /Банктің пайдасына Банк алған кепілдік. Бұл жағдайда Банк клиенті /Банк кепілдік бойынша Бенефициар болып табылады.

Қамтамасыз ету өлшемдері бойынша кепілдіктер мынадай түрлерге бөлінеді: 

• 
  өтелген – тиісті бухгалтерлік есеп шоттарында көрсетілген ақша түріндегі 100 % ақшалай өтеммен қамтамасыз етілген кепілдіктер 
  

• 
  өтелмеген  – ақшадан басқа өтеммен қамтамасыз етілген кепілдіктер 
  

• 
  бланктік – қандай болмасын қамтамасыз етусіз өтелмеген кепілдіктер
  

1. Халықаралық саудадағы банктік кепілдік түсінігі

2.Халықаралық саудадағы банктік кепілдік маңызы

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:

1. Комаров А.С. Правовые вопросы товарообменных сделок.М.,1994.

2. Лукашук И.И. Стороны в международных договорах. - М., 1996.

3. Розенберг М.Г. Заключение договоров международной купли-продажи товаров. М., 1991.

4. Садиков О.Н., Краснова Н.Л. Исковая давность в МЧП/ Российский ежегодник международного права.1992.

5. Шатров В.П. Международное экономическое право. - М., 1990.

6. Шмитхофф К. Экспорт: право и практика международной торговли.М.,1993
Тақырып 9. Халықаралық факторинг.

1. Халықаралық факторинг түсінігі.

2 Халықаралық факторинг маңызы және түрлері.

Факторинг АҚШ-та шамамен 1890 жылы пайда болды. Экономикалық тұрғыда бұл борышты саудалау, есептік операциялардың бір түрі.

Мұндай мәміленің нәтижесінде банк өз клиентінің талабын қайта қаржыландырып қана қоймай, сонымен қатар төлемеу ықтималы тәуекелін өзіне қабылдайды. Өндіруші осының арқасында айналым капиталын алады. Факторингпен айналысатын адам фактор деп аталады. Ақысы төленетін (төлеу сатып алушының ақшасын алуына қарай жүргізіледі) факторинг және төленетін және қаржыландырылатын (соманың 90 пайызын бір уақытта төлеу тауарды өндіруші жеткізгеннен кейін және келесі ақы төлеу – барлық ақша алынғаннан кейін жүргізіледі) факторинг деп бөлінеді. Соңғы түрі қымбаттау, себебі үлкен тәуекелділік бар. Бірақ борышкерді таңдау құқығы факторға: банк немесе сауда үйіне қалдырылады. Ұлыбританияда факторинг нарығының 60 пайызынан артығы факторинг фирмалары арқылы жұмыс істейтін коммерциялық банктерге жатады.

«Факторинг» термині ағылшын тілінен алынған – делдал, агент. Факторинг – коммерциялық банктер (олардың еншілес фактор - фирмалары) ұсақ және орта фирмаларға – олардың клиенттерге көрсететін қаржылық қызметтердің түрі. Факторинг мәні фактор – фирма немесе банктің клиенттен берешектерін өндіртіп алу құқына ие болуы және өз клиенттерінің борышкерлеріне талапты жарым-жарты төлеуі, яғни борышкердің төлейтін мерзімі басталғанға дейін берешектерін пайыздық мөлшерде қайтаруы. Борыштың қалған бөлігі мүддесі шегерілген соң борышкер өз берешегін өтегеннен кейін клиенттерге қайтарылады. Нәтижесінде клиент берешектерін жылдам қайтару мүмкіншілігіне ие болады, бұл үшін фактор – фирмаға немесе банкке белгілі бір сыйақы төлейді. Факторинг жүзеге асырылғанда клиент борышкерден берешектерді алу құқығын фактор-фирмаға немесе банкке тапсырады. Факторинг сауда операциялары сияқты пайда болды, одан кейін несие беру нысанасы ие болған. Банктердің факторинг операциялары мыналар: ішкі операциялары, мұнда жабдықтаушы және клиент (сатып алу, сату шарты бойынша тараптар), сонымен қатар факторинг компаниясы белгілі бір елде болады немесе халықаралық, ашық операциялар, борышкер факторинг компаниясының мәмілесіне қатысу туралы хабардар етілсе немесе жабық (жасырын) операциялар. Борышкер факторинг компаниясы не банк пайда болатын борыш бойынша құқықтық мирасқор болып табылатынын және төлеу оның пайдасына жүзеге асырылуы тиіс екендігін; жабдықтаушыға регресс құқығымен – кері талап құқығымен немесе құқықсыз төленген соманы; немесе белгілі бір күнге алдын ала ақы төлеу немесе талаптарға ақы төлеу нысанында жабдықтаушыға несие беру талабымен өтелетінін растайтын шотта фактураға тиісті жазу жазылу жолымен хабардар етіледі.

Қазақстанда факторинг операцияларымен банктер, шарттық және ақылы негізде тауарлар және қызмет көрсету үшін есеп-қисаптарды тезірек аяқтаумен байланысты несие-есеп айырысу операцияларын жүзеге асырып, 1988-1989 жылдары айналыса бастады. КСРО Мемлекеттік банкінің келді 1989 жылғы 12 желтоқсандағы «Жабдықтаушылардың банкке жеткізілген тауарлар, орындалған жұмыстар және көрсетілген қызметтер үшін төлем талаптары бойынша төлем алуға құқықты беру бойынша операцияларды жүзеге асырудың тәртібі туралы» нұсқаулық хаты құқықтық негіз болады. Факторинг үшін ақы төлеу сатып алушыға қатысты құжаттар картотекаға енгізілсе төлемдер кезінде жасалмайтын кездері несие қаражатының сомасымен және оларды пайдалану мерзімдерімен және тұрақсыздық айыппұлмен анықталады. Факторинг ерекшелігі сол: ол тек қана мәміленің негізінде іске асады; қаржыландыру талап құқығымен; мәміленің ақылы болуы; ақшалай және кәсіпкерлік сипаты ғана бар және болашақта талап құқығы мүмкіншілігі болады. Сондықтан факторинг міндеттемелердің дербес түрі болып табылады.

«Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы» Заңның 30 бабына сәйкес қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органның лицензиясы бар кезде банктердің факторинг операцияларын жүзеге асыруға: тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатып алушыдан төлемсіз тәуекел етіп қабылдай отырып, төлем төлеуді талап ету құқығына ие болуға құқылы екенін көздейді.

Қазіргі таңда ақшалай талапты беріп қаржыландыру (факторинг) шарты Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодексінің 729-738 баптарымен реттеледі. Факторинг бойынша қаржы агенті ақшаны клиент билігіне береді немесе беруге міндеттенеді, ал клиент қаржы агентіне клиенттің осы үшінші тұлғамен (борышкермен) қатынастарынан туындайтын өзінің ақшалай талабын қаржы агентіне береді немесе беруге міндеттенеді не борышкерге ақшалай талабын клиент қаржы агентіне сонымен бірге клиенттің қаржы агенті алдындағы міндеттемелерін атқаруын қамтамасыз ету мақсатында беруі мүмкін. Бұл ретте факторинг шарты бойынша қаржы агентінің міндеттемелері клиент үшін бухгалтерлік есеп жүргізуді және берудің нысанасы болып табылатын ақшалай талаптарға (ақшалай талаптар бойынша шоттар ашу) қатысты құжаттар ұсынуды, сондай-ақ клиентке осы талаптарға байланысты өзге де қаржылық қызмет көрсетуді қамтуы мүмкін.

Бұл ретте факторинг операциялары банк операциялары болып табылмайды, бірақ олар халықаралық саудада кең қолданылады. Халықаралық қатынастарда банктер 1988 жылы «Халықаралық факторинг туралы» Оттава УНИДРУА конвенциясын басшылыққа алады.

Ақшалай талапты беріп қаржыландыру азаматтық-құқықтық міндеттеменің жаңа түрі, оның құқықтық реттелуі Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексіне алғашқы рет енгізілген. Ақшалай талапты беріп қаржыландыру шарты (факторинг), жалпы ереже бойынша, ақылы және өзара шарт болып табылады, нақты шарттың талаптарына қарай ол нақты, келісімді шарт болуы мүмкін.

Коммерциялық кәсіпорындардың мамандандырылған банк ұйымдарын несиесіне негізделген ақшалай талапты беріп қаржыландыру шарты сауда несиесін өзгертеді.

Ақша қаражатының қайтарымдылық, мерзімділік және төлемділік талаптарымен берілуі тән банктік заем шартынан айырмашылығы сол, талап құқығын беріп қаржыландыру шартына банктің алушының талабы құқығын, үшінші тұлғамен (борышкермен) қандай да болмасын шарт бойынша қаражатты беруі талабымен беруі тән ақшаларды осылайша беру, әдеттегідей, мерзімділігі және қайтарымдылығымен сипатталмайды. Талапты құқығын беріп қаржыландыру шартының өзара байланысқан талаптары болып табылады. Талапты беру шартта, әдеттегідей, талап құқығын ақылы беру, ал ақшалай талап құқығы тек қана объектісі (нысанасы) болып келеді.

Факторинг қаржы нарығының пайдалы құралы болып табылады және несие тәуекелдерін сақтандырудың дамығандығын және дебиторлық берешек әкімшілігін жүргізуді болжайды. Осы талаптарда осы қызметтегі банктер үшін клиенттерді және пайданы көбейтуге және тәуелдікті азайтуға мүмкіндік беретін қорландыратын институттарды тарту бойынша агенттің рөлі анықтаушы бағытқа айналады.

2. Факторинг операцияларының түрлері

Факторинг қызметінің мақсаты – төлеушінің төлем қабілетіне байланыссыз факторингтік келісім-шартта көрсетілген мерзімде тез арада қаражатты алу болып табылады.

Нарық экономикасы дамыған елдердегі факторингтік компаниялардың көбіне еншілес фирмалары ірі банктермен бірігіп жұмыс жасайды.

Факторинг операцияларына үш тарап қатысады:

1. 
   Факторингтік компания - өздерінің клиенттерінен шот-фактураны сатып алатын арнайы мекеме.
   
2. 
   Клиент (тауарларды жабдықтаушы, несие беруші) – факторинг компаниялармен келісім-шарт жасасушы өнеркәсіптік немесе сауда фирмасы.
   
3. 
   Кәспорын (қарыз алушы) – тауарларды сатып алушы фирма.
   

Факторинг операцияларының жүзеге асырылу негізінде факторинг туралы келісім-шарт жатады. Онда факторинг операцияларының мынадай жасалу шарттары көзделеді: төлем талабының мәліметтері факторинг операциясы бойынша сомадан төлейтін сома, өтеу сыйақысының мөлшері, факторинг келісім-шартын бұзу және тараптардың ойлары бойынша басқа да шарттар.

Факторингтің 2 түрі болады:

• 
  Ауқымды (конвенционды);
  
• 
  Шектеулі (конфиденциалды).
  

Соңғы жылдары шектеулі факторинг те біршама дамып келеді. Шектеулі факторинг бірнеше операциялардың орындалуымен байланысты: ақша алуға құқығын беру, қарызды төлеу және т.б.

Факторинг операциясы бүгінгі таңда отындық ақша нарығында дами алмай отыр. Факторингті енгізу сынағы негізінен 1988 жылы КСРО өнеркәсіп құрылыс банкімен жүзеге асырылып, кейіннен өзге де коммерциялық банктер факторинг операцияларын орындай бастады. Сөйтіп, 1990ж басындағы төлем дағдарысы факторинг қызметінің банктер үшін тиімсіздігін айқындап нәтижесінде отандық банктеріміз күні бүгінге дейін бұл операцияға салғырттық танытуда.

Факторингтің бірегей құқықтық негізін құру үшін 1988 ж халықаралық факторинг туралы кез келген келісім-шарт төменде берілгендердің кемінде екеуін қамтуға тиіс:

1. 
   Аванс және несие беру жолымен жабдықтаушыны қаржыландыру;
   
2. 
   Төлем талаптарына жататын жабдықтаушының шоттарын бухгалтерлік жағынан өңдеу;
   
3. 
   Борышқорлардан ақшалай қаражат алу;
   
4. 
   Жабдықтаушыларды олардың борышқорларының төлем қабілетсіздігі жағдайынан қорғау.
   

Факторингтік операциялардың мыналар бойынша жасалмайтынын ескеру қажет:

• 
  Жеке тұлғалардың қарыздық міндеттері бойынша;
  
• 
  Бюджеттік мекемелердің қоятын талаптары бойынша;
  
• 
  Банктердің несиеден алынып тастаған немесе төлем қабілетінсіз деп танылған кәсіпорындар мен ұйымдардың міндеттемелері бойынша;
  
• 
  Кәсіпорындардың филиалдары немесе бөлімшелердің міндеттемелері бойынша;
  

Әлемдік тәжірибеде факторинг қызметінің мұны мынадай екі элементтен тұрады: оған берілген құжаттарды мерзімінен бұрын төлеу барысында алынатын комиссия және пайыз. Комиссия шот-фактура сомасынан белгілі мөлшерде (әдетте, 1,5- 2,5 /о) деңгейінде белгіленеді. Мәміленің көлеміне қарай комиссия сомасы да өсіп отырады. Факторинг ережесі бойынша несие үшін төленетін пайыз мөлшерлемесі ақша нарығындағы (қысқа мерзімді несиелер нарығындағы) мөлшерлемеден 1-2 %-дай жоғары болып келеді.

Қазіргі күні отандық кәсіпорындарға қаржылық қызмет көрсету нарығында көңіл аударарлық жаңа тиімді қаржы құралы факторинг кеңінен таралуда. Факторинг өзінің кәсіпорынның қызметін дамытатын құрал ретінде танылып, қазір Қазақстанда да көптеген екінші деңгейдегі банктер онымен жұмыс жасап, факторингтік қызмет көрсетуде, сонымен бірге олармен бірқатарда фактор-компаниялар да пайда бола бастады.

Факторингтік операцияларды қолданудың нәтижесінде кәспорындар өз қызметін үздіксіз жүргізе алады, яғни ол мынаны білдіреді: көптеген кәсіпорындар өз қызметінің барысында кейде қаражат тапшылығына кезігеді, әрине айналымда қаржы жетіспеушілігі, тұтынушылардың өз қарыздарын дер кезінде өтемеуі деген сияқты мәмелелер болады. Бұл мәмелелерді шешу үшін кәсіпорын банктік несиеден бұрын осы факторингті қолданғаны өте тиімді. Факторингтің қай жағынан тиімді екенін түсінуіміз үшін алдымен оңай пайда болуы мен дамуына, жұмыс істеу механизміне сипаттама берейік.

Алғашқыда факторинг 16-17 ғ.ғ, пайда болған, оны саудагерлер өз тәжірибесіне алғаш енгізілген. Соңына қарай онымен сауда банктері айналыса бастаған. Басында олар тауар өндірушілерге өз тауарларын өткізуге, сатуға ықпал жасап отырған, содан соң олар тауарды өндіруші кәсіпорындардың жіберген тауарлары үшін ақшасын төлеп, тауарлы несие беруге көшкен, әрі қарай кейбір сауда делдалдары өз саудасын тастап, өз клиенттерімен қаржылық қарым-қатынасқа көшкен, яғни тауарды өндірушілерден шот-фактураларды сатып алып, ондағы қарыздық міндеттемені талап ету құқығына ие болды. Міне осылай факторингтік компаниялар пайда болған. Бірақ алғашында оларды тек қана банктік несиені алуға мүмкіндік болмаған жағдайда ғана қолданған. Ал қазіргі банктік қызметтің деңгейінің жоғары дамуы, сонымен қатар арнайы мамандандырылған несие мекемелерінің пайда болуы клиенттерге жоғары деңгейдегі, жан-жақты қаржылық қызмет көрсетуді дамытып отыр.

Өзін өзі бақылаудың сұрақтары

1) Халықаралық саудадағы факторинг түсінігі

2)Халықаралық саудадағы факторинг маңызы қандай

3) Әлемдік нарықтағы факторинг

1. Комаров А.С. Правовые вопросы товарообменных сделок.М.,1994.

2. Лукашук И.И. Стороны в международных договорах. - М., 1996.

3. Розенберг М.Г. Заключение договоров международной купли-продажи товаров. М., 1991.

4. Садиков О.Н., Краснова Н.Л. Исковая давность в МЧП/ Российский ежегодник международного права.1992.

5. Шатров В.П. Международное экономическое право. - М., 1990.

6. Шмитхофф К. Экспорт: право и практика международной торговли.М.,1993
Тақырып 10. Халықаралық қаржылық лизинг.

1. 
   Лизинг ұғымы мен түрлері
   
2. 
   Халықаралық қаржылық лизинг түсінігі, маңызы
   

Лизинг сөзі «to lease» ағылшын етістігінен аударғанда “жалға беру” беруде екі тарап қатысса: жалға беруші және алушы болса, ал лизингте үш қатысушы:лизинг беруші, лизинг алушы және жабдықтаушы болады.

Лизинг – бұл лизинг берушінің (жалға берушінің) өзіне тиесілі құрал-жабдықтарды, машиналарды, ЭЕМ, ұйымдастыру техникаларды, өндіріске, сауда-саттыққа және қоймаға арналған құрылғыларды лизинг алушыға (жалгерге) лизингтік төлем төлеу шартымен, белгіленген мерзімге пайдалануға беруін қарастыратын жалға беру шарты.

Банктердің лизингтік операциялары несиелік операциялармен ұқсас болып келеді. Алайда, лизингтің несиеден бір айырмашылығын келісімшартта көрсетілген төлемдер төленіп, мерзімі аяқталғаннан кейін де лизинг объектісінің лизинг берушінің меншігінде қала беруінен көруге болады. Ал несиеде банктің меншік объектісі ретінде қарыз алушының берген кепілдігі қалады.

Тарихта лизингке ұқсас операцияның б.э.2000 жылдай бұрын ертедегі Вавильонда жасалғандығы белгілі болғанмен, шетелдік зерттеушілер лизинг операциясының жасалғандығы туралы нақты зерттеулер ретінде 1877 жылы «Белл Телефон Компани» деген американдық компанияның телефондарды сатудың орнына жалға бергендігін тілге тиек етеді. «Юнайтед Стейтс лизин корп.» атты алғашқы лизингтік компания 1952 жылы Сан Францискода (АҚШ) құрылған.Европада 1962 жылы «Дойче лизинг ГМ6Х» деген бірінші лизингтік компания Дюссельдорфта (Германия) пайда болыпты.1972 жылдан бері еуропа лизинг нарығы дамып келеді.