Пму ұС 18. 2/05 Қазақстан Республикасы білім және ғылым министірлігі

Жұмыс 5 берілген сұйықтардың біреуін микробиологиялық ілмекпен зат шынысына тамызады. Егер дақылда бактериялар көп пайда болса, оны алдын ала сумен араластырады.

Жабынды шыныны тамшы қасына көлденең қойып, оны біртіндеп тамшыға түсіру. Жабынды шыныны абайлап түсірген кезде шынылар арасында микроскопияға кедергі жасайтын ауа көпіршіктері калмайды.

Тамшы үлкен болмауы керек. Өйткені оны басқан кезде суйықтың жабынды шынының шетіне шықпауы тиіс.

Препарат жарық және қараңғы жерде зерттелінеді, бірақ кепкендіктен үзақ сақталынбайды.

Ілінгеи тамшы әдісі

Жабынды шынының центріне бактериологиялық ілмек арқылы зерттелетін сүйықтыктың тамшысыны тамызып, арнайы зат шынысыньщ ойыстығына аударады. Ойыстың шеттерін алдын ала вазелинмен жағады. Тамшы жабынды шьшысында зат шынысыньщ ойыстығының үстінде ілініп түру керек. Препарат үзақ сақталынады.

Ілінген тамшыны жазық айнаны қолданып, микроскоп арқылы қарайды. Бүл кезде диафрагманы тарылту кажет.

Кішкентай үлкейткіш қараңғы бөлікте жақсы көрінетін тамшы шетін тауып алады. Тамшы шетін кору бөлігінің центріне жылжытып, үлкен үлкейткішке ауыттырып, днафрагманы кеңейту. Осылай зерттелінетін микроағзаның қозғалмалы немесе қозғалмайтындығын көруге болады.

Майлық емес зат шынылары, бактериологиялық ілмек, спирттік, фильтрлейтін қағаз кесінділері, препараттар үшін көпірі бар кристаллизатор, суы бар жуғыш, фуксин, метилендік көк, генцианвиолет сияқты бояулардьщ, сулы ерітінділері, таза микроағзалар, картой түндырмасы, бүршақ, садыра және т.б.

Этил спиртынде және күкірт эфирінің қоспасында сақталынатьш зат шынысын спирттің жалынында қүрғатады. Жаңғыишен зарарсыздырылған бактериологиялык ілмекпен зат шынысьщ центрінен зерттетін материал жүғындысын тигізеді. Егер микроағза дақылы тығыз қоректік ортада өсірілген болса, алдын ала зат шынысына су тамызып, содан соң бактериологиялык ілмекпен кішкене материал салып жүғынды жасайды. Жүғындыны ауада кептіреді, содан тіркейді. Микроағзалардың жұғындыларьш әдетте, термиялық түрде тіркейді. Жұғьгады жоғары үстап шыныны 2-3 рет жанғьпп жальшынан өткізеді.

Микробтардың жасушасының күрылысын зерттеу үшін жүғындының химиялық тіркеуін қолданады; тіркейтін сүйықтықты жұғынды бетіне жағып, мысалы этил спиртімен күкірт эфирінің қоспасын 1:1 келемде, тіркеу уақыты 10 мин, немесе препаратты өткізгіштерде Петри ыдысьгаа жүғындыны тіркейтін тамшы үстіне қою, мысалы 40 % - ті формалин тіркеу уақыты бірнеше секунд (қосымшаны карау).

Жүғындыны тіркеу микроағзалардың тіршілік етуіне әкеледі. Шыны бетіне тығыз жабысын және микробтардьщ бояуға әсерлеуіне әкеп соғады.

Тіркелген жұғындыньщ бетіне кез келген бояғьпшы 2-3 минутка кұйып, оны бояйды (метилендік көк, генцианвиолет, фуксин). Содан кейін бояуды жұғындыдан жұғьгаі арқылы шайып, препараттың төменгі бөлігін фильтрлейтін қағаз кесіндісімен сүртіп, ал жоғарғысын жүғындыға тиіспей келденен күрғату керек. Содан соң препаратты ауада немесе спирттік жалында қүрғатады. Дайын жұғьгадьгаы майлы иммерсия объективін пайдаланып, микроскопиялау.


СҰРАҚТАР:

1. 
   Бури бойынша капсулалардың боялу әдісі
   
2. 
   Антони бойынша капсулалардың доялу әдісі
   
3. 
   Тинси бойынша капсулалардьщ боялу әдісі
   
4. 
   Олилянск бойында капсулалардың боялу әдісі
   
5. 
   Леффлер бойынша капсулалардьщ боялу әдісі
   
6. 
   Гликоген мен гранулездардың боялу әдістері
   
7. 
   Майдың боялу әдісі
   

Бактериялық ядро жасушаның тұқым қуалау қасиеттерін тасушы және ұрпаққа осы қасиетгерді беретін фактор болып табылады. Бактериялық ядро ширатылып, сақинаға түйықталған ДНҚ-ньщ ұзын жібімен көрсетілген хромосомамен тендестіріледі. ДЩ-ньщ сақиналық пішіні Eschericha coli-да анықталған.

А.А. Имшенский мен А.Н. Белозерскийдің жұмыстарында бактериялық жасушаның цитоплазма құрамында РНҚ өте көп мөлшерде бар екені көрсетілді. Ол ядроның ДНҚ-сы сияқты ядролық бояулармен боялады. Сондықтан препараттарда бактериялық ядроны табу өте қиын. Бактериялық ядроны бояу әдістердің көбі жұғынды тұз қышкыльшда гвдролиздеу аркылы цитоплазмадағы РНҚ-ны альш тастап, ДНҚ-ны бояуда негізделеді.

Материалдар жене құрал-жабдықтар

Жабынды шыны, микробиологиялык. ілмек, спирт шамы, препараттарға тұғырығы бар кристаллизатор,суы бар шайғыш, су моншасы, термометр, шынының кесінділері бар Петри шынысы, пипетка, химиялық стакан, 1-2 мл-ге арналған стерильді пипеткалар, стерильді суы бар пробирка, осмиев кышқылдың 2%-тік ерітіндісі, тұз қышқылыньщ 1н ерітіндісі, формалиннің 1%-ті ерітіндісі, фуксиннің 1%-ті ерітіндісі, микроскоп, бактериялардың тәуліктік культуралары.

Бактерияның тәуліктік культурасынан суспензияны дайындап жұғынды жабынды шынысына жағады. жұғынды ауада қүрғатады да, 2-3 мин. ішінде осмиев қышқылының 2%-тік ерітіндінің буымен бекітеді. жұғынды Петри шынысының түбіне бекіту үшін бекіткіштің 2-3 тамшысын салады, ал жабынды шынысын шыныларның кесінділеріне жүғынды төмен қарап салады.

Содан кейін жұғынды түз кышқылыньщ 1н ерітіндісінде 60°С температурада 2-3 мин. гидролизге үшыратады да, дереу препаратты сумен жуады. жүғындың гидролизін су моншасына салынған түз қьшщылы бар химиялық стаканға салу арқылы жүргізеді. Сосын жүғьшды 1,5 мин-қа формалиннің 1%-ті ерітіндісін қүяды да, қайтадан сумен шаяды. Жүғынды 1-2 мин. негізгі фуксиннің 1%-ті сулы ерітіндімен шаяды, ауада құрғзтады да микроскоптайды.

Препараттағы цитоплазманың қызғылт түсінде нуклеоид ерекшеленеді. Ол ашық малина түске боялған жасушаның ортасында жатқан белгілі пішіні жок түзіліс немесе полюстарға жақынырақ орналасқан екі денешік ретінде көрінеді.

1. 
   Оқутышының алғы сөзі
   
2. 
   Бактериялар спорасын боялу әдісімен танысу (практикум 35бет)
   
3. 
   Мәдениеттер коспасынан мазоктар дайындау
   
4. 
   Грам әдісі бойынша бактериалдық препараттардың боялу әдісін үйрену (практикум 46-47 бет)
   
5. 
   Грам бойынша боялган препараттық микробтық пейзажын микроскоп арқьшы көру. Грам теріс және грам оң микроб клеткаларын кору
   
6. 
   Препараттардың микроскоптық суретін дәптерге салу
   

1. 
   Бактерия спораларының боялу әдісі
   
2. 
   Грам бойынша бактериялардьщ боялу әдісі
   
3. 
   Грам оң жэне грам теріс бактериялар түсі қандай болады?
   

Жабынды шыны, микробиологиялык. ілмек, спирт шамы, препараттарға тұғырығы бар кристаллизатор,суы бар шайғыш, су моншасы, термометр, шынының кесінділері бар Петри шынысы, пипетка, химиялық стакан, 1-2 мл-ге арналған стерильді пипеткалар, стерильді суы бар пробирка, осмиев кышқылдың 2%-тік ерітіндісі, тұз қышқылыньщ 1н ерітіндісі, формалиннің 1%-ті ерітіндісі, фуксиннің 1%-ті ерітіндісі, микроскоп, бактериялардың тәуліктік культуралары.

Лабораториялык тәжірибелерде аэробтарды өсіру үшін тығыз және сұйық ортада микроағзаларда жайьш өсіру әдісін жиі колданады. Құнарлы ортаны үлкен ыдысқа, соның ішінде Петри ыдысына немесе Виноградскийдің колбасына құяды Ортаның бетінде аэробтың микроағзалар тығыз колония ретінде дамиды. Бұдан басқа, лабораториялық тәжірибеде аэробтарды өсіру үшін сүйық қоректі ортада қозғалғыштарда тереңде микроағзаларды өсіру әдісі қодданады. Қозғалғыштар колба мен пробиркалардың ішіндегі заттардың айналуын және араластырылуын 1 минутына 100-200.

Айналым жылдамдығымен жасауын қамтамасыз етеді. Жылдамдық артуы кезінде ортаның ауамен әрекеттесуі артады, яғни ортаның аэрация деңгейінде артады.
СҰРАҚТАР:

1. 
   ЕПС, БПА орталары қалай дайындалады?
   
2. 
   Биофабрикаларда қандай орталарды дайындайды?
   
3. 
   Эшби ортасы, оның қолданылуы.
   
4. 
   Түйнек бактерияларына орта, оның қолданылуы.
   
5. 
   Орталарды стерилизацияға дайындау.
   
6. 
   Қандай препараттар көмегімен орталарды стерилдеуте болады?
   
7. 
   Қандай орталарды автоклавтауға болмайды?
   

Жабынды шыны, микробиологиялык. ілмек, спирт шамы, препараттарға тұғырығы бар кристаллизатор,суы бар шайғыш, су моншасы, термометр, шынының кесінділері бар Петри шынысы, пипетка, химиялық стакан, 1-2 мл-ге арналған стерильді пипеткалар, стерильді суы бар пробирка, осмиев кышқылдың 2%-тік ерітіндісі, тұз қышқылыньщ 1н ерітіндісі, формалиннің 1%-ті ерітіндісі, фуксиннің 1%-ті ерітіндісі, микроскоп, бактериялардың тәуліктік культуралары.

Микроағзалардың ауадан механикалық изоляциясына негізделген.

Ең жеңіл өдіс - анаэробтарды қоректік ортаның биік қабатында өсіру. Сүйық орталарды үлкен пробиркаларға немесе колбаньщ ортасына дейін қүяды. Егу материалын ортаның төменгі қабатына енгізеді. Ортаның бетіне зарарсыздандырылған вазелин маймен немесе ерітілген парафин қүяды. Газ шағармайтын дақылдарды резеңкелі тығыз немесе ніыны тығындымен жабады.

Анаэробтардың изоляцияланған колонияларды алу үшін агаризацияланған ортаның қалыңцығына микроағзаларды терең егу әдісі қолданады. Егілетін материадды жылытылған және суытылған 45-50 ° С дейін, агаризацияланған ортаға енгізу, мүқият араластырьш, содан үлкен зарарсыздандырған пробиркалар мен Бурри түтікшелеріне қүяды (Бурри түтікшелері - 20-25 см үзындығы, диаметрі 1,0-1,5 см). Ортаның бетіне парафин күяды, мақталы тығындарды тығыз резеңке тығындарға ауыстырады.

Қоректік ортада араласқан оттегіні ортаны 30-40 минут аралығына сулы моншада қайнату арқылы егу алдында жояды.
СҰРАҚТАР:

8. 
   ЕПС, БПА орталары қалай дайындалады?
   
9. 
   Биофабрикаларда қандай орталарды дайындайды?
   
10. 
    Эшби ортасы, оның қолданылуы.
    
11. 
    Түйнек бактерияларына орта, оның қолданылуы.
    
12. 
    Орталарды стерилизацияға дайындау.
    
13. 
    Қандай препараттар көмегімен орталарды стерилдеуте болады?
    
14. 
    Қандай орталарды автоклавтауға болмайды?
    

Жабынды шыны, микробиологиялык. ілмек, спирт шамы, препараттарға тұғырығы бар кристаллизатор,суы бар шайғыш, су моншасы, термометр, шынының кесінділері бар Петри шынысы, пипетка, химиялық стакан, 1-2 мл-ге арналған стерильді пипеткалар, стерильді суы бар пробирка, осмиев кышқылдың 2%-тік ерітіндісі, тұз қышқылыньщ 1н ерітіндісі, формалиннің 1%-ті ерітіндісі, фуксиннің 1%-ті ерітіндісі, микроскоп, бактериялардың тәуліктік культуралары.

Микроорганизмдер топырақ қалыптастыру процесівде маңызды роль атқарады. Топырактағы микроорганизмдерсаны оньщ едәір қүнарлыгын анықтайды. Топырақ микроорганизмдер оқу сенімді нәтижелер береді тек сондай жағдайда,егер топырақ үлгілерін дұрыс алсак.. Топырақ үлгілерін алғанға дейін зертгейтін ауданның сипаттамасын істеу керек,рельефтың сипатын, өсімдіктер және агротехниканы. Нақты топырақ сипатын беру керек.

Микроорганизмдерді зерттегенде топырақ көкжиегінде топырак қиығын істеу керек. Топырақ қиығының тік қабырғасын топырақ улгісін олардың алдында әрқашан тазалайды. Микрофлораны оқу кезінде белгілі жердің ауданын араласқан топырақ үлгісін, керекті бір тереңдікпен келденең қиылысқан жерінің бетінен дайындайды.

Микроорганизмдер топырақта бір қалыпта

таратылмаған,сондыктан топырақ үлгілерін үлкен санмен анализдеу керек. Н.А. Красильков бойынша 100 м жер ауданында үш топырақ үлгісін анализдеукепідденеді, әрбіреуі оньщ ішінде үш пробадан түруы керек.

Топырақ үлгілерін стерильді пергамент пакетіне немесе шыны ыдысқа, мақта-дәке пробкамен жабады. Топырақ үлгілерін іріктеу үшін темір қалактарын,бақша пышақтарын немесе үлкен емес күректерді,кейде топырақ бүрьш пайдалану ыңғайлы. Қүрал-жабдықтарды спиртке батырылған мақта тамтоньшен бүртеді және жалынға күйдіреді. Топырақ микроорганизмдерді сандық есеп және қатал сапалық анализ үшін қалақ пен пышақтарды бірнеше рет зерттелетін топырақкд батырьш істеу керек. Әрбір топырақ үлгісі этикеткаменболуы керек,онда үлгінің алған күнін,ауданын және көкжиегін корсету керек. Стерилді пьппақпен топырақ пробасын алу үшін топырақтың үстіңгі қабатын (1,5-2,0см) алып, басқа микрофлорасымен ластануы мүмкін. Со дан кейін қалқпен немесе күрекпен 100-200 г топырақ аладыжәне пакетке немесе шьшы ыдыска толтырады. Жыртылатын топырақ үлгісінің микроорганизмдермен танысу үшін жыртылатын қабаттьщ барша теревдігін алады. Микроорганизмдерді танысу кезінде әр түрлі тереңдікте топырақ үлгісін генетикалық көкжиектен топырақ киығынан алады. Көкжиекте оны істейді одан топырақ үлгісін алады,төменгі көкжиектен жоғарыға. Топырақ үлгілерін анализдеу сол күні жасағаны дүрыс,ейткені микроорганизмдер саны езгеруі мүмкін. Егер топырақ үлгілерін сол күні анализдеу мүмкін болмаса,сонда топырақ үлгісін 30 С келтіру керек.

Су коймалардың органикалық заттар және оларда бар микроорганизмдер белгілі сапробностық аймағьша тән. Үш аймақ сапробносқа айырылады.

1. 
   олигосапробты-органикалық заттар шағын мелшерін құрайды және бактериялар аз -10-нан 1000 1мл -де.
   
2. 
   мезосапробты-суы ластанған аса аймақ, онда ақуыздар және көміртегі ыдырауы жүреді. Бактериялар мөлшері 1мл 100 000 дейі жетеді.
   

Суда бактерияньщ сандық есебі тазалығын аныктауға мүмкіндік береді.

Микроскоп, стерильді МПА пробиркада, стерильді Петри шыны,стерильді пипеткалар 1 мл, 9 мл стерильді сумен пробиркалар.су моншасы,электрплитасы, термометр.су қүбырынан алынған су (колбада немесе пробиркада),ашык су қоймасынан су,спиртовка, сірінке.стерильді шыны шпательдер,микробиологиялық петлялар.зат шынысы.бояулар, тушь.

Қатты коректік орта ретінде стерильді МПА колданылады ашық су құбырынан су алады, 5-10 мөлшерде және стерильді мақта тығьшмен жабады. Су үлгілерін температурасы 4 жоғары болмауы жөне 3 сағ аспауы керек.Сандық есеп үшін зертгелетін суды (ластанған) ажыратады.Ажырату келесі түрде ажыратылады.9 мл стерильді суға бірнеше пробирканы дайындайды.Пробиркаларды номірлейді. Стерильді пипеткамен 1 мл зертгелетін суды алады жөне №1 пробиркаға 9 мл стерильді су енгізеді,сонымен катар тығынды және пробирканың аузын спирт жалынында күйдіреді (ажырату 1: 10).

Ауаны үрлеу жолымен суды араластырылғаннан кейін жаңа стерильді пипетка арқылы.

№ 1 пробиркадан 1 мл алады және № 2 пробиркаға енгізеді (ажырату 1 :100).

Суды араластырғаннан кейін № 2-ші пробиркадан стерильді пипеткамен 1 мл алады.

№ 3-ші пробиркаға енгізеді (ажырату 1 : 1000) т.б.

1. 
   Стерильді шыны Петриге су моншасында балқыған МПА коректік органы 10 мл мелшерде (2/3 пробиркалар),шыныны жабады және табақша суыту керек.Сосын соңғы ажыраған пробиркадан стерильді пипеткамен 0,2 мл су алады,шынының қакпағын ашады, табақшаның бетіне пипеткадан суды құяды және стерильді шыны шпательмен бет бойы тегістейді.Шыны жабады этикетка жапсырады. Су табақшаға сіну керек,сосын шьшьшы температурасы 20-25 термостатқа қояды,кақпада су буы конденсацияланбау үшін түбімен жоғары қою керек.
   
2. 
   Соңғы ажыраған пробиркадан 1 мл суды стерильді шыны Петри түбіне құяды жене үстіне балқыған коректік ортаны қүяды,температурасы 45 жоғары болмау керек. Шыныны жабады және коректік ортамен абайлап шайқайды шыны түбіне бірқальпггы.
   
3. 
   Соңғы ажыраған пробиркадан 1 мл суды алады да және стерильді тегістелген ортаны пробиркаға енгізеді температурасы 45 жоғары болмауы керек. Пробирканы жауып тез араластырады, және стерильді Петри шыныға барша бетің түбі бойымен коректік ортаны тегістейді,табақша қатаю керек,шыныны этикеткамен таңбалайды және термостатқа қояды.Соңғы әдіс коректік орта мен су араластырудъщ ең колайлысы.З рет қайталаудан кем болмау керек.
   

Зерттеудің мәліметін таблица түрінде көрсетуге болады

Қоршаған ауада көптеген сапрофитті және патогенді микроорганизмдер бар, оған шаңмен түседі, түшкіргенде,жөтелгенде,сөйлегеңдебөлінеді.

Ауанын ластануын болжамды және салыстырмалы түрде аныктау үшін ең қарапайым седиментациялық әдіс, бір бірлік уақыт ішінде Петри шынының агар табақшасына түскен, онымен микроорганизмдердің жалпы санын есептейміз.

1 м ауада микроорганизмдердің ең нақты болуын аспирациондық әдіс арқылы аппарат Кротов көмегімен анықтаймыз.

Стерильді Петри шьгаылар, МПА пробиркада, су моншасы, тушь, электрплитасы, микроскоп.

Стерилдікті сақтай отырып, қыздырған МПА Петри шыныларға құяды. Пробирканың аузын спирт жалынында күйдіреді, шыны қақпағын сәл ғана ашады, оған пробирканы енгізу үшін Петри шынысын устел бетінде айналдырып, агар бір шынының түбінде бірқалыпты тараладыда,бірқалыпты қатаю керек. Петри шынының қақпағында тушьпен тәжірибе нүсқасын, егу күнін көрсетеді. Петри шынысын жұқтыру үшін ашады,зерттелетін бөлмеде және далада 5-20 мин ластанған ауаға байланысты. Петри шыньгаьщ қақпасьга түсіреді, аудармай, жанына қояды.

Аппарат Кротов барда ашық Петри шынысын үстіңгі прибор дискісінде бекітеді, жеңіл сағаттың тілі бойынша қолмен айналдыруды байқайды және прибордьщ қақпағын жабады. Приборды тоққа қосады. Микроманометрмен ауаны босату жылдамдығьга реттейдіприбор арқылы әдетте 25л/мин. Ауаны copy уақыты 3-5 мин, шамамен 100 л ауа Петри шынысына.

Жүктырылған Петри шыныларьга термостатқа орналастырады температурасы 25-28, 2-3 тәуліктен соң Петри шыныньщ агар табакшасында дамыған микроорганизмдер колониялардың санын есептейді. Седиментациондық әдіс кезінде тәжірибе нүсқаларын салыстыру үшін Петри шынының Ідм ауданында колониялар санын есептейді. Петри шыныньщ диаметрін миллиметрлік қағазбен өлшейді ' және ауданын табады. Таблицада мүмкін болатьга тәжірибе нұсқаулары және нәтижелер көрсетілген. Кротов приборымен жұмыс істегенде тәжірибе нәтижелері микроорганизмдер санымен білдіріледі, 1м ауада.

Ауадан ең жиі микрококалар колониясы,сарцин,кейбір бацилдер және бактериялар бөлінеді.

Нәтижелер таблицада

Жинақы дакыддар деп, бір топ немесе бір түр болатын микроағзалар.

Жинақы дақылдарды алу үшін микроағза тобы немесе түрі жақсы өсіп даму үшін және микробтар ушін колайсыз элективтік жағдай жасайды.

Элективтік жағдайлар факторларьш тобьш карастырады, мәселен: микроағзалар керектік субстартта, оттегіге қатынасына, температурада, споралар түзілуінде жөне т.б. қажегсінеді.

Жинақы дақылдардан кейін негізінде таза микроағзалар дақылын ерекшелейді.

Материал мен құрал-жабдыкгар:

Картоп түйіндері, қүрғақ шөп, қайшы, Петри ыдысы, колбалар, бор, мақта, электр плиталары, фильтрлейтін қағаз.