ПОӘК 042. 18-24 10/01 2013 №1 басылым 18. 09. 2013ж

3 БЕКІТІЛДІ

Университеттің оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында шығаруға мақұлданған және ұсынылған.

« 18 » 09 2013 жыл, № 1 хаттама

ОӘК төрайымы, ОӘЖ проректоры Г. Искакова

4 АЛҒАШҚЫ ЕНГІЗІЛУІ

Мазмұны
1 Қолданылу саласы................................................................................................4

2 Нормативтік сілтемелер.......................................................................................4

3 Жалпы ереже.........................................................................................................4

4 Оқу пәнінің мазмұны (модуль)...........................................................................5

5 Студенттердің өздік жұмыстары үшін тақырыптар тізімі.............................8

6 Пән бойынша оқу-әдістемелік картасы..............................................................9

7 Оқу-әдістемелік әдебиеттермен қамтылу картасы..........................................11

8 Әдебиеттер..........................................................................................................12

1 ҚОЛДАНУ САЛАСЫ

5В120100 – «Ветеринариялық медицина» мамандығы бойынша оқытушыларға арналған «Зертханалық іс» пәнінің бағдарламасы, оқу әдістемелік кешеннің құрамы және дәстүрлі оқу шығармашылық үрдісті жүргізудегі әдістемелік ұйымдастырудың негізі болып табылады.

- ҚР жалпы міндетті мемлекеттік білім беру стандартының негізінде құрылған ҚР МЕМСТ 23.08.12 ж № 1080 ТОБ негізінде № 158 10.04-2012 ж (№ 157 қосымша);

- 042-МУ-4-2013 Университет стандарты «Пәннің оқу- әдістемелік бағдарлама кешенін әзірлеу және ресімдеудің жалпы талаптары»;

- 042-1.01-2013 Құжатталу «Пәннің оқу - әдістемелік бағдарлама кешенінің құрылымы мен мазмұны»

Мемлекетіміздің өркениетті елдер қатарында теңдесіп дамуына орай ветеринария саласының да зертханалық ісі заман ағымына қарай дамуда. Осыған байланысты қазіргі кездегі жаңа технологияны және диагностикалық әдістерді, әртүрлі лабораториялық зерттеулерді жете білу бүгінгі күннің талабы болып табылады.

Биология және ветеринария салаларында кеңінен жүргізілетін зерттеулер мен лабораториялық зерттеулердің нақтылығы мен бағалылығы зерттеу үшін әдістемеліктерді меңгеру қажет. Пән бағдарламасын оқу барысында аспаптар мен құралдарды, ыдыстар мен реактивтерді дайындау, биологиялық материалдарды, антикоагулянттарды, консерванттарды және т.б. заттарды алу, сақтау, тасымалдау мәселелерін дұрыс шешу методолгиясын оқытады. Пән ветеринар дәрігері мамандығын қалыптастырудағы негізгі пән болып есептеледі сонымен қатар, мамандық этикасы мен деонтологиялық қағиданы сақтауға тәрбиелейді.
3.2 Пәнді оқудың мақсаты:

Зертханалық жұмыстарды жүргізе алу мен оған сараптама беруді үйрене отырып, биосынамамен жұмыс істеу тәсілдерін үйрену.

Сонымен қатар әртүрлі мақсаттағы зерттеулерді жүргізу үшін лабораториялық жануарлармен жұмыс істеуге және қажетті қоректік орталарды дайындап онда, микроб, вирус т.б өсіре отырып идентификациялау, қоздырғыш түрлеріне сәйкес препараттарды дайындауға оқытады.
3.3 Пәнді оқытудың негізгі мақсаты:

Болашақ ветеринар дәрігерлеріне ветеринария саласындағы кең қолданыстағы лабораториялық зерттеу тәсілдерін меңгерту болып табылады.

Студенттер ветеринария саласындағы ветеринариялық лабораториялар жүйесімен танысып жұмыс істеуді;

Ветеринариялық лабораториялардың жұмысына қажетті құрал – жабдықтарды таңдауды;

Лабораториялық жануарларды ұстау, күту, пайдалануды;

Ветеринариялық лабораторияларда жұмыс істеудің ережелерін;

Мамандық этикасы мен деонтологиялық негіздемені;

Техникалық қауіпсіздік пен жеке бастың гигиенасы және қоршаған ортаға зиян келтірмеу;

Зерттелген биосынамаларды жою және лабораториялық техникаларға күтіммен қарау.

Биология, жануарлар морфологиясы және физиологиясы, микробиология, вирусология.

3.6 Пәннің постреквизиттері:

Эпизоотология және инфекциялық аурулар, паразитология және инвазиялық аурулар, ішкі жұқпалы емес аурулар, клиникалық диагностика, ветеринариялық санитариялық сараптама.

Кесте 1

Кесте 2

Тақырыптың аталуы және оның мазмұны		Сағат саны
Дәріс сабақтары	Зертханалық сабақтар
1	2	3
Модуль 1 Лабораториялық аспаптар, ыдыстар
Кіріспе. Лабораториялық зерттеудің маңызы. Жалпы техникалық қауіпсіздік талаптары. Лабораториялық істің дамуы.	Лабораторияларда жұмыс істеудің қауіпсіздік техникалары.		1
Лабораториялық ыдыстар туралы сипаттама.	Лабораториялық ыдыстар және оларды қолдануға дайындау Лабораториялық ыдыстарды жуу және кептіру әдістері.		1
Лабораториялық ыдыстарды тазалау әдістері.	Лабораториялық ыдыстарды химиялық тәсілдермен тазалау және стерильдеу.		1
Лабораториялық техника. Микроскопиялық жұмыстар.	Микроскоптардың түрлері. Жарық микроскобы, құрылысы, лабораториялық зерттеулерде қолданылуы		1
Микроскоп түрлері, жұмыс істеу принципі.	Микроскоппен заттарды қарау, табу, ұқсату, өлшеу, ажырату		1
Арнайы қолданылатын лабораториялық техникалар.	Құрғатқыш шкафтар, автоклавтар, центрифугалар, құрылыстары, лабораториялық зерттеулерде қолданылуы. Қорытынды сабақ.		1
Химиялық реактивтер.	Аралық бақылау		1
Модуль 2 Лабораториялық жануарлар
Лабораториялық жануарлар.	ФЭК, құрылысы, лабораториялық зерттеулерде қолданылуы.		1
Лабораториялық жануарларды ауруларды анықтауда пайдалану тәртібі.	Микротомдар, термостаттар, құрылысы, лабораториялық зерттеулерде қолданылуы. Қорытынды сабақ.		1
Модуль 3 Биосынама, өлшеу құралы және ерітінділер
Биосынамаларды анықтау, приборлар.	Автоматтандырылған гематологиялық ана изатор (РСЕ90вет).		1
Өлшеу құралдары.	Сұйық және қатты заттарды өлшеу құралдары және оларды лабораторияда пайдалану.		1
Ерітінділер туралы түсінік, дайындау әдістерін меңгеру.	Ерітінділер дайындау және концентрациясын анықтау.		1
Дистилятор жұмысы. Дистильді су.	Суды дистілдеу. Дистиллятор, құрылысы, жұмысқа дайындау, қосу.		1
Лабораториялық жануарлардан биосынамалар алу тәртібі.	Лабораториялық жануарлар, ұстау, азықтандыру, көбейту Лабораториялық жануарларды (қоянды) бекіту, тәжірибеге дайындау, пайдалану.		1
Лабораторияға жіберілетін биосынама мен патологиялық материалдарға жолдама хат жазу, жеткізу, сақтау қағидалары.	Аралық бақылау.		1
Барлық оқу сағаттары: 15	Барлық оқу сағаттары: 15		15

Кесте 3

Тәжірибелік сабақтар	Сағат саны
Модуль 1 Арнайы лабораториялық аспаптар
ҚР ветеринария саласының лабораторияларының құрылымымен және қызметтерімен танысу.	1
Лабораториялық ыдыстар және оларды қолдануға дайындау Лабораториялық ыдыстарды жуу және кептіру әдістері.	1
Лабораториялық ыдыстарды химиялық тәсілдермен тазалау және стерильдеу. Ветеринариялық лабораторияларда жүргізілетін бактериологиялық зерттеулер және оған қажетті құрал – жабдықтар.	1
Микроскоптардың лабораториялық зерттеулерде қолданылуы.	1
Ветеринариялық лабораторияларда жүргізілетін вирусологиялық зерттеулер және оған қажетті құрал – жабдықтар.	1
Құрғатқыш шкафтар, автоклавтар, центрифугалар, құрылыстары, лабораториялық зерттеулерде қолданылуы. Қорытынды сабақ.	1
Аралық бақылау	1
Модуль 2 Лабораториялық жануарлар
ФЭК, құрылысы, лабораториялық зерттеулерде қолданылуы. Ветеринариялық – санитариялық сараптау лабораторияларда. жүргізілетін зерттеулер және оған қажетті құрал – жабдықтар.	1
Микротомдар, термостаттар, құрылысы, лабораториялық зерттеулерде қолданылуы. Қорытынды сабақ.	1
Модуль 3 Биосынама, өлшеу құралы және ерітінділер
Автоматтандырылған гематологиялық ана изатор (РСЕ90вет).	1
Сұйық және қатты заттарды өлшеу құралдары және оларды лабораторияда пайдалану. Ветеринариялық токсикологиялық лабораторияларда жүргізілетін зерттеулер және оған қажетті құрал – жабдықтар.	1
Ерітінділер дайындау және концентрациясын анықтау.	1
Дистилляторды жұмысқа дайындау. Ветеринариялық лабораториялардың радиология бөлімі, жабдықталуы, жүргізілетін зерттеулер.	1
Лабораториялық жануарлар, ұстау, азықтандыру, көбейту. Лабораториялық жануарларды (қоянды) бекіту, тәжірибеге дайындау, пайдалану.	1
Аралық бақылау	1
Барлығы:	15

5 СТУДЕНТТІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫ ҮШІН ТАҚЫРЫПТАР ТІЗІМІ

1. 
   Лабораторияларда қолданылатын электр құралдары және электр тоғы соққанда алғашқы көмек көрсету;
   

5.3 Сілтілермен күйгенде көрсетілетін бірінші көмек;

5.4 Арнайы қолдануға арналған лабораториялық ыдыстар;

5.5 Люминесценттік микроскоптар; Электронды микроскоп, құрылысы, лабораториялық зерттеулерде қолданылуы;

5.6 УДС – ультрадыбыстық сканер (РU2200Vet), (УЗИ), лабораториялық зерттеулерде қолданылуы;

5.7 Сұйықтарды биохимиялық зерттеуге арналған өлшегіш приборлар.

5.8 Ветеринариялық лабораториялар және оларға қойылатын талаптар;

5.9 Лабораторияда пайдаланылатын химиялық заттардан қорғану шаралары;

5.10 Виварилер мен питомниктер; Лабораториялық жануарлардың жұқпалы емес аурулары; Теңіз шошқалары

5.11 Ақ тышқандарды азықтандыру, суғару салмағын, тамыр соғысын, дем алысын анықтау. Лабораторияда пайдалану;

5.12 Лабораториялық жануарлардың инфекциялық аурулары; Лабораториялық жануарлардың инвазиялық аурулары;

5.13 Ветеринариялық лабораторияда пайдаланылатын қазіргі заманғы лабораториялық құрал - жабдықтар және олардың пайдаланылу аясы;

5.14 Инвертирленген микроскоптар; Спектрометрлер; Рефрактометрлер.

5.15 Патологиялық материалдар.

Кесте 4

Тақырып				Көрнекілік және таратпа материалдар	Өз бетімен оқу сұрақтары	Бақылау фор-масы
Дәріс сабақтары	Зертханалық сабақтар		Тәжірибелік сабақтар
1	2			3	4	5
Модуль 1 Лабораториялық аспаптар, ыдыстар
Кіріспе. Лабораториялық зерттеудің маңызы. Жалпы техникалық қауіпсіздік талаптары. Лабораториялық істің дамуы.	Лабораторияларда жұмыс істеудің қауіпсіздік техникалары		Ветеринария саласының лабораториялық қызмет-терімен танысу	Тақырыпқа сәйкес әдістемелік құрал, оқулық-тар ситуациялық тапсырмалар. Бақы-лау сұрақ-тары	Лаборатория түрлері	Сұхбат-тасу, сұрау бақылау жазу Сұхбат-тасу, сұрау бақылау жазу
Лабораториялық ыдыстар туралы сипаттама	Лабораториялық ыдыстар және оларды қолдануға дайындау Лабораториялық ыдыстарды жуу және кептіру әдістері		Лабораториялық ыдыстарды пайдалану		Ыдыстарды майсыздандыру
Лабораториялық ыдыстарды тазалау әдістері	Лабораториялық ыдыстарды химиялық тәсілдермен тазалау және стерильдеу. Қорытынды сабақ		Ветеринария-лық лаборатория-ларда жүргізілетін бактериологиялық зерттеулер.	Тақырыпқа сәйкес әдістемелік құрал, оқулық-тар ситуациялық тапсырмалар. Бақы-лау сұрақ-тары	Арнайы техникалық қауіпсіздік	Сұхбат-тасу, сұрау бақылау жазу Сұхбат-тасу, сұрау бақылау жазу сұрау
Лабораториялық техника. Микроскопиялық жұмыстар.	Микроскоптардың түрлері. Жарық микроскобы, құрылысы, лабораториялық зерттеулерде қолданылуы		Микроскоптардың қолданылуы. Қорытынды сабақ.		Микроскопты жұмысқа дайындау
Микроскоп түрлері, жұмыс істеу принципі	Микроскоппен заттарды қарау, табу, ұқсату, өлшеу, ажырату		Вирусологиялық зерттеулер		Микроскопты жұмыстан кейін жинау
Арнайы қолданылатын лабораториялық техникалар.	Құрғатқыш шкафтар, автоклавтар, центрифугалар, құрылыстары, лабораториялық зерттеулерде қолданылуы		Центрифугалардың қолданылуы		Микроскопқа затты әзірлеу
Химиялық реактивтер	Аралық бақылау		Аралық бақылау		Автоклавтарды жұмыс істеу қауіпсіздігі
Модуль 2 Лабораториялық жануарлар
Лабораториялық жануарлар	ФЭК, құрылысы, лабораториялық зерттеулерде қолданылуы		Ветеринариялық зерттеулер	Арнайы оқу-әдістемелік құрал, ситуациялық тапсырмалар.	ФЭК-ті жұмысқа дайындау	Сұхбат-тасу, сұрау бақылау жазу
Лабораториялық жануарларды ауруларды анықтауда пайдалану тәртібі	Микротомдар, термостаттар, құрылысы, лабораториялық зерттеулерде қолданылуы Қорытынды сабақ		Микротомдарды қолдану. Қорытынды сабақ		Микротомды жұмысқа дайындау
Модуль 3 Биосынама, өлшеу құралы және ерітінділер
Биосынамаларды анықтау, приборлар.		Автоматтандырылған гематологиялық ана изатор (РСЕ90вет)	Автоматтандырылған гематология-лық ана изатор (РСЕ90вет)	Тақырыпқа сәйкес арнайы оқу-әдістемелік құрал, оқулықтар ситуациялық тапсырмалар. Бақылау сұрақтары Тақырыпқа сәйкес арнайы оқу-әдістемелік құрал, оқулықтар ситуациялық тапсырмалар. Бақылау сұрақтары	Ветери нариялық маңызы	Сұхбат-тасу, сұрау бақылау жазу Сұхбат-тасу, сұрау бақылау жазу Сұхбат-тасу, сұрау бақылау жазу Сұхбат-тасу, сұрау бақылау жазу
Өлшеу құралдары		Сұйық және қатты заттарды өлшеу құралдары және оларды лабораторияда пайдалану	Өлшеу құралдарын пайдалану.		өлшеу құралдарын жұмыстар кейін жинау
Ерітінділер туралы түсінік, дайындау әдістерін меңгеру.		Ерітінділер дайындау және концентрациясын анықтау	Ерітінділерді дайындау.		Ерітінділерді сақтау тіртібі
Дистилятор жұмысы. Дистильді су.		Суды дистілдеу. Дистиллятор, құрылысы, жұмысқа дайындау, қосу	Дистиллятор.		Дистілді суды сақтау
Лабораториялық жануарлардан биосынамалар алу тәртібі.		Лабораториялық жануарлар, ұстау, азықтандыру.	Лаборатория-лық жануарларды пайдалану		Лабораториялық жануарларды азықтандыру
Лабораторияға жіберілетін биосынама мен патологиялық материалдарға жолдама хат жазу, жеткізу, сақтау қағидалары.		Аралық бақылау	Аралық бақылау		Патологиялық сынаманы жою, утильдеу тәртібі

7 ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТТЕРМЕН ҚАМТЫЛУ КАРТАСЫ

Кесте 5

Оқу әдістемеліктермен әдебиеттердің аталуы	Әр түрінің саны	Студенттер саны	Қамтылу пайызы
1	2	3	4
«Зертханалық іс» К.Н. Қожанов т.б. Алматы, 2008 жыл	20	20	100
Кырыкбайулы С. И. и др. Лабораторное дело. Учебное пособие. Алматы. 2005, с.270.	20	20	100
ҚР Ветеринариялық заңнамасы, Астана, 2005 жыл. Т- 3	15	20	75

8 ӘДЕБИЕТТЕР
8.1 Негізгі әдебиеттер

8.1.1 К.Н. Қожанов т.б. «Зертханалық іс» (оқу құралы). Алматы, 2008 жыл. 183 бет.

8.2 Қосымша әдебиеттер

8.2.1 Кырыкбайулы С. И. и др. Лабораторное дело. Учебное пособие. Алматы. 2005, с.270.

8.2.2 Антонов В.И. и др. Лабораторные исследования в ветеринарии: биохимические и микологические. Справочник. М., «Агропромиздат», 1991, с. 287.

8.2.3Дымко Е.Ф. и др. Руководство по биохимическим, токсикологическим и микологическим исследованиям тканей, органов, кормов, воды и др. материалов. (Для биохимических и токсикологических отделов ветеринарных лабораторий). Алматы, «Кайнар», 1980, с. 496.

8.2.4Золотинцкий М.Д. Лабораторный практикум по охране труда. М., «Высшая школа», 1979, с. 215.

5. 
   Калугин Ю.А. Кормление кроликов. М., «Агропромиздат», 1 85, с. 120.
   
6. 
   Судаков М.О. и др. Лабораторные исследования в ветеринарной терапии. Киев, «Колос», 1975, с.111.
   
7. 
   Уткин Л.Г. Кролиководство: Справочник. М., «Агропромиздат», 1987, с. 206.
   
8. 
   ҚР Ветеринариялық заңнамасы, Астана, 2005 жыл. Т- 3
   

8.2.10 Олжабекова К.Б., Есжанов Б.К. Омыртқалылар зоологиясы. 2- бөлім. – Алматы. 2007 ж. – 368 бет.