- жоғары сатылы саңырауқұлақтар
Саңырауқұлақтар –ядролы ағзалар. 100000-нан астам түрі бар. Қазақстанда 188 түрі өседі. - Тірі , өлі ағза денесінде
- Метал , резеңке, тағам бетінде, үй ішінде т.б.
Саңырауқұлақтардың мөлшері жағынан өте кішкене, тек микроскоппен ғана көрінетіндері және салмағы бірнеше кг-ға жететіндері де болады. Олардың өсімдіктерге де, жануарларға да тән белгілері бар. - Жасушасы-
- ның
- қалың
- қабықшасы
- бар
- Қоректі бүкіл
- денесімен
- сорады
- Қанша
- тіршілік
- етсе,
- сонша өмір
- сүреді
- Жануарларға ұқсас белгілері
- Дайын органикалық затпен қоректенеді
- Хлоропластары болмайды, фотосинтез жүрмейді
- Жасуша қабықшасы бунақденелілерге ұқсас нәруызды-хитинді
- Гликоген (грекше: “гликис”-тәтті+ генос- шығу тегі, “тәтті зат”). Саңырауқұлақтары зертейтін ғылым- микология. Микология – грекше: “микос”- саңырауқұлақ, “логос”- ғылым.
- Бір жасушалы
- саңырауқұлақ
- Көп жасушалы
- саңырауқұлақ
- Өсімдік
- жануарлар
- қалдығымен
- қоректену
- Өзге
- ағзамен
- өмір сүріп,
- арамтамақ-
- тықпен
- қоректену
- Басқа
- ағзалармен
- бірге өсіп,
- пайда
- келтіру
- арқылы
- қоректену
- Бір жасушадан тұрады ,
- жіпшелері болмайды.
- Жасуша пішіні дөңгелек,
- сәл сопақша. Сыртында
- қабықша, цитоплазма,
- бір ядро, вакуолі бар.
- Басқа саңырауқұлақтардан
- ерекшелігі ұзақ уақыт
- оттексіз тіршілік ете алады.
- Өсімді жолмен
- бүршіктену
- арқылы
- Жынысты көбею
- кезінде екі жас
- жасуша
- қосылады
- Қоректік зат жетіспесе, лезде споралары бар қалта түзеді. Сөйтіп ашытқы саңырауқұлағының ішінде спорасы бар қалта түзіледі.
- Қоректік ортада қант көп болса, қантты спирт пен СО2 газына айналдырып, ашыту әрекетін тудырады. Сондықтан сыра, қымыз, сүт, шарап ашыту, нан пісіру үшін пайдаланады.
- Құрамында нәруыз, май,
- дәрумендер жеткілікті.
- Сондықтан шиқан,
- теріскен, безеу секілді
- тері ауруларын емдеу
- үшін дәрі жасалады.
- Ғылыми атауы
- “Қантты саңырауқұлақ”
- Ашытқы саңырауқұлағын дыбыспен өңдесе, оның белсендігі артады. “Дыбыспен өңделген” қамырдың наны әдеттегі наннан сапалы болады.
- Ашытқы саңырауқұлағының әрекетімен В2 дәруменін алады.
- Жасушалары перделер мен бөлінген түссіз жіпшелерден тұрады
- Пенициллин дәрісін алады. Өкпе қабынуы, ревматизм,дифтерия, скарлатина т.б. ауруларды емдейді.
- Споралары майда, көп жасушалы, саусақ тәрізді тармақталған, жіпшелердің ұшындағы жасушалардан бөлініп жетіледі.
- Бір жасушадан тұрады. Жіпшумағының шоғыры-көк-жасыл түсті
- А.Флеминг 1929ж табиғи пенциллинді бөліп алды.
- Медицинаға енгізу 1949ж. толық шешімін тапты.
- У.Роберте 1879ж пенциллум саңырауқұлағының спорасынан іріңді жараны емдеуге болатынын айтты.
- Бір жасушадан
- тұрады. Жіпшумағы
- шоғыры-сарғыш
- жасыл түсті.
- Споралары кеңейген
- бір жасушалы жіпшенің
- төбесіндегі жасушадан
- бөлініп дамиды.
- Табиғатта өсімдік қалдықтарының, шірінділерінің
- арасында, қөңнің құрамында кездеседі. Үйде ұннан
- жасалған тағам, нанның бетін екі-үш тәулік жабық
- қалдырса, үлпілдек мақта тәрізді мукор жіпшумағы
- пайда болады. Бұл түссіз жіпшумақ-бір ғана жасуша.
- Хлорофилл болмағандықтан, ағзалық зат түзбейді.
- Дайын органикалық затпен қоректенеді. Жіпшелері
- перделерге бөлінбеген. Жоғары бағытталған жіпшелері
- ұшында пердемен бөлінген спора жетілетін спорангий
- (қалта) түзіледі. Олар қара нүктелер тәрізді көрінеді.
- Әрбір қалтада 100 деген спора түзіледі. Споралары
- бір жасушалы, сырты қалың қабықшаман қапталған,
- Ішінде цитоплазма, ядро болады. Қолайлы жағдайда
- споралар өніп, жіпшелер түзіледі. Қолайсыз жағдайда
- екі жасуша түзіледі де, жынысты көбейеді.
- Мукор саңырауқұлағының көбеюі
- Жынысты .
- Мұнда сыртқы құрылысы
- жағынан айырмашылығы
- жоқ, физиологиялық жағынан
- айырмашылығы бар көрші
- жатқан мицелийлерден
- бұтақшалар өседі. Бір-біріне
- бағытталған осы бұтақшалардың
- ұштары түйіседі де пердемен
- бөлінеді. Түйіскен жерінің
- қабықшасы еріп,
- зигота түзіледі.
- Жыныссыз .
- Жыныссыз споралар
- арқылы көбейеді.
- Спорангий ішіндегі зат
- бірнеше ядросы бар
- майда бөлшектерге
- бөлінеді де, қабыққа
- оранып спораға
- айналады. Спорангий
- қабығы жыртылып,
- ішінен спора
- шашылады.
- 2- ұрықтану және зигота
- 3- гаметангиялардың қосылуы
- П- оларды ұстаушы бұталар
- Г- гаметангиялардың қосылуы
- 4- зигота
- 5- зиготаның өнуі
- Саңырауқұлақтардың көбеюі
- Жіпшелері үзіліп,
- жіпшумақта бүршік
- пайда болады.
- Екі жыныс
- жасушасының
- қосылуынан
- ерекше жасуша
- зигота пайда болады.
- Зооспора
- Спора
- Конидий
- арқылы
- Спора – саңырауқұлақтардың таралуын қамтамасыз ететін арнайы құрылымды жасуша. Зооспора – талшықты спора. Конидий – грекше “кония”-шаң +”ейдос”- түріндегі, шаң түріндегі спора. Саңырауқұлақтарды зерттейтін ғылым- микология ХІХ ғасырда пайда болды. Саңырауқұлақтар туралы алғаш кітап жазған - Г.С.Мелин.
- Жоғары сатылы саңырауқұлақтар
- Жеуге жарамды саңырауқұлақтар
- қастауыш, қаракүйе, ақ ұнтақ
- Қына- еркше тірі ағза. Саңырауқұлақтардың бір бөлімі ретінде қарастырылады.
- 26000 түрі белгілі. Антарктидада 350 түрі.
- Оңтүстік полюсте 7 түрі өседі.
- Қынаны зерттейтін ғылым – лихенология.
- Грекше “лиһен”- қына, “логос”- ілім.
- Лихенология ғылымы ХҮІІІ ғасырдың соңында,
- ХІХ ғасырдың басында пайда болды. Оның негізін
- қалаушы- швед ғалымы А.Э.Ахариус. Орыс ғалымы
- А.Н.Бекетов 1860ж «лишайник» терминін ұсынды.
- Қыналар өте баяу өседі. Бір жылда 1-8 мм.
- Қына “өсімдік пионері” деп аталады. Себебі өсімдік
- өспейтін жерлерге өсіп, тау жыныстарын бұзады,
- кейін ол жерге басқа өсімдіктер өседі.
- Қыналар 80-100 жылға дейін,кейбіреуі 600 жыл тіршілік етеді.
- Оңтүстік
Достарыңызбен бөлісу: |
