«Программалау іі» ПӘнінің ОҚУ-Әдістемелік кешені

Жаңадан құрылатын кез келген класс төмендегідей қызметші сөздермен анықталатын секциялардан тұрады: Private (жабылған), protected (қорғалған), public (мүмкін) және automated (автоматтандырылған). Әрбір секцияның ішінде басында өріс, одан кейін әдістер мен қасиеттер анықталады.

Секциялар класы сипаттау элементтерінің көрінетін бөлінгін анықтайды. Public секциясы ондағы көрсетілген өрістердің көріну бөлігіне шектеулер жасамайды, әдістер мен қасиеттерді кез келген басқа программа модулінде шақыруға болады. Published секциясы көріну бөлігін шектемейді, бірақ мұнда тек орындалу кезеңінде ғана мүмкін болатын қасиеттер ғана емес, программа құру кезеңіндегі қасиеттер жащылады (яғни объектілір инспекторы терезесінде).

Published секциясы тек стандартты мес компоненттерді жасауда пайдаланылады. Delphi ортасы формаға орнатылған компоненттерді сипаттауды арнайы аты жоқ секцияғаорналастырады, ол класс тақырыбынан кейін жазылады да, бірінші хабарланған секцияға дейін жалғасады. Бұл секция Published деп аталады.

Private секциясы көріну бөлінген ең төменгі деңгейде дейін кішірейтеді: жабық элементтердің сипатталуы осы кластың ішіндегі, яғни класс сипатталған модульде орналасқан әдіс пен қосалқы программаға ғана пайдаланылады. Protected секциясы тек сол кластың әдістері үшін, сондай-ақ, кез келген оның ұрпақтары үшін пайдаланылады, бірақ оның орналасуына тәуелсіз.

Private секциясында хабарланған элмент, егер ол басқа модульде орналасқан болса, тіпті кластың жақын ұрпақтары үшін де пайдаланылмайды. Automated секциясы OLEін автоматтандыру интерфейсінде қосылатын қасиеттер мен әдістерді хабарлау үшін пайдаланылады; бұл секцияның мүшелерінің көріну бөлігі шектелмеген.

Object Pascal де кез келген секцияны бірнеше рет, яғни қажетіне қарай хабарлай беруге болады, секцияларды пайдаоанушы қалауынша орналастыруына болады. Кез келген секция бос болуы мүмкін. Келесі программа фрагменті секциялардың экрандағы көріну бөлігін сипаттайды.

Unit Unit1;

Interface

Uses Controls, Forms;

Type

TForm1=class(TForm)

Private

Procedure SetValue(Value:Integer);

Function GetValue:Integer;

Published

Property IntField: read GetValue write SetValue

Protected

Procedure Proc1;

Public

End;

Form1:TForm1;

Implementation

Procedure TForm1. Proc1;

Button1.Color:=clBtnFace;

FIntField:=0;

IntField:=0;

Proc1;

End;

Form1.Button1.Color:=clBtnFace;

Form1. FLintField:=0;

Form1. IntField:=0;

Form1.Proc1; //Бұл жазу қате!

Form1.Proc2;

End;

Unit Unit1;

Uses Controls, Unit1;

Type

TForm2=class(TForm1)

Procedure Button2

Procedure Button2Click(Sender:TObject);

End;

Form2:TForm2;

Procedure Tform2.Button2Click(Sender:TObject);

Begin

FintField:=0; // Бұл жазу қате!

Proc1;

Proc2;

Begin

Form1.FintField:=0; // Бұл жазу қате!

Form1.IntField:=0;

Form1.Proc1;//Бұл жазу қате!

Form1.Proc2;

End;

Type

...

Procedure Proc1;

...

end;
Осындай хабарлаудан кейін Unit2 модулін былай шақыруға болады:

Private секциясына алмастыру жасағаннан кейін хабарлау элементі ұрпақтарына көрінбейді (егер ұрпақ басқа модульде хабарланған болса), онда кейін оны басқа секцияға орналастыруға болмайды.

Класс модульдің тек интерфейстік бөлігінде немесе жүзеге асырудың бастапқы кезеңінде хабарланады. Класты қосалқы программаның сипаттау бөлігінде анықтауға болмайды.

Интерфейстер

Интерфейстер -COM (Component Object Model — объектілердің компоненттік моделі), COBRA (Common Object Request Broker Architecure — жалпы объектілерді талап ететін брокерлі архитектура) технологияларында және осыған байланысты қашықтықтан кіру мүмкіндігі бар технологияларда басты роль атқарады. басқа сөзбен айтқанда, басқа машинада орналасқан объектілер объектілерге кіру технологиясы. Оның негізгі міндеті — алыстағы объектінің қасиетін, әдісін және оқиғасын сипаттау, яғни программалау тілінде клиентке арналған қосымшаны жасауда пайдаланылады. Егер ол өзінің жеке меншік объектісі болса, интерфейститің көмегімен клиент программасы алыстағы объектіге қатынас жасайды.

Интерфейстер тақырыбының ауқымы өте кең және қызықты да. Бірақ интерфейстер жөніндегі жалпы түсінікпен ғана шектелеміз. Интерфейс дегеніміз — бос класс.

Интерфейстің құрылуы және пайдаланылуы

Интерфейстер типтерді сипаттаудың дербес жағдайы. олар interface қызметші сөзінің көмегімен хабарланады. Мысалы,

IEdit=interface

Procedure Copy;stdcall;

Procedure Cut;stdcall;

Procedure Paste;stdcall;

Function Undo;stdcall;

End;

Мұндағы хабарлау абстракт класты сипаттаумен бірдей, яғни интерфейсті шақыру ондағы хабарланған қасиеттер мен әдістерді талдауды талап етпейді.

Әдістер абстракт (abstract), виртуалды (virtual), динамикалық (dinamic) немесе жабылатын (override) бола алмайды. Интерфейстерде конструкторлар немесе деструкторлар болмайды, яғни ондағы сипатталған әдістер тек оны сүйемелдейтін кластың шеңберінде ғана жүзеге асырылады, ол интерфейстің аты оның аталық тізіміндегі кластың хабарлануында көрсетіледі:

Procedure Copy;stdcall;

Procedure Cut;stdcall;

Procedure Paste;stdcall;

Function Undo:Boolean;stdcall;

End;
Әдеттегі кластан интерфейстік кластың айырмашылығы оның бірнеше аталық интерфейсі болуы мүмкін:

Type

IMyInterface=interface

TmyEditor=class(TInterfacedObject,IEdit,IMyInterface)

Procedure Copy;stdcall;

Procedure Cut;stdcall;

Procedure Paste;stdcall;

Function Undo:Boolean;stdcall;

Procedure Delete; stdcall;

End;
Кез келген жағдайдағы интерфейстік класты жүзеге асыру бөлімінде сәйкес интерфейстік әдістерді сипаттау қажет. Мысалы, егер интерфейс хабарланған болса

IPaint=interface

Procedure CirclePaint(Canva:Tcanvas; x,y,R:integer);

Procedure RectPaint(Canva:Tcanvas; x1,x2,y1,y2,R:integer);

End;

ProcedureCirclePaint(Canva:Tcanvas; x,y,R:integer);

Procedure RectPaint(Canva:Tcanvas; x1,x2,y1,y2,R:integer);

End;

TPainter=class(TInterfaceObject, Ipaint)

ProcedureCirclePaint(Canva:Tcanvas; x,y,R:integer);

Procedure RectPaint(Canva:Tcanvas; x1,x2,y1,y2,R:integer);

End;

онда implementation бөлімінде әдістің жүзеге асырылуын көрсету қажет:

begin

Ellipse(x,y,x+2*R,y+2*R);

End;

Procedure Tpainter.CirclePaint(Canva:TCanvas; x1,y1,x2,y2,R:integer);

With Canva do

Rectabgle(x1,y1,x2,y2);

End;

Procedure Tform1.PaintBoxPaint(Sender:TObject);

var

Painter:IPaint;

Painter:=TPainter.Create;

Painter.CirclePaint(PaintBox1.Canvas,10,0,10);

Painter.RectPaint(PaintBox1.Canvas,40,0,60,20);

End;

Интерфейс оның пайдаланатын интерфейстік класын хабарлағанға дейін хабарланатындығын қарамастан, оның әдістерінің кластың хабарлауында келтірілетіні міндетті екені компиляторға белгілі. Біздің жағдайда оны былай көрсетуге болады:

TPainter=class(TInterfaceObject,IPaint)

End;

Мұнда жазу қате болар еді: компилятор CirclePaint және RectPaint әдістерінің сипатталуын қоюды талап етер еді.

Type

Private

Protected

Function QueryInterface(constIID:TGUID; outObj):integer;stdcall;

Function_AddRef:integer;stdcall;

Function_Relefse:integer;stdcall;

Public

End;

TPainter=class(TPaint)

ProcedureCirclePaint(Canva:Tcanvas; x,y,R:integer);

Procedure RectPaint(Canva:Tcanvas; x1,x2,y1,y2,R:integer);

End;

Онда компилятор TinterfaceObject класының QueryInterface_Add_Release әдістерін қосуды талап етер еді. Бұл кластың FrefCount өрісі интерфейстік объектіні шақыру есептегішінің қызметін атқарады және Windows схемасында қабылданғанындай пайдаланылады: Iunknow интерфейсінің Add әдісіне әрбір оралған сайын есептегіш 1-ге артады, ал Release әдісіне оралған сайын есептегіш 1-ге кемиді. Бұл өрістің мәні нольге тең болғанда интерфейстік объект жойылып, жадыдан алған орнын босатады.

Procedure PaintObject(P:TInterfacedObject)

Var x:IPaint

begin

X:PasIPaint;

X.CirclePaint(PaintBox1.Canvas,0,0,20)

Except

End; end;

Мұндай меншіктеуді кездестіргеннен кейін компилятор код құрады және оның көмегімен Ipaint интерфейсіне сілтеме жасауды шақырылады. Егер объект көрсетілген интерфейсті сүйемелдемейтін болса, шектен тыс жағдай пайда болады.

қашықтықтағы объектіні пайдалануға есептелген интерфейстер глобальды бірегей идентификатормен жабдықталуы тиіс (Guid). Мысалы,

IPaint=interface

['{AYAFEB60-7705-11D2-8B-41-4444553540000}']

ProcedureCirclePaint(Canva:TCanvas; x,y,R:integer);

ProcedureRectPaint(Canva:TCanvas; x1,y1,x2,y2:integer);

End;

Implements қызметші сөзінің көмегімен программист кейбір класқа қандай да бір қасиетті қоса алады. Бұл қасиеттің типі интерфейс немесе класс болуы мүмкін. Егер қасиеттің типі интерфейс болса, бұл интерфейстің аты аталық кластар тізімінде көрсетілуі тиіс, яғни интерфейстік кластағыдай:

Type

Procedure P1; Procedure P2;

End;

TMyClass=class(TObject,IMyInterface)

Property MyInterface:IMyInterface

Read FMyInterface implements ImyInterface;

End;

Егер одан MyInterface өкілетті қасиетін анықтауды алып тастаса, онда ол интерфейстік болып табылады және MyInterface әдісін сипаттау қажет.

Өкілетті қасиетте міндетті түрде read болуы тиіс. Егер оның типі класс болса және ол сол хабарланған болса, оның басқа өкілетті қасеиттерінің болуы мүмкін емес.

Модульдер

Модуль — бұл интерфейстік бөлімнің әртүрлі компоненттерін (типтер, тұрақтылар, айнымалылар, процедуралар мен функциялар) қамтитын дербес компиляцияланатын программалық бірлік. Интерфейстік бөлікте объектілердің пайда болуы оларды негізгі программаның басқа модульдері үшін мүмкін жасайды. Процедуралар мен функциялардың денесі пайдаланушыдан жасырылған модульдің орындалатын бөлігінде орналасады.

Delphi модульдердің ролі тек жеке компиляциялау механизмімен ғана шектелмейді. Delphi әрбір программаға қосылатын тереземен жеке модульді байланыстырады да, осындай тәсілмен жеке программалық бірлік үшін терезенің барлық қасиетін сақтайды. Біз атап өткеніміздей, негізгі программа (DPR жоба файлы): программада пайдаланылатын барлық модульдердің тізімінен және қажетті терезені құруды қамтамасыз ететін бірнеше орындалатын операторлардан тұрады, сондай-ақ, Windows жүйесімен программаның байланысын қамтамасыз етеді. Программаның барлық негізгі жұмысы программада сақталған кодпен басқарылады.

Модульдің құрылымы төмендегідей:

Unit <атау>;

Interface

Implementation

initialization

finalisation

end

Сөйтіп, кез келген модуль тақырыптан және құрамдас бөліктен тұрады, олардың кез келгені бос болуы мүмкін.

Модуль тақырыбы Unit қызметші сөзінен және одан кейінгі модуль атынан тұрады. Object Pascal тілінде дұрыс жұмыс істеу үшін үлкен программалар құруды жеңілдететін құралдарды қосу мүмкіндігі қарастырылған. Ол үшін бұл атау модульдің алғашқы мәтіні орналасқан дискілік файлдың атымен сәйкес келуі тиіс.

Мысалы, тақырып:

Unit Global

болса, сәйкес модульдің алғашқы мәтіні Global.pas дискілік файлында орналасуы тиіс. Сонымен, модуль атауы оның басқа модульдермен және негізгі байланысу қызметін қамтамасыз етеді. Ол байланыс арнайы сөйлеммен

Uses <модульдер тізімі>

қамтамасыз етіледі.

Мұндағы Uses — қызметші сөз (пайдаланылды); <модульдер тізімі>-байланыс орнатылатын модульдер тізімі, олар бір-бірінен үтір арқылы ажыратылады. Мысалы,

Uses Windows, SysUtils, MyUnit;

Егер Uses хабарлауы пайдаланылса, онда ол негізгі программаның бейнелеу бөлімін ашуы тиіс. модульдер басқа модульдерді де пайдалануы мүмкін. Модульдегі Uses сөзі не Interface, не Implementation сөзінен кейін бірден жазылады.

Интерфейстік бөлік Interface қызметші сөзінен кейін ашылады. Бұл бөлік модульдің барлық глобальды объектілерін (типтер, тұрақтылар, айнымалылар және қосалқы программалар) хабарлаудан тұрады және олар негізгі программада немесе басқа модульде пайдаланылуы мүмкін. Интерфейстік бөлікте глобальды қосалқы программаларды хабарлауда тек олардың тақырыбы көрсетіледі. Мысалы,

Unit Cmplx;

Interface

Type

Complex=record

End;

Function MulC(x,y:Complex):Complex;

Енді басқа модульде Uses Cmplx;

сөйлеміін жазатын болсақ, онда Complex типімен және Cmplx модулінен екі процедураны AddC және MulC пайдалануға мүмкін болады.

Орындалатын бөлік Implementation қызметші сөзінен басталады және интерфейстік бөлікте хабарланған қосалқы программалардың бейнеленуінен тұрады. Мұнда модуль үшін жергілікті объектілер — қосымша типтер, тұрақтылар, айнымалылар және қосалқы программалар, сондай-ақ, белгілер хабарлануы мүмкін.

Модульдің интерфейстік бөлігінде хабарланған қосалқы программалардың сипаттамасы орындалатын бөліктегі тақыраптың алдында тұруы керек, оған формалды айнымалылар тізімі жазылады. Егер қосалқы программаның типті толық түрде жазылатын болса, яғни формальды параметрлер тізімі мен нәтиженің хабарлануы жазылса, онда ол интерфейстік бөлікте жазылған тақырыппен сәйкес келуі тиіс.

Unit Cmplx;

Interface

Type

Re,im:real

End;

Function Add(x,y:Complex):Complex;

begin

End;

begin

End;

Орындалатын бөліктегі тақырыптың қайталануы толық, әрі нақты болуы қажет. Егер біз

Function Add(x,z:Complex):Complex;

begin

End;

Инициализацияланатын және аяқталатын бөлік көпшілік жағдайда initialization және finalisation сөздерімен бірге болмауы мүмкін. Инициализацияланатын бөлікте басқаруды негізгі программаға бергенге дейінгі операторлар орналасады, әдетте ол жұмысқа дайындау үшін пайдаланылады. Мысалы, ондағы айнымалылар оқылып, қажетті файлдар оқылуы қажет. Аяқталатын бөлікте негізгі программаның жұмысы аяқталғаннан кейін орындалатын операторлар көрсетіледі. Егер инициализацияланатын бөлікте бірнеше модульдер болатын болса, онда бұл бөліктер Uses сөйлеміндегі келтірілген ретпен бірінен соң бірі орындалады. Егер бірнеше модульдің аяқталатын бөлігі болатын болса, онда бұл бөліктер Uses сөйлемідегі келтірілген ретке кері, яғни алдымен ең ішкі орналасқан — бірінен соң бірі орындалады.

Unit Cmplx;

Type

Re,im:real

End;

Function Add(x,y:Complex):Complex;

Function MulC(x,y:Complex):Complex;

Function DivC(x,y:Complex):Complex;

Const C: Complex=(re:0,1; im:-1);

Function Add(x,y:Complex):Complex;

// Комплекс сандарды қосу

begin

Result.im:=x.im+y.im

End;//AddC

Function SubC(x,y:Complex):Complex;

// Комплекс сандарды азайту

begin

Result.im:=x.im-y.im

End;//SubC

Function MulC(x,y:Complex):Complex;

// Комплекс сандарды көбейту

begin

Result.im:=x.re*y.im-x/im*y.re

End;// MulC

Function DivC(x,y:Complex):Complex;

// Комплекс сандарды бөлу

var z:real;

begin

Z:=sqr(y.re)+sqr(y.im);

try

Result.im:=(x.re*y.im-x,im*y.re)/z;

Exept

Result.re:=1,1e309;

End//DivC

End.

Мұндай модуль құру үшін File-New-Unit опциясын шақыру қажет. Модуль мәтіні cmplx.pas файлында сақталынады: файл аты модуль атымен сәйкес келуі тиіс. Тек сонда ғана Delphi модульді автоматты түрде тауып, оны жаңартады.

Usescmplx;

Procedure Tform1.BbRunClick(Sender:TObject);

var x,y,z:complex;

Procedure Output(Operation:Char);

var S:String;

Begin Case Operation of

'+':z:=AddC(x,y);

'-':z:=SubC(x,y);

'*':z:=MulC(x,y);

'/':z:=DivC(x,y);

end;

MmOutput.Lines.Add(S);

End;//Output

begin//BbRunClick

x.re:=random;

x.im:=random;

x.re:=random;

x.im:=random;

Output('+');

Output('-');

Output('*');

Output('/');

MmOutput.Lines.Add(' ');

End;

Есеп шартына сәйкес, У(Х)-тің мәнін есептеуді функция түрінде, ал S(X)-тің мәнін есептеу процедура түрінде жүзеге асыратын модуль құрайық. Модуль құру үшін бас менюден файл-құру-модуль (Файл-Создать-Модуль)

командаларын орындаймыз. Нәтижесінде бос Unit2 модулі бар терезе ашылады. Содан кейін жоба файлдары сақталған папкаға модульді «UnFuncProc» деген атпен сақтаймыз. Модульдің мәтіні төмендегідей:

unit UnFuncProc;

interface

var n:integer;

Function F(x:extended):extended;

Procedure Sum(x:extended; Var s:extended);

implementation

Function F(x:extended):extended;

begin

F:=(1-x*x*0,5)*cos(x)-0,5*x*sin(x);

Procedure Sum(x:extended; Var s:extended);

var c: extended;

k:integer;

begin

c:=-x*x*0,5;

for k:=1 to n do

begin

s:=s+c*(2*k*k+1);

end; end;

end.

«UnFuncProc» модулін жобаға қосу үшін файл-модульді пайдалану командаларын орындаймыз. Нәтижесінде модульді пайдалану сұхбат терезесі ашылады. Бұл терезеде модульдер тізімі орналасады. Біздің жағдайда бір ғана «UnFuncProc» модулі бар, Ок батырмасын басамыз. Одан кейін негізгі Unit1 модуліндегі implementation бөлімінде Uses UnFuncProc операторының орналасқанына көз жеткізуіміз қажет (мұны Delphi өзі автоматты түрде қояды).

unit ;

Uses

type

Label1: Tlabel;

Label2: Tlabel;

Label3: Tlabel;

Edit1:TEdit;

Edit2:TEdit;

SpinEdit1:TSpinEdin;

Button1:TButton;

Memo1:TMemo;

Button2:TButton;

Procedure FormCreate(Sender:TObject);

Procedure Button1Click(Sender:TObject);

Procedure Button2Click(Sender:TObject);

private {private declarations}

public {publicdeclarations }

end;

func=Function(x:extended):extended;

proc=Procedure(x:extended; Var s:extended)

var

implementation

uses UnFuncProc; {$R*.dfm}

Procedure Tform1FormCreate(Sender:TObject);

begin

SpinEdit1.text:='4';

Edit2.text:='6';

Memo1.Clear;

Memo1.Lines.Add('Модуль құру');

end;

procedure Tabl(Sum:proc;F:func;n:integer;Xn,Xk,h:extended);

begin

x:=Xn;

Sum(x,s);

y:=F(x);

Form1.Memo1Lines.Add(#9+FloatToStrF(x,ffFixed,5,2)+#9+ FloatToStrF(s,ffFixed,6,3)+#9+ FloatToStrF(y,ffFixed,6,3));

x:=x+h;

until x>Xk;

Procedure TForm1Button1Create(Sender:TObject);

var Xn,Xk,h:extended;

begin

Xn:=StrToFloat(Edit1.Text);

Xk:=StrToFloat(Edit2.Text);

h:=(Xk-Xn)*0,5;

Tabl(Sum,F,n,Xn,Xk,h); end;

Procedure TForm1Button2Create(Sender:TObject);

begin

close;