Тақырып. Қой шаруашылығы өнімдерін өндіру бойынша ұйымдастыру. Технологиялық картасын құру

Біздің аймағымыздың ұлттық технология жағдайындағы қой шаруашылығы өнімдерін өндіруді ұйымдастыру мен басқару әдісі ретінде, ұйымдастыру-технологиялық карталар құрып үйрену.

Қой шаруашылығы технологиясын, өндірістің ғылыми ұйымдастырылған, бағдарланған жүйесі ратінде қарастыра отырып, келесідегідей негізгі құжат деп көрсетуге болады:

- толықтай өндірістік үрдістер, өндірістің негізгі кезеңдері, уақыты және материалдық жағдайы бойынша дифференцияланып көрсетілген, өнімдерді өндірудің жалпы технологиялық картасы;

- әрбір өндірістік кезеңдерге арналған негізгі технологиялық операциялардың уақыты, көлемі және орындаудың материалдық жағдайы көрсетілген ұйымдастыру-технологиялық картасы;

- негізгі технологиялық үрдістер бойынша жұмыс әдістері, уақыты және материалдық қамсыздандыру тізімі бар операциялардың операциялық картасы.

Сызсанұсқа түрінде келесідегідей көрсетуге болады:

Жалпы технологиялық карта – бұл зооинженер өндірісті ұйымдастырып және сол бойынша басқаратын, бүкіл үрдістерді көрсетуші өндіріс сызбанұсқасы. Негізгі өндірістік үрдістердің ұйымдастыру-технологиялық картасы өндірстік немесе технологиялық операцияларды логикалық-өндірістік бірізділікпен көрсетеді. Бұл оперативті құжаттар ферма меңгерушісі немесе бригадирде болады. Операциялық карточкалар жұмыс операцияларының реті мен әдісін реттеуші және қосымша орындаушыларды – ферма жұмысшыларының бақылаушы және оперативті құжаты болып табылады.

Технологиялық карта үш бөлімнен тұруы қажет:

1. 
   технологиялық, барлық үрдіс операциялары орвндалу реті қойылатын зоотехникалық талаптармен және жұмыс көлемімен көрсетіледі;
   
2. 
   техникалық, барлық машиналар мен жабдықтар тізімін және олардың өнімділігін көрсетеді;
   
3. 
   экономикалық, техникалар жұмысшылар саны көрсетіліп, әрбір операциялар мен үрдістердің орындалуындағы еңбек шығынын есептеп береді.
   

Технологиялық картаның техникалық бөлімінде кешенді механикаландыру линиясын құруға қажет әрбір операцияны орындайтын барлық қолданылатын машиналар мен жабдықтардың маркалары көрестіледі.

Әрбір машина бойынша белгілі бір операцияны орындауына қарай оның жұмыс өнімділігін анықтайды. Машина өнімділігін тоннамен сағатпен көрсетеді.

Тәулігіне орындалатын жұмыс көлемін машинаның сағатына орындайтын өнімділігіне бөлу арқылы әрбір операцияны орындауға кететін сағат санын анықтайды. Бір операцияны орындауға кететін сағат санын тәулігіне орындалатын жұмыстың жеті сағатына бөлу арқылы машиналар мен жабдықтар қажеттілігін анықтайды. Әрбір операцияны орындау үшін жұмысшы саны, қызмет көрсету машинаолары мен қосымша жұмысшылар саны анықталады. Жұмысшылар санын тәулігіне орындалатын операцияға кеткен сағат саны мен кезеңдегі күн санына көбейту арқылы адамға сағатпен кеткен еңбек шығынын анықтайды.

Қой малдарының ясли мен рештакка қажеттілігі:

1. 
   20 саулық үшін – бірыңғай ясли және 4 м ұзындыққа дейін бір рештак;
   
2. 
   1 жылға дейінгі жас төлдер үшін – бір рештак және 30 басқа арналған 4 м ұзындықтағы бірыңғай ясли;
   
3. 
   8 қошқар үшін – бір рештак және 4 м ұзындықтағы бірыңғай ясли;
   
4. 
   бір отарға арналған жалпы ұзындығы 20-30 м болатын суару астауы.
   

7.3.2 кесте. Далалы және жартылай шөлейтті аймақтарға арналған, арнайы мамандандырылған қой шаруашылығы фермаларында қой еті мен жүнін өндірудің жалпы технологиялық картасы.

Саулықтар – 5000, қошқарлар -100, жөндеуге арналған ұрғашы тоқтылар – 1500, төл -5000. Ұстау жүйесі – қорада. Жайылымда жүн өндіру көлемі – 352,44, бір бастан қырқылатын жүн – 5,34 кг, салмақ қосуы -2150 ц, жұмысшылардың орташа жылдық саны -30, оның ішінде негізгісі – 15.

Негізгі өндірістік үрдістер	Зоотехникалық талаптар	Күнтізбелік мерзім			Ұзақтығы (күн есебімен)	Кезеңдегі жұмыс көлемі
Саулықтарды жаз мерзімінде күтіп-бағу	Жайылымға жаю, қойлардың заводтық қоңдылығын қамтамсыз ету	14.05-15.10			153	5000
Саулықтарды қыс мерзімінде күтіп-бағу	Қи-көңді шығаруды, азық таратуды, суаруды механикаландыру және жүн тазалығын сақтауды қамтамасыз ету	15.10-13.05			212	5000
Ұрықтандыру	Қысқа мерзімде қолдан ұрықтандыруды өткізу	01.10-30.10			30	5000
Қоздату	Қысқы қоздатуды қысқа мерзімде өткізу	01.02-10.03			40	5000
Қозыларды бір айлығынан енесінен бөлгенге дейін өсіру	Енесінен бөлгенге дейін қозыларды сақтау мен жақсы дамуын қамтамасыз ету	15.03-15.06			90	5000
Айырғаннан кейін жөндеуге арналған ұрғашы малдар өсіру	Табынды жөндеуге арналған сұрыпталған ұрғашы малдарды қарқынды өсіру	15.06-0.03					1500
Жөндеуге арналған ұрғашы малдарды күтіп-бағу	Жақсы азықтандыруды, тоқтыларды жақсы дамуын қамтамасыз ету және ұрықтандыруға дайындау	01.01-31.12		133			1500
Қошқарларды күтіп-бағу	Малдың заводтық қоңдылығын қамтамасыз ету	01.01-31.12		365			100
Қой қырқу	Қысқа мерзімде өткізіп, стандарт сападағы жүн өндіру	20.05-05.06		15			8600
Жайып семірту	Саулықтарды жайып семіртуді 100 күн көлемінде өткізу қажет және жоғарғы қоңдылыққа жетуі тиіс	15.06		100			1000
Тұрақты бордақылау	Жас малдарды қарқынды бордақылау 7-8 айлық жасқа дейін	10.05		90			4000
Бонитировкалау	Кластық бонитировкалау, саулықтарды жарамсыздыққа шығару 20%	15.05-23.05		8			6500

7.3.3 кесте. Қой қырқуды ұйымдастырудың технологиялық картасы

7.3.4 кесте. Қойды тұрақты бордақылаудың ұйымдастыру-технологиялық картасы

Бақылау сұрақтары.

1. 
   Технологиялық картаның негізгі бөліктерін атаңыздар.
   
2. 
   Ұйымдастыру-технологиялық картасын не мақсатта құрады?
   
3. 
   Ұйымдастыру-технологиялық картасының түрлері.