ҚР Қылмыстық іс жүргізу қҰҚЫҒы пәні бойынша дәрістер конспектісі

Сот талқылауында қабылданған шешімнің сапасы тек оның қылмыстық істі жүргізу зандарының теориялық біліміне ғана емес, сонымен қатар алған білімін іс жүзінде жүзеге асыруға, жеке істерінде, алдын ала дайындық жұмыстарын ұйымдастыру, басты сот процесін білікті өткізу, екі жақтың өтініштерін дұрыс шешу, қорытынды кезеңде негізі қаланған және занды үкім шығара білуі керек.

Қылмыстық сот процесін жүргізу соттардың жұмыс жасау уақыты шектелмейді.

Сот шешімі — қылмыстық іс қозғау және қылмыстық іс жүргізу, алдын ала тергеу жұмыстары, алдын ала тыңдауға арналған дайындық және белгіленген жұмыстарды тындау, бас сот талқылауы, апелляциялық іс жүргізу, үкімді орындау және қадағалау жұмыстары осылардың барлығы да қылмыстық істің негізгі сатыларының бірі.

Істі жүргізу сатысында көп қылмыстық істер қаралып шешіледі; жан-жақты орындалады; қылмыстық іс объективті және толық зерттеледі; кінәсіздігі немесе кінәсінің аздығы туралы; сондай-ақ сезіктіні, айыпталушыны ақтайтын не олардың жауаптылығын жеңілдететін дәлелдердің бар екені анықталады. Көрсетілген әрекеттердін барлығы да қатаң конституциялық принциптер бойынша жүргізілуі тиіс.

Сот тек сот талқылауынан кейін ғана айыпталушыны айыпты деп санап, оған сай жазасыен береді. Соттың үкімі тек осы сатыда ғана шығарылады. Сот шешімінде үкім қабылданып Қазақстан Республикасының атынан шығарылады.

Қазақстан Республикасының ҚР ҚІЖК-нің 40-тарауы, яғни басты сот талқылауының жалпы шарттарында талқылауды ба-сынан соңғы сатысына дейін арналған:

Басты сот талқылауына мыналар жатады:

1) дайындық бөлімі;

2) сот тергеуі;

3) сот жарыссөзі;

4) сотталушының соңғы сөзі;

5) үкім шығару.

Басты сот талқылауының жалпы шарттары. Басты сот талқылауының жалпы шарттарымен, қылмыстық заңмен бекітілген нормаларымен істің мән-жайын ашып, ерекшеліктерін анықтайды, олар тұрақты және барлық қылмыстық іс жүргізудің алғашқы кезеңін өзгеріссіз қалдырады.

ҚР ҚІЖК-нің 40-тарауындағы сот талқылауының жалпы шарттарына мыналар жатады:

— сот талқылауының тікелей және ауызша болуы (ҚР ҚІЖК-нің 311-бабы);

— сот талқылауының жариялылығы (КР ҚІЖК-нің 29-бабы);

— екі жақтың теңсіздігі (ҚР ҚІЖК-нің 21, 23-баптары);

— сот құрамының өзгертілмеуі (ҚР ҚІЖК-нін 312-бабы);

— запастағы судья (ҚР ҚІЖК-нің 313-бабы);

— төрағалық етушінің өкілеттігі (ҚР ҚІЖК-нің 314-бабы);

— сотталушы адамның қатысуы (ҚР ҚІЖК-нің 315-бабы);

— Қорғаушы мен мемлекеттік айыптаушының басты сот талқылауына қатысуы (ҚР ҚІЖК-нің 316, 317-баптары); Жәбірленушінің басты сот талқылауына қатысуы (ҚР ҚІЖК-нің318-бабы);

— азаматтық талапкердің немесе азаматтық жауапкердің басты сот талқылауына қатысуы (ҚР ҚІЖК-нің 319-бабы);

— басты сот талқылауының шегі (ҚР ҚІЖК-нің 320-бабы);

— басты сот талқылауын кейінге қалдыру және қылмыстық істі тоқтата тұру (ҚР ҚІЖК-нің 321-бабы);

— бұлтартпау шарасы туралы мәселені шешу (ҚР ҚІЖК-нің 322-бабы);

— Істі қосымша тергеуге жіберу (ҚР ҚІЖК-нің 323-бабы);

— басты сот талқылауында істі тоқтату (ҚР ҚІЖК-нің 324-бабы);

— басты сот талқылауында қаулы шығару тәртібі (ҚР ҚІЖК-нің 325-бабы);

— басты сот талқылауының тәртібі (ҚР ҚІЖК-нің 326-бабы);

—басты сот талқылауында тәртіпті қамтамасыз ету мақсатында қолданылатын шаралар (ҚР ҚІЖК-нің 327-бабы);

— басты сот талқылауының хаттамасы және ескертпелері (ҚР ҚІЖК-нің 328, 329-баптары);

—басты сот талқылауының хаттамасына ескертпелерді қарау (ҚР ҚІЖК-нің 330-бабы);

Соттың талқылауы қылмыстық процесс принциптерінің негізінде құрылған. Сот процесінде қылмыстық процестің негізгі белігі орындалады. Бұндай жағдайда жалпы сот талқылауының түрлерін қарастырып, оның қысқаша мінездемесін беру керек.

Сот талқылауының тікелей болуы сот іске қатысы бар адамдардың барлығын тындап, дәлелдерді жариялауы тиіс. Сот отырысы кезінде келтірілген дәлелдердің негізінде ғана сот үкім шығара алады. Сот төрешісі тек материалдық дәлелдемелермен және басқада іс хаттамасымен танысып қана қоймайды, сонымен қоса ол міндетті түрде оларды қарауға, сотталушылардан, жәбірленушілерден жауап алуға, сарапшыларды тындауға, хаттамалар мен өзге де құжаттарды тексеруі тиіс. Соттың өзімен зерттелмеген және хаттамада көрсетілмеген дәлелдерге сот жүгіне алмайды.

Сондай-ақ жәбірленушіден, куәгерден заңсыз алынған мәлімдемелері қабыддауға жіберілуі мүмкін, ал егер сот құрамы өзгертілген жағдайда сот отырысында алынған дәлелдер үкім шығаруға негізсіз, себебі, сот талқылауы сот әрекетін жаңадан, төрағалық етушіні, сот төрешісін, прокурорды, қорғаушыны және басқаларын таныстырудан бастауы керек.

Ауызша түрде жауаптармен тергеу жұмыстарының хаттамасы, тексеру актілері, өзге де құжаттарды тексеру жұмыстары сот талқылауының басты шарттарының бірі. Сот міндетті түрде сотталушыдан, жәбірленушіден, куәгерден жауап алған кезде ауызша сұрақ қойып, одан жауапты ауызша алып, оны ауызша талқылайды. Сонымен қатар процестегі жекеленген істер жазбаша орындалады.

Сот талқылауының тікелей және ауызша болуы сот отырысына қатысып отырғандардың іс жөнінде занда көрсетілген, дәлелдеуге негіз болатын мәлімдемелер мен дәлелдерге анық болады. Бұл — куәгерлердің, айыпталушьшың, жәбірленушінің және басқаларының жауаптары. Тек ерекше жағдайларда ғана, яғни ҚР ҚІЖК-нің 353-бабында көрсетілген жағдайда ғана олардың айғақтары жария етілуі мүмкін.

Сот талқылауының үзілмеуі, басталған іс жөнінде шешім қабылдамайынша сот басқа іске көшуі мүмкін емес. Жан-жақтылық — сот тергеуі істің барлық мүмкіндіктерін, айыпталушыны әшкерелейтін де ақтайтын да шараларды тексеруі тиіс.

Істің толықтылығы істі дұрыс дәлелдеуге қажетті және жеткілікті мән-жайларды зерттеу үшін шараларды қолдануға міндетті.

Объективтілік — бұл күні бұрын пішілген ой шығару, бейтараптық, айыптау немесе ақтау тараптарының біржақтылығы.

Сот құрамының өзгертілмеуі, істі бір соттөрешісі немесе сот төрешілерінің сол бір құрамы қарауы тиіс. (ҚР ҚІЖК 312-бап). Сот төрешілерінің бірінің сот талқылауына қатысуды жалғастыруы мүмкін болмаған кезде ол басқа сот төрешісімен ауыстырылып, істі қайтадан бастайды. Тек ҚР ҚІЖК-нің 313-бабында қарастырылған жағдайларда ғана сот төрешісі ауыстырылады. Запастағы сот төрешісі сот талқылауында сот отырысы ашылғаннан бастап қатысуы шарт, егер сот төрешілерінің бірі денсаулық немесе т.б. себептермен кету жағдайларында сот төрешісі алмастырылады.

Бұл ретте істі талқылау жалғастырыла береді. Запастағы сот төрешісін шақырту істі талқылаудың дайындық кезінде шешіледі. Сот отырысының дайындық кезеңінде запастағы сот төрешісін шақыру не шақырмау мәселесі шешіледі.

Төрағалық етушінің басты сот талқылауындағы өкілеттігі. Сот отырысын басынан аяғына дейін төрағалық етеді. Төрағалық етуші барлық сот талқылауында сұрақтар қойып, ұжымдық шешімге байланысты кеңесті басқарады. Төрағалық етуші кеңесу бөлмесінде қабылданған шешімді хабарлайды. Ол сот отырысында процестің жүру тәртібін хабарлайды және де процестің заң негізіндегі тәртіп пен реттілікті сақтауын қамдайды.

Төрағалық етуші сот отырысына басшылық жасайды, әділ соттың мүддесіне объективтілік пен бейтараптылықты сақтай отырып, істің жай-күйін жан-жақты және толық зерттеу үшін кажетті жағдайларды жасап, соттың тәрбиелік әсерін қамтамасыз етеді. Төрағалық етушіге сот отырысы залындағы тәртіп міндеттеледі (ҚРҚІЖК314-бап).

Төрағалық етуші сот талқылауының барлық қатысушыларына олардың құқықтары мен міндеттері және оларды жүзеге асырудың тәртібін түсіндіреді.

Ескерте кететін бір жайт, төрағалық етушінің шешімі сот талқылауына қатысушы адамдардың барлығына да міндетті. Осылардың бірі төрағалық етушінің іс-әрекетіне қарсылық білдірген жағдайда бұл қарсылық білдіру сот отырысының хаттамасына енгізіледі (ҚР ҚІЖК-нің 314-бабының 3-бөлігі).

Бір ескере кететін жайт, мынадай ерекше жағдайларда, сотталушы болмағанда істі талқылауға жібере алады: егер сотталушы ауырлығы шағын қылмыс жасағаны үшін істі оның қатысуынсыз қарау туралы өтініш берсе, сотталушы Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде болса немесе сотқа келуден бас тартқан жағдайларда ғана жол беріледі.

ҚР ҚІЖК-нің 316-бабында қорғаушының басты сот талқылауына қатысу шарттары мен тәртібі мынадай:

Сотталушының қорғаушысы дәлелдерді зерттеуге қатысады, сотқа айыптаудың мәні және оның дәлелдегені жөнінде, сотталушының жауаптылығын жеңілдететін немесе оны ақтайтын мән-жайлар туралы, жазалау шарасы туралы, сондай-ақ сот талқылауында туындаған басқа да мәселелер бойынша өз пікірін айтады.

Қорғаушы келмеген және оны осы сот отырысында ауыстыру мүмкін болмаған кезде істі талқылау кейінге қалдырылады, оны ауыстыру тек сотталушының рұқсатымен ғана жүзеге асады. Егер сотталушы шақырған қорғаушының қатысуы ұзақ уақыттың ішінде мүмкін болмаса, сот басты сот талқылауын кейінге қалдырылады. Айыпталушыға басқа қорғаушыны таңдауды ұсынады, ал ол бас тартқан жағдайда жаңа қорғаушыны тағайыңдайды.

Іске жаңадан кіріскен қорғаушыға сот талқылауына дайындалу үшін қажетті уақьіт беріліп және ол іске езі кіріскеннен кейін сот талқылауы жаңадан басталады.
3.ҚР ҚІЖК-нің 317-бабына сәйкес мемлекеттік айыптаушының (прокурор) басты сот талқылауына қатысу шарты мен тәртібіне мыналар жатады:

прокурордың басты сот талқылауына қатысуы міндетті;

жеке айыптау ісіне прокурордың қатысуы міндетті емес;

күрделі және көп эпизодты істер бойынша мемлекеттік айыптауды бірнеше прокурор қолдауы мүмкін;

егер сот талқылауы кезінде прокурордың одан әрі қатысуының мүмкін еместігі немесе денсаулығына байланысты басқа прокурормен ауыстырылуы мүмкін.

Прокурордың өтініші бойынша сот оған істің материалдарымен танысу үшін уақыт бере алады, бірақ ол осы уақытқа дейін сотта жасалған іс-әрекетгерді қайталауға әкеп соқтырмайды.

Айыптауды қолдай отырып, прокурор:

дәлелдерді ұсынып және оларды зерттеуге қатысады;

айыптаудың мәні бойынша өзінің пікірін баяндайды;

сот талқылауы кезінде туындаған басқа да мәселелер бойынша өзінің шешімін береді;

сотқа қылмыстың занды қолдану және сотталушыға жаза қолдану туралы ұсыныс айтады;

Егер мұны азаматтардың құқықтарын, мемлекетгік немесе қоғамдық, мүдделерді қорғау талап етсе, прокурор іс бойынша азаматтық талап қояды немесе оны қолдайды.

Айыптауды қолдай отырып, прокурор заң талаптарын және істің барлық жағдайларын қарау нәтижелеріне негізделген өзінің ішкі көзқарасын басшылыққа алады. Сотталушының жағдайын нашарлатпайтын және оның корғалу құқығын бұзбайтын болса, прокурор айыптауды өзгерте алады немесе егер айыптау сот талқылауында қолдау таппады деген қорытындыға келсе, айыптаудан бас тартуға міндетті, ол үшін оның себептерін түсіндіруі керек.

Прокурор айыптау сот талқылауында қолдау таппады деген қорытындыға келсе, айыптаудан бас тартуға (толық немесе ішінара) міндетті. Бұл жағдай сот талқылауын жалғастыруға негіз бола алады. Мемлекеттік айыптаушының айыптаудан бас тартуына сот тергеуі немесе сот жарыссөзі кезінде жол беріледі. Прокурор айыптаудан толық бас тартқан жағдайда, егер айыптаудан жәбірленуші де бас тартса, сот өз қаулысымен істі қысқартады. Бұл жағдайда сот істің тоқтатылғаны жайлы үкім шығаруы керек. Ал егер жәбірленуші айыптауды талап етсе, сот Іісті талқылауды жалғастырып, оны жалпы тәртіппен айыпталушыны айыптыны айыпсыз деп шешеді. Бұл жағдайда прокурор процеске одан әрі қатысудан босатылады, ал айыптауды жәбірленушінің өзі не занды өкілі арқылы қолдайды.

Прокурор мен жеке айыптаушы айыптаудан ішінара бас тартқан кезде сот айыптаудың тарап айыптаудан бас тартқан бөлігінде істі тоқтатады. Айыптаудың қалған бөлігінде іс жалпы тәртіппен қаралады.

Егер прокурор айыптауды өзгертсе және жәбірленуші бұрынғы айыптауды талап етпесе, сот істі жаңа айыптау бойынша қарайды.

Жәбірленушінің өтініші бойынша сот оны айғақ беру үшін белгілі уақытта келуге міндеттей отырып, сот отырысына қатысудан босата алады. Бұндай жағдайда жәбірленуші сотқа келу уақытын белгілеуі міндет. Жеке айыптау ісі бойынша жәбірленушінің сот отырысына себепсіз келмеуі істі қысқартуға әкеп соғады. Ал егер сотталушының өтініші бойынша іс мәнісі жөнінде жәбірленушінің қатысуынсыз қаралуы мүмкін.

ҚР ҚІЖК-нің 320-бабының 1-бөлігінде көрсетілгендей басты сот талқылауы тек айыпкерге қатысты және сотқа берілген айыптаудың шегінде ғана жүргізіледі.

Басты сот талқылауының шегі өзгертілугс болмайды. Сот тек сотталушылардың ісін қарап (айыпты немесе айыпсыз) үкім шығарады.

ҚР ҚІЖК-нің 320-бабының 2-бөлігінде сот талқылауының шегі соттың айыпты деп таныған белігімен шектеледі. Айыптауды өзгертуге бұл арқылы сотталушының жағдайы нашарламаған және оның қорғауға деген құқығы бұзылмаған жағдайда ғана жол беріледі.

Сот талқылауының шегі сот отырысында тағайындалған айыптаумен шектеледі. Егер айыптау сот қаулысымен өзгертілген болса, онда сот айыптау қорытындысы бойынша соттың қайта қарауына құқығы жоқ.

Басты сот талқылауы барысында алдын ала тындау сатысында бастапқы айыптауды неғұрлым ауыр айыптауға өзгерту сотталушының жағдайын нашарлатуы мүмкін. Мұнымен қатал жазаның тағайындалатыны түсінікті болады. Бірақ қылмыстық заң қарастыратын айыптаудын тым ауыр жазасын қолдануға жіберілмейді. Қылмыстық кодекстіқ айрықша бөлімінің ең жоғарғы және ең төменгі шегінде жасалған іс әрекеттің, жоғарыда қарастырылған қосымша жаза немесе ауыр жаза қолданылған кезде айыптауды өзгерту мүмкін емес.

Барлық жағдайда айыптауды өзгерту үшін қылмыстық істі қосымша тергеуге жібереді.

Егер айыптау және қылмыстың кейбір жағдайларын ескеріп, сотталушының жазасын жеңілдететін жағдайлар болған кезде сот сол бойынша үкім шығарып, сотты әрі қарай жалғастыруға құқылы.

Бұндай жағдайларда істі тоқтатқаны, келмеген адамдарға қолданған шаралар және жақа дәлелдер қажеттігіне байланысты сот қаулысында көрсетілуі тиіс (ҚР ҚІЖК-нің 321-бабы).

Басты сот талқылауын кейінге қалдыру негіздері алдын ала тындау және алдын ала тергеу сатысындағыдай, жалпы барлығына сәйкес істі тоқтату ҚР ҚІЖК-нің 50-бабының 1 және 2- тармағында көрсетілген.

Сотталушыны қамауға алу мерзімі (арест) істің сотқа түскен күнінен бастап үкім шығарылғанға дейін алты айдан аспауы тиіс. Алайда, ауыр қылмыстар туралы істер бойынша сот өзінің қаулысымен қамауға алу мерзімін он екі айға дейін ұзартуға құқылы.

Істі он екі айдың ішінде істі бітпеген, қамау мерзімдері аяқталғаннан кейін сот сотталушыға бұлтартпау шарасын үйде қамауда ұстау немесе ешқайда кетпеу туралы қолхат беруге ауыстыруға тиіс. Тәртіп бойынша бұл жаза ауыр қылмыс жасағандарға қолданылмайды. (ҚР ҚІЖК-нің 322-бабы).

Басты сот талқылауында істі тоқтату алдын ала тындау негіздеріндегідей. Бұл негіздер ҚР ҚІЖК-нің 37-бабының 3—12-тармақтарында айыпталушыны айыптаудан бас тартуға ҚР ҚІЖК-нің 317-бабының 6-тармағында және КР ҚІЖК-нің 38-бабының 1-тармағында көрсетілген.

Оған қоса ҚР ҚІЖК-нің 325-бабының 2-тармағында істі қосымша тергеуге жіберу туралы, істі қысқарту туралы, іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұру туралы, бұлтартпау шарасын тандау, өзгерту немесе оның күшін жою туралы, бас тарту туралы, сараптама тағайындау туралы қаулылар және жеке қаулылар кеңесу бөлмесінде шығарылады жөне жеке құжат түрінде жазылады.

Барлық өзге қаулылар соттың қалауынша, кеңесу бөлмесінде, не сол орнындасот отырысы залында қаулыны сот отырысының хаттамасына енгізе отырып шығарылады.

Басты сот талқылауының тәртібі

ҚР ҚІЖК-нің 326-бабының 4-тармағына сәйкес сот отырысыңда тәртіп төрағалық етушіге жүктеледі. Басты сот талқылауының барлық қатысушылары, сондай-ақ сот отырысы залында қатысып отырған азаматтардың барлығы төрағалық етушінің сот отырысының тәртібін сақтау туралы өкіміне бағынуға тиіс.

ҚР ҚІЖК-нің 326-бабының 2-тармағында көрсетілгендей соттың сот отырысы залына кіруінің алдында сот приставы «Сот келе жатыр» деп хабарлайды, сот отырысына қатысып отырғандардың бәрі орындарынан тұрады.

Сот талқылауына қатысушылардың бәрі сотқа қарап сөйлесетінде, айғақтар бергенде және мәлімдеме жасағанда орындарынан тұрады. ҚР ҚІЖК-нің 326-бабының 3-тармағына сәйкес бұл ережелерден ауытқуға төрағалық етушінің рұқсатымен жол беріледі.

Сот отырысында тәртіп бұзған, төрағалық етушінің үкімдеріне бағынбаған кезде процеске қатысушыға тәртіпті қайта бұзуы оны сот отырысы залынан шығарып жіберуге әкеп соғатыны немесе әкімшілік жаза қолдануға әкеп соғатыны туралы ескертіледі.

ҚР ҚІЖК-нің 327-бабының 3-тармағы бойынша сотталушы тәртіпті қайта бұзса соттың қаулысымен сот отырысы залынан шығарылады.

Сот отырысы залында сот процесінің тәртібін бұзған адамға соттың өкімімен әкімшілік айыппұл салынады.

Егер сот отырысы залынан сотталушы шығарып жіберілсе, онда үкім оның көзінше жариялануға немесе ол жарияланғаннан кейін дереу қолхат алып хабарлануы тиіс.

Егер тәртіп бұзушының сот отырысындағы іс-әрекетінде басқа әкімшілік құқық бұзушылықтың немесе қылмыстық белгілері болса, сот тиісті тәртіппен қылмыстық немесе әкімшілік іс қозғау үшін материалдар жібереді.

Бір ескерте кететін жайт, сот отырысы залында суретке түсіруге, дыбыс бейнежазбаларды қолдануға және киноға түсіруге төрағалық етушінің рұқсатымен ғана жол беріледі.

Басты сот талқылауының хаттамасы (ҚР ҚІЖК-нің 328-бабы). Басты сот талқылауы кезінде міндетті түрде хаттама толтырылады. Көптеген заңгерлердің мойындауы бойынша хаттама — сот процесінің айнасы, онда іске қатысушьшардың барлық әрекетгері, қандай іс қаралып жатқаны, үкімнің жарияланғаны және оған шағымдану тәртібі мен мерзімі көрінеді.

Хаттамада: басты сот талқылауының күні, оның басталу және аяқталу уақыты; соттың атауы мен құрамы; хатшының тегі; аудармашы, айыптаушы, қорғаушы, сотталушы, жәбірленуші, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер және олардың өкілдері, сондай-ақ сот шақырған басқа да адамдар; қандай іс қаралып жатқаны; сотталушының жеке басы туралы деректер және бұлтартпау шарасы туралы нұсқама көрсетіледі.

Хаттамада іске қатысушы адамдарға олардың құқықтары мен міндеттері түсіндірілгені ескеріледі.

Сондай-ақ хаттамада соттың жүргізілген реттегі іс-әрекеті, іске қатысушы адамдардың арыздары, қарсылық білдірулері және өтініштері, соттың кеңесу бөлмесіне бармай шығарылған қаулылары, қаулыларды кеңесу белмесінде шығарылуына нұсқау көрсетіледі.

Хаттамада айғақтардың егжей-тегжейлі мазмұны, сарапшыға қойылған сұрақтар және оның жауаптары, сот мәжілісінде жүргізілген тексерулер мен дәлелдерді зерттеу жөніндегі басқа әрекеттердің нәтижелері, іске қатысушы адамдар хаттамада куәландыруды өтінген фактілерге нұсқамалар көрсетіледі.

Сонымен қоса хаттамада тараптардың сот жарыссөзінде сөйлеген сөздерінің жөне сотталушының соңғы сөзінің негізгі мазмұны, үкімнің жарияланғаны және оған шағымдану тәртібі мен мерзімі сотталушыға, жәбірленушіге, қорғаушыға және азаматтық талапкер мен азаматтық жауапкерге де түсіндірілгені туралы нұсқама көрсетіледі. Бұған қоса, хаттамада егер тәртіп бұзушылық орын алған болса, тәртіп бұзушының жеке басы мен соттың тәртіп бұзушыға қолданған ықпал ету шаралары да атап көрсетіледі.

Хаттама сот отырысы аяқталғаннан кейін бес тәуліктен кешіктірілмей жасалып, оған төрағалық етуші мен хатшы қол қоюға тиіс. Ұзақ уақытқа созылған, тоқтатылған не кейінге қалдырылған жағдайда сот талқылауы барысывда хаттама бөліп-бөліп жасалуы мүмкін, оларға және бүтіндей хаттамаға сот отырысына төрағалық етуші мен хатшы қол қояды.

Сот талқылауы хаттамасының дұрыс жазылуы туралы сот отырысының төрағалық етушісі мен хатшысының арасында түсініспеушілік болған кезде соңғысы өзінің келіспеушіліктерін жазбаша түрде сот отырысы барысында жасалған жазбалармен бірге хаттамаға қоса тіркеуге құқылы. Хаттама бойынша келіспеушілік төрағалық етушінің шешімімен немесе соттың жеке қарастыруымен шешіледі.

Басты сот талқылауы кезінде киноға түсіру, бейне, дыбыс жазбасы қолданылуы мүмкін, олардың материалдары сот отырысы хаттамасына қоса беріледі, оларға мөр басылып, іспен бірге сақталады. Хаттамада аталған техникалық құралдардың қолданылғаны туралы белгі қойылады.

Төрағалық етуші тараптарға басты сот талқылауының хаттамасы дайындалғаны туралы хабарлауға және онымен танысуға мүмкіндік беруге міндетті.

Басты сот талқылауында жауап алынған адам хаттамадағы өз айғақтарының жазылуымен таныстыру жөнінде өтініш жасауға құқылы, мұндай мүмкіндік өтініш мәлімделгеннен кейінгі күннен кешіктірілмей берілуге тиіс.

Хаттама қолдан жазылуы немесе машинелік, не компьютерлік әдіспен дайындалуы мүмкін. Хаттаманың толық болуын қамтамасыз ету үшін стенография қолданылуы мүмкін.

Басты сот талқылауының хаттамасына қол қойылғаннан кейінгі бес тәуліктің ішівде тараптар, өзге де адамдар хаттамаға ескерпелер беруге құқылы. Тараптардың өтініші бойынша аталған мерзімді сот он күнге дейін соза алады.

Басты сот талқылауының хаттамасына ескертпелер. ҚР ҚІЖК-нің 329-бабында көрсетілгендей басты сот талқылауының хаттамасына ескертпелерді қол қойылғаннан кейін қарайды, ал егер ол ұзақ уақыт бойы болмаған кезде осы соттың басқа сот төрешісі қарайды. Ол нақтылау үшін ескертпе берген адамдарды шақыртуға құқылы.

Ескертпелерді қарау нәтижелері бойынша сот төрешісі олардың дұрыстығын куәландыру туралы не оларды қабылдамау туралы дәлелді қаулы шығарады. Хаттамаға және сот төрешісінің қаулысына жасалған ескертпелер басты сот талқылауының хаттамасына қоса тігіледі.