Құрастырушы: Нугуманова Замзагуль Тулегеновна Ақтөбе облысы, Ойыл ауданы, Саға мектеп бала бақшасының химия пәнінің мұғалімі

2. 
   Графикалық диктант
   

• 
  Иә _ Жоқ
  

1. 
   Табиғи таза су болады ма?
   
2. 
   Алғаш суды синтездеген Г. Кавендиш.
   
3. 
   Су оттектің екі атомы сутектің бір атомынан құралған күрделі зат.
   
4. 
   Судың сандық құрамын анықтаған Ж.Менье.
   
5. 
   Еріген заттың мөлшері көп болса қанықпаған ерітінді.
   
6. 
   Температура жоғарылағанда қатты заттардың ерігіштігі артады.
   
7. 
   Н₂ СО₃ күкірт қышқылы.
   
8. 
   СаСО₃ калций карбонаты.
   
9. 
   Қышқылдар металдармен әрекеттесіп, оттек бөледі.
   
10. 
    Су еріткіш.
    

«Судың маңызы» тақырыбына мәнжазба.

39-тақырып. 2,3 – жаттығу.

Сабақтың тақырыбы: Сутек
Сабақтың мақсаты: Тірек-сызба арқылы деңгейлеп оқыту; сабақ сапасын көтеріп түрлерін жетілдіру; сутек арқылы химиялық формула құру.

Барысы: 

1. 8 класс оқушылары «Сутек» және «Оттек» болып екі топқа бөлініп, өз тобының атын қорғайды.

Біліммен ашасың жол ғылымға,

От боп лаула, су боп кейде құйыл да.

Домалақ жер, аспан көгі, өзен де,

Айтылыпты ақындардың жырында.

Жесек тамақ, кисек киім, тұратын мына үйіміз,

Ол болмаса келіспейді, жетіспейді күйіміз.

Ішсек дәрі тірі ағзада құбылыс,

Бәрі, бәрі сияды екен «Химия» деген ғылымға.
2. «Бой сергіту»

«Сутек» тобына: 1. Өршіткі деген не?   2. Молярлық көлем? 3.Газдың салыстырмалы тығыздығы ?

2.«Шардан шыққан басқатырғыш» Екі шардың біреуін бірінші бөлімде жеңген топ таңдайды. Онда үш деңгейде тапсырмалар берілген.

«Сутек» тобына: 1.Эндо және экзотермиялық реакцияларды екі бағанға бөліп жазыңдар.

С + О₂ = СО₂ + Q Ca + O₂ = CaO 2Hg = 2Hg + O₂ – Q 2H₂O = 2H₂ + O₂ – Q

1. 
   Оксидтердің формуласын атына сай жазыңыз. Натрий оксиді – Күкірт (IY) оксиді – Темір (ІІІ) оксиді –
   
2. 
   Сутектің қ.ж. тығыздығын есептеңдер.
   

1 Эндо және экзотермиялық реакцияларды екі бағанға бөліп жазыңдар.

НСl + NaOH = NaCl + H₂O + Q CuO + H₂ = Cu + H₂O   CaCO₃ = CaO + CO₂ – Q   Ca + H₂ = CaH₂

2 Оксидтердің формуласына сай жазыңыз.

Калий оксиді – Көміртек (ІY) оксиді –     Фосфор (Y) оксиді –

3 Оттек газының салыстырмалы тығыздығын табыңдар. 

Ең жеңіл элемент саналады,

Периодтық жүйе осыдан бастау алады. (Сутек)

Сутек табиғатта мол емес пе?

Тұрағы мұнай, газбен емес пе?

Таңбасы Н₂ деп мен білемін,

Бәрінен ең жеңілі сол емес пе?

1.«Көсемдікке ұмтылу» Деңгейлік тапсырмалардағы үш деңгейді толық орындаған топ ұтады.

MgCl₂, HCl, H₂S, Na₂SO₄.   2.Метанның, судың құрамындағы сутектің массалық үлесін табыңдар.

3.Реакция теңдеуін жүргізіңдер: өте белсенді ме + су = ме. гидрооксиді + сутек газы

«Оттек» тобына: 1. Құрамында сутегі бар артық қосылысты табыңдар.

H₂SO₄, BaSO₄, KNO₃, NaHSO₄.

2.Пропан мен тұз қышқылы құрамындағы сутектің массалық үлесін табыңдар.

3.Реакция теңдеуін жүргізіңдер. Белсенді ме. + Қ = Т + сутек газы.

Екі топ уақытында бағаланды, сабақ соңында қай топ алға шыққанын, бағалау парағы арқылы қорытындылау.

 
Сабақтың тақырыбы: «Тотығу.Оксидтер.Олардың атаулары»

-оқушылармен амандасу, -оқушыларды түгендеп,сабаққа дайындығын тексеру; -психологиялық дайындық; Көзді жұмып жақсы нәрсе туралы ойлаңдар.Барлықтарыңа және өздеріне сәттілік,жақсы көңіл кұй тілеңдер.Көздеріңді ашып,бір-біріңе күле қараңдар.

«Оттек,оның алынуы және қасиеті» тақырыбына арналған графикалық тест. «Иә», «жоқ» деген жауаппен белгілеп отырады.А-иә,-жоқ.

1.Оттек иіссіз,дәмсіз,түссіз газ

2.Оттекті тек XVІІІ ғасырда Пристли ашты.

1. 
   Оттек ауада 21% кездеседі.
   
2. 
   Оттектің зертханада алыну теңдеуі мынадай:
   

5.Өнеркәсіпте оттегін судан алады.

6.Бертолле тұзынан оттегін лабароторияда мына теңдеу арқылы алады:
7.Химиялық реакция жылдамдығын тездететін,бірақ өзі реакцияға қатыспайтын зат катализатор деп аталады.

8.Оттегін 2 әдіспен ауаны,суды ығыстыру арқылы алады.

9.Ауаның массасы-27 ге тең

10.Оттек суда нашар ериді.

М: 1.Зат дегеніміз не? Неше түрі бар?

2.Жай зат дегеніміз не?Нешеге бөлінеді?

3.Күрделі зат дегеніміз не?Нешеге бөлінеді? (Сызба арқылы сұралады) «Сиқырлы гүл» ойыны

Гүл жапырақтарында әртүрлі химиялық формулалар жазылған.Формулалар жазылған жапырақтарды тиісті кестенің ұяшықтарына қоямыз.

Металдар	Бейметалдар	Күрделі заттар

Заттың оттекпен әрекеттесуі тотығу деп аталады.

ЭО-оксидтердің жалпы формуласы. Мысалы:

Оксидтерді халықаралық жүйемен атайды. 1-тәсілі: -алюминий(ІІІ)оксиді 2-тәсілі: -диалюминий триоксиді «моно»-1, «ди»-2, «три»-3, «тетра»-4, «пента»-5 т.б

ІV.Бекіту

М: Сонымен,балалар оксид дегеніміз не? Қорытынды ереже шығармас бұрын мына сызбаға көңіл бөлейік.

Оксидтер Сандық құрамы

Түзілуі

Сонымен, оксид деп нені айтады?

1.

Сейфтің шифрі.1,4,5,6,9,11

“Химиялық сатымен” көтеріле отырып,оксидтер формуласын құрып жаз.Оларды ата.

№1.16 г күкіртті жаққанда түзілген күкірт(ІV)оксидінің массасын табыңыз.

Берілгені Шешуі: m(S)=16 г

Табу керек m(SО)=?

№2.Массасы 64 г SО зат мөлшерін есептеңіз

№3.Массасы 44 г СО зат мөлшерін есептеңіз

1.Массасы 8 г кальций сумен әрекеттескенде неше грамм сутек газы бөлінеді:

1. 
   0,5 г
   
2. 
   0,3 г
   
3. 
   0,1 г
   
4. 
   0,4 г
   

1. 
   Күкірт қышқылы
   
2. 
   Азот қышқылы
   
3. 
   Фосфор қышқылы
   
4. 
   Көмір қышқылы
   

1. 
   Металл атомы мен гидроксотоптан тұрады
   
2. 
   Сутек атомы мен қышқыл қалдығынан тұрады
   
3. 
   Метал атомы мен қышқыл қалдығынан тұрады
   

1. 
   HBr
   
2. 
   H S
   
3. 
   CuS
   
4. 
   HCl
   

1. 
   1,2
   
2. 
   7,3
   
3. 
   9,8
   
4. 
   5,2
   

1. 
   Бөлінбейді
   
2. 
   2
   
3. 
   3
   
4. 
   4
   

1. 
   10
   
2. 
   15
   
3. 
   5
   
4. 
   4
   

1. 
   Магний хлориді
   
2. 
   Магний гидрохлориді
   
3. 
   Магний гидроксиді
   
4. 
   Магний гидроксохлориді
   

1. 
   Сілті
   
2. 
   Қышқыл
   
3. 
   Тұз
   
4. 
   Негіз
   

1. 
   Метал атомы мен гидроксотоптан тұрады
   
2. 
   Метал атомы мен қышқыл қалдығынан тұрады
   
3. 
   Сутек атомы мен қышқыл қалдығынан тұрады
   

Жаңа сабақты түсіндіру:

ХІХ ғасырдың екінші жартысында химиялық элементтердің 60-тан астамы белгілі болып, ал олардан алынған заттардың алуан түрлілігі ғалымдарды элементтердің қасиеттерін зерттеуге, олардың бәріне ортақ қасиеттерін табуға жетеледі.

Элементтерді өздеріне ортақ ұқсастықтарына байланысты былай жіктейді:

Элементтер



Металдар

Бейметалдар

Екідайлы

Енді саяхатымызды бастайық: №1-аялдама- «Металдар»елі

Металдар-созылымды,серпімді,металдық жылтыры бар,электр тоғы мен жылуды жақсы өткізетін қатты заттар.

Металдар жіктелуі

ж

ж

Түсіне қарай:

Қара және түсті

Тығыздығына қарай: ауыр және жеңіл

Агрегатты күйіне қарай: сұйық және қатты


Металл кендері: Pb,Zn- Текелі,Малеевсек,Ащысай Mg,Ti.Zn,In,Be,Ta,Nb- Өскеменде өндіріледі Mn- Қарашал,Жезді Cr- Хромтау,Ақтөбе облысы Cu- Жезқазған,Ақтоғай,Айдарлы Fe- қарағанды,Орал,Соколов-Сарыбай,Рудный W,Mo- Ағадыр,Қатонқарағайда Sn- Көкшетауда,Қарағандыда Au- Бақыршық,Майқайың,Жетіқарада өндіріледі

№2-аялдама- «Бейметалдар» елі

Бейметалдар әртүрлі агрегаттық күйде болатын жай заттар түзеді: мысалы,күкірт,йод-қатты,бром-сұйық,сутек,азот,оттек-газ.Олардың түсі және қасиеттері әр түрлі болады.Олардың металдардан өзгешілігі бәріне тән ортақ қасиеттері болмайды.

№3-аялдама «Екідайлы элементтер» елі

Екідайлы элементтер: Zn,Be,Al,Cr,Pb,Se

Екі жақты әрі металдық,әрі бейметалдық қасиет көрсететін элементтер екідайлы элементтер деп аталады.

Қышқылмен де, сілтімен де әрекеттесетін заттар екідайлы деп аталады.Грек тілінде «амфотерус»-екі жақты мағынасын білдіреді.Ондай химиялық элементтерге алюминий,хром,берилий,мырыш сияқты элементтер жатады. Мысалы:

Zn+HCl ZnCl+H Zn+2KOH K ZnO+H

Бұдан мырыштың әрі негіздік,әрі қышқылдық қасиет көрсететіні байқалады. «ЭЛЕМЕНТТЕР-АДАМ АҒЗАСЫНДА»

Өкпеде- Li,Na Қанда- Fe,Na,Li,Ca,H Қалқанша безінде- I,Zn,Br Тісте- F,Ca, Mg,P Гипофизде- Zn,Br,Mn,Cr Мида-Na,Mg,K Шашта- Al,As,Cl Жүректе-Ca,K Ұйқы безінде- Mg Бауырда-Li,Se,Mo,Zn,Ca,Mn,K,Cu

1.Осы затпен ескі үйді аластайды Түріне қарасаң алтынға ұқсайды (Күкірт-бейметалл)

2.Екі жеңіл элемент саналады, Периодтық жүйе осыдан бастау алады (Сутек-бейметалл)

3.Аспандағы айды осы элементпен теңестіреді, Салмақты адамды мақтауды да келістіреді (Күміс-металл)

4.Күмістей түсі жылтыр өзі сұйық, Буланбас қайнатсаң да отынды үйіп. Көрсететін суықты,жылуды анық, Көрсететін суықты ,жылуды анық. (Сынап-металл)

5.Өзі жылтыр күмістей Жұмсақтығы тағы бар Жеңілдігін ескерсең Пайдаланар жері табылар (Алюминий-металл)

6.Газбын өткір иісті Салмағым ауыр ауадан Өткен талай соғыста Тұншыққан менен көп адам (Хлор-бейметалл)

«Кім жылдам?» ойыны (сұрақ-жауап)

1.Александр Македонскийдің Үндістанға сапары кезінде оның әскерлері іш аурумен ауырған,ал офицерлер ауырмаған.Сусыны,тамағы бәрінің де бірдей,бірақ ыдыстары қандай металдан жасалған? Жауабы: Күміс.Күмістің бактерецидтік қасиеті бар.

2.Тайқазан 7 металдан құйылған.Ол қандай металдар? Жауабы: Темір,мырыш,қалайы,қорғасын,мыс,күміс,алтын.

3.І Петр өз кезегінде «Ішкіштігі үшін» деген медаль тағайындады.Ол қандай металдан жасалған? Жауабы: Темір

4.Улы элемент,бейметалл.Оның оксиді орта ғасырларда патша,хан сарайында таққа таласып,қастасқан адамдарды өлтіруге пайдаланған.Бұл қай бейметалл. Жауабы: Мышьяк Қызығушылығын ояту Сақиналарды жинау

Сақинадағы элементтерді берілген жапыраққа орналастырыңдар.

А) б) в)

«Сиқырлы таяқша» ойыны жүргізіледі.Әр оқушы бір-бір мақал-мәтел айту

1.От көмір жиді,тот темір жиді 2.Арпа,бидай-ас екен,алтын,күміс-тас екен 3.Темірді қызуында соқ 4.Аз сөз-алтын,көп сөз-күміс 5.Ақыл арымас,алтын шірімес 7.Алтынды еріте білмеген-ірітер Теріні илей білмеген-шірітер

Венн диаграммасы.

“Химия әлеміне саяхат” атты химия сабағынан кеш

Мақсаты: Химия пәнінің қыр-сырын сыныптан тыс жұмыстар арқылы ашу; Оқушылардың пән бойынша оқып-меңгерген білімдерін ойын арқылы ойлап жауап беруге дағдыландыру.

Түрі: танымдық кеш

Әдісі: ауызша: сұрақ-жауап

Құрылымы: 1. Ұйымдастыру кезеңі

2. “Химия әлеміне саяхат” танымдық кешін бастау

1. 
   Қызықты сұрақтар
   
2. 
   Қатысушыларды іріктеу
   
3. 
   Жеңімпаздарды марапаттау
   

Кештің өтілу барысы:

1.Ұйымдастыру кезеңі

Химия - ырыс бұлағы

Шалқыған байлық, мол дәулет

Аялап күтіп тұр алда

Болашағымыз – нұр сәулт

Аялдама, алға ұмтыл,

Құдіретті біздің ой!

Сенде байлық, сенде ырыс

Сенімен өмір сәнді ғой.
І. Іріктеу кезеңі.
1. Аспандағы айды осы элементпен теңестіреді,

Салмақты адмды мақтауды да келістіреді. (күміс)

2. Адам мен жануардан бөлінеді,

Өсімдіктің торына ілігеді (көмірқышқыл газы)

3. Өзі жылтыр күмістей

Жұмсақтығы тағы бар.

Жеңілдігін ескерсең,

Пайдаланар жері бар. (Алюминий)

4. Ес-түссізадам талып қалса кейде,

Иіскетсең есін жияр ол лезде (мүсәтір спирті)

5. Өзі ауыр металға жатады,

Балалар осы металл құйған сақамен атады. (қорғасын)

6. Қоссаң кірді кетіріп,

Кисең көңіл көтеріп.

Шыны ыдыста тұрады,

Асханада болады. (сірке суы)

7. 
   Су бетінде безектеп,
   

Суда еріп жоқ болып,

Қандай қосылыс түзеді (күйдіргіш натр)

1. 
   сыныптан бір шықпайды, тимесең жұқпайды,
   

2. 
   Аяғыңның астында жататын зат,
   

3. 
   Ол болмаса асыңның дәмі кірмес,
   

1. 
   Ауада неліктен кесілген алма сарғаяды? (темір 2+ ионы темір 3+ ионына айналады)
   
2. 
   Жұмсақ алтын деген не? (тері)
   
3. 
   Адам асқазанының сөінде қандай қышқыл бар?
   
4. 
   Неліктен Арал теңізі теңіз деп аталады? (суы тұзды)
   
5. 
   Қай химиялық элементті миллионер деп атайды? (көміртек)
   
6. 
   “Фосфор” деген сөз қандай мағына береді? (жарық тасушы)
   
7. 
   Жазылуым бойынша оқысаңыз элементпін, керісінше қысаңыз - өткізгішпін. (мыс-сым)
   
8. 
   Үйде қышқылдық тұзды тамаққа қолданамыз. Ол қандай тұз? (Натрий гидросульфаты)
   
9. 
   Өмір мен ойдың элементі (фосфор)
   
10. 
    Индикатор дегеніміз не? (көрсеткіш)
    
11. 
    Алхимия деген не? (металды алтынға айналдыру)
    

Бұл турда жеңілген екі оқушы шығады.

Кім жылдам?

1.Қандай сүтті ішуге болмайды? (әк сүті)

2.Жұмыртқаны электр қуатынсыз, отсыз пісіруге бола ма? (болады)

3.Қар мен жаңбыр сулары неге дәмсіз? (тұздары болмайды)

4.Қандай су дем алудан лайланады? (ізбес суы)

5.Жеміс пен көкөністі кескенде пышақ неге қараяды? (дубиль қышқылы)

6.Химиялық гүлдерді түрлендіруге қандай зат қажет? (индикатор)

“Білгір химиктер” сыныптан тыс жұмыс