Минералдардың және т.б. материалдардың минералды шикізатын өнеркәсіптік қалдықтармен толық немесе бөлшектей алмасуымен өндірісінің карьерсіз технологиямын өңдеу

Өнеркәсіптік қалдықтарды қолдану карьерлі әдіспен алынған шикізатты қолдануды қысқартады., бұл карерьсіз технология деп аталады. Карьерлерді өңдеумен көптеген шығындар байланысты болады. Олардың қажеттілігі карьерсіз технологияларды қолданғанда жойылады:

1. 
   сазды және әкті карьерлер қажеттілігі жойылады.
   
2. 
   Шатырлы жұмыстарды орындау қажет емес, алу туралы және шикізатты тасмалдауды уайымдамауға болады.
   

Өнеркәсіптік қалдықтарды қолднғананда шикізат шығыны төмендейді, яғни клинкер өндірісіне кететін шығындар да. Шикізат диірмендерінде, қауыздарда аз материал өңдеуге, шламнасостармен аз материал айдауға тура келеді бұл өндірістік үрдістің барлық кезеңдерінде энергия өнімі болып табылады. Тіпті өндірістік қалдықтардың бөлшектей пайдалануында шығындардың мәнді қысқаруын байқауға болады: карьерлер санын қысқартуға немесе істегі карьерге жүктеуге төмендетуге болады. өндірісте қолданылған қалдықтар санына байланысты бұрғылау, жару, шатырлау, тасымалдау жұмыстарына кететін шығындар қысқарады.

Өнеркәсіптік және азаматтық құрылыстар көтеруде, жерасты коммуникацияларын жүргізуде шығындардың оптимизациясы қәзіргі құрылыс трендісі. Жерасты коммуникациялары құрылғыларының технологияларында көлденең бағытталған бұрғылау әдістемесін ойлап табу төңкеріс әкелді. Өнеркәсіптік қалдықтарды пайдалану цемент өндірушіге ғана пайда әеклмейді. Егер өндірісті толықтай қалдықьарға ауыстырса, яғни карьерлерді өңдеуден бас тартса, онда карьеллер өңдеуде табиғатқа міндетті түрде келетін шығынды болдырмауға да болады.

Карьерсіз технологиялар шикізатты өңдеу бойынша жұмыс көлемін мәнді қысқартады, яғни, қоршаған ортаның ластануы да қысқарады.

Карьерсіз технологиялар НЦ 10 және НЦ 20 жүктеуші цементке жеткізу бағасын төмендетуге мүмкіндік беретінін ұмытпау керек. Егер цемент өндірісінде өнеркәсіп қалдықьарының мәнді көлемдері де қосылса, онда бұдан қалдық өндірушілер де пайда табады. Олар үшін тасмалдау, қалдықтарды сақтау, қалдықтар үшін жаңа жинақтаушылар құрлысының қажеттілігі жойылады. Өнеркәсіп қалдықтарын қолдану тек артықшылықтарға ғана ие еиес: қалдықтар қоймасын өңдеуде цемент өндірісінің ресурссақтау технологиясы күрделенеді, бірақ бұл қоршаған ортаның сауығуымен өтеледі. Экологиялық сұрақтардың күрделенуін, техногенді ластанулардан қоршаған ортаны қорғау бойынша нормативтендіру қатарын ұмытпаған жөн Бұл өнеркәсіп қалдықтарын қолдануды өте тиімді әдіс етеді.

Цементті ұнтақтау өндірістегі ең күрделі сатылардың бірі болып табылады. НЦ 10 және НЦ 20 жүктейтін цементтердің бір тоннасын ұнтақтау 40-60 кВт сағ электрэнергияға шығады. Тарту интенсияикаторлары энергия шығынын 15-20% төмендетуге көмектеседі. Бұл кезде портландцемент беріктілігі тек ұлғаяды, басқа сипаттары да жақсарады. Цемент зауыттарында қолданылатын, түзетудің жартылай ағымды сызбасы бар. Ол шылам даярлануын тездетуге, шикізатты шламды араластыруға қолданылатын, сығылған ауа шығынын 20-30% ға төмендетуге мүмкіндік береді. Жоғарыда аталған оптимизация жолдары энергошығындарды төмендетуге, өндірушілікті ұлғайтуға, соңында, өндіріс тиімділігін төмендетпей, өндіріс қалдықтармен алмастырып, айналыстан шикізатты карьерлерді шығаруға жол береді.

Цемент өндірісінде карьерсіз технологияларды қолдану шикізат ретінде технологиялық жолдан зауытқа жеткізілетін күламмиакты, фосфорлы түйіршіктелген шлакты, карбидті әкті техногенді өнімдерді қолдануға мүмкіндік береді.

Цемент өндірісінде карьерсіз технологияларды қолданғанда карьерлерде әкті және сазды шикізат қажеттілігі жойылады. Бұрғылау жару жұмыстарын, шикізатты алуды орындау қажет емес. Ұнтақтағыштарда әкті ұнтақтаудың екі сатылы үрдісінің, шаңбасудың, ұсақтаудың, табиғи шикізатты тасмалдаудың керегі жоқ.

Табиғи шикізатты өнеркәсіп қалдықтарына алмастырғанда шикізат шығыны клинкердің бір тоннасына азаяды. Бұл шикізатты шламды түзету үрдісінде шламнасостармен айдалатын, шламды қауыздарда, диірмендерде өңделетін материал массасын төмендетуге жол береді. Сондықтан цемент өндірісінің барлық кезеңдерінде энергия шығындары төмендейді. Шикізат материалдарын өнеркәсіп қалдықтарымен жартылай алмастыруда пайдаланудан шыкізат карьерлерінің бірін шығарады немесе карьерде алуды төмендетеді. Бұл кежде бұрғылау жару, шатырлау, тасмалдау жұмыстарына өндірушілкр жұмсайтын шығындар және шикізаттың ұсақталуы технологияда қолданылатын қалдықтар санына пропорционал түрде төмендейді.

Пайдаланудан карьерлерді толық шығару табиғатты сақтауға, жыныстармен қоршаған орта ластануын төмендетуге мүмкіндік береді. Цементтің нақтылы өндірісіне ағымды өнеркәсіптік қалдықтарды қосу қалдықтарды өндірушілерді жаңа қоймалар құрылысы, сақтау орнына қалдықтарды тасымалдау қажеттілігінен басталады. Техногенді қалдықтар қоймасын өңдеуге жүктеуші портландцемент өндірісінің ресурссақтайтын технологиясы күделенеді. Бірақ, қоршаған орта ластануы төмендеу дәрежесі есебімен қалдықтарды алуға және жүктеуге кететін шығындар қоршаған ортаны қорғау бойынша нормативті талаптар күшейуде, қалдықтар шығарылуының жарамды нормалары төмендеуде, үйінділер құрамы қымбаттауда екенін ескеру керек. Сондықтан өндіріс қалдықтарды тотальді қолдану көбірек тиімді болып отыр. Цемент үгітілуі ең күрделі операциялардың бірі. НЦ 10 және НЦ 20 жүктеуші цеметтің бір кубын үгітуге электрэнергияның 40-60 кВт сағ жұмсалады. Үгітудің арнайы өңделген интенсификалпрлары портландцемент үгітілуіне кететін электрэнергия шығынын 15-20% төмендетеді. Бұл кезде портландцеметтің үлестік беті өседі, түйіршікметрлі құрамы төмендейді, портландцемент беріктілігі ұлғаяды. Портландцемент үгітіндісі интенсификаторларын қолданғанда портландцемент үгітуге кететін бронефутерлердің үлестік шығыны түседі.

1. 
   Протасов В.Ф., Молчанов А.В. «Экология, здоровье и природопользование в России» - М., «Финансы и статистика», 1995.
   
2. 
   «Химия и научно-технический прогресс» И.Н.Семёнов, А.С. Максимов, А.А.Макареня.
   
3. 
   Кикава О.Ш. и др. «Строительные материалы из отходов производства» - «Экология и промышленность России», 12, 1997.
   
4. 
   Журналы «Нефтепереработка и нефтехимия» 2000г. №№ 1,2.
   
5. 
   Алексеенко В.А. Экологическая геохимия: Учебник. – М.:, Логос, 2000. – 627с.
   
6. 
   Керемкулов В.А. Экологические проблемы Казахстана // Экология и устойчивое развитие: Матер. Междунар. Научн.-практ. конф. Т.1. – Петропавловск, 1998. – С.5
   
7. 
   Каражанов К.Д., Аханов Ж.У., Асанбаев И.К., Фаизов К.Ш. Проблемы экологии почв Казахстьана // Состояние и рациональное использование почв Республики Казахстан: Сб. – Алматы: Изд-во ин-та почвоведения им. У.У.Успанова МОН РК, 1998.
   
8. 
   Лозановский И.Н., Орлов Д.С., Саков И.Н. Экология и охрана биосферы от химических загрязнении. Учебное пособие – М: Мир,1997. – 234 с.
   
9. 
   Панин М.С. Экология Казахстана / Учебник для экол. и биол. специальностей ВУЗов. – Семипалатинск: Семипалатинский государственный институт, 2005. – 548 с.
   
10. 
    Программа «Рациональное использование и охрана природных ресурсов Восточно-Казахстанской области» (на 2002-2005гг.) // Экологическое состояние окружающей среды Республики Казахстан и меры по её улучшению: Гос. Докл., 1995-2000 гг. Алматы, 2000.