II – тарау Батыс Қазақстан аумағындағы ЖШС қызметін ұйымдастыру және жетілдіру

Жауапкершілігі шектеулі серіктестік «Батыр» Қазақстан Республикасының заңдылығы бойынша заңды тұлға болып табылады. Серіктестік құрылтайшысы болып ЖШС «Мирас» табылады.

Серіктестік атауы: мемлекеттік тілде ЖШС «Батыр»;

орыс тілінде ТОО «Батыр»

Серіктестіктің орналасу мекен жайы: Атырау облысы, Жылыой ауданы, Құлсары қаласы, Мұнайшы көшесі. Серіктестіктің іс- әрекетінің мерзімі шектеусіз. «Батыр» ЖШС-нің айналысатын іс- әрекетінің негізгі түрлері болып: құрылыстық – монтаждық жұмыстар, материалдық – техникалық қамтамасыз ету, сауда және коммерциялық іс- әрекет, ізденіс – жобалау және эксперттік жұмыстар, құрылыстық материал, бұйым және құрастыру өндірісі, т.б. табылады. ЖШС «Батыр» лицензия негізінде жұмыс жасайды. Мемлекеттік лицензия № 001427, мемлекеттік тіркелуге тұру туралы куәлігі № 3507-1915-ЖШС.

Серіктестіктің жарғылық капиталы 7730 мың теңге . Серіктестіктің жарғылық капиталына салым болып ақша, бағалы қағаздар, заттар, мүліктік құқық т.б табылады. Серіктестіктің мүлкінде қатысушылардың үлесі жарғылық капиталдың 100 пайызын құрайды. Серіктестіктің жоғарғы органы болып ЖШС «Мирас» табылады. ЖШС «Мирас»- тың қатысушысы осы ЖШС «Батыр» іс- әрекетімен байланысты кез–келген сұрақтарды қабылдауға құқылы. Атқарушы органы болып – директор табылады. Серіктестік іс- әрекетінің нәтижесін, бухгалтерлік есебін, қаржылық және статистикалық есебін жүргізеді. Осы іс-әрекетінің нәтижесі бойынша алынған таза табысы серіктестік қатысушысының шешімімен бөлінеді. Серіктестіктің мүмкін болған зияндары резервтік қор есебінен жабылады.

«Батыр» ЖШС-нің іс- әрекетінен түскен табысы соңғы үшжылдық мәлімет бойынша жылдан-жылға төмендеген. Бұл іс- әрекеттерден түскен табыстары 1- кестеде көрсетілген.

1 – кесте

Ең негізгі көрсеткіш болып - өндірілген өнім (орындалған жұмыс, көрсетілген қызмет) бойынша табыс көлемі мен құрылымы табылады. 1-кестеден көріп тұрғанымыздай, іс-әрекеттерден түскен табыс құны төмендеу тенденциясы көрсетіп тұр. ЖШС «Батырдың» құрылыстық-монтаждық жұмыстан табыс басқа іс-әрекеттерге қарағанда 33,6 пайыз жоғарғы үлес салмақты көрсетіп тұр. Яғни, оның барлық құны 2005 жылы 494800 мың теңгені құраса, 2007 жылы 427050 мың теңгені құрап тұр. Сондай-ақ, жылдан-жылға, кейбір іс-әрекеттен табыс көп түссе, кейбіреумен аз түскен. Мысалы, құрылыстық- монтаждық жұмыстан табыс жылдан-жылға төмендеген. Бірақ, басқа қызметтерге қарағанда ең үлкен үлесті осы іс-әрекет алып отыр. Басқа қызметтерде жылдан-жылға түскен табыс төмен. Бұл, әрине, өндірісте басты рөлді алатын негізгі құралдарға тығыз байланысты. Кәсіпорынның іс-әрекеті негізгі құралдарсыз қалыптасуы мүмкін емес «Батыр» ЖШС-нің негізгі құралдарының көлемі мен құрылымын 2 – кестеден көруге болады.

«Батыр» ЖШС-нің негізгі құралдарының көлемі мен құрылымы.

2-кестені қорытындылай келе, мынадай тұжырым жасауға болады: негізгі құралдардың барлық құны 2005 жыл – 112479 мың теңгені құраса, 2007 жылы – 144565 мың теңгені құрады. Бұл, әрине, жаңа линиялы өнім өндірісі бойынша игеру және тұтынуға байланысты жылдан-жылға өсіп тұрғанын көреміз. ЖШС «Батырдың» негізгі құралдардың ішінен машина құрал-жабдықтардан табыс 39,1 пайыз жоғарғы көрсеткішті көрсетіп тұр. Үш жылдық негізгі құралдар құны мен үлесіне талдау жасасақ , көп жағдайда, өндірістік мақсаттағы құралдар құны 2006 жылда алатын үлесі басқа жылдарға қарағанда жоғары болып келеді де, 2005 жылы өндірістік емес мақсаттағы негізгі құрал құнының алатын үлесі жоғары. Анықталған кезең бойынша өндірістік емес мақсаттағы негізгі құралдар құны жылдан-жылға тез төмендеуін көруге болады. Оның себебі: кәсіпорынның алатын табысы көбіне өндірістік мақсатқа байланысты болғандықтан. Жалпы, табысты алу мақсатында, міндетті түрде қатарласып шығындар жүреді. Сондықтан да, қаржылық нәтижені құрмастан бұрын өндіріске кеткен шығындар құрамы мен көлемі қажет. Оны 3-кестеден көруге болады.
3 – кесте

ЖШС «Батырдың» өндіріске кеткен шығындар құрамы мен көлемі.

3 – кестеден көрініп тұрғандай, өндіріске кеткен шығындар құрылымы мен көлемі жылдан-жылға төмендеген. Бұл өндірістің құлдырауына байланысты болып келеді. Егер, шығынның барлық сомасы 2005 жылы 476113 мың теңгені құраса, ал 2007 жылы ол 408333 мың теңгені құраған. Яғни, оның номенклатурасы бойынша шығын құрамы да өзгерген. Нәтижесі бойынша, материалдық шығын құны төмендесе, еңбекақыға шығындар 2006 жылдан 2007 жылға барғанда аздап жоғарылап, 2005 жылы қайтадан көлемі төмендеп кеткен. Еңбекақы шығынының былай өзгермелі болуы еңбекақы қоры мөлшеріне байланысты.

4 – кесте

ЖШС «Батырдың» өндірісінің көлемі. (мың теңге)

4 – кесте бойынша ЖШС «Батырдың» іс-әрекеттен алған табысы жылдан-жылға төмендегенін көреміз. Бұл ауылшаруашылық өнімін өндіруші, жеке сектордан келіп түсетін өнім өндірісі қызметтер үшін негізгі шикізаттың аз болуынан. Бұл табыс жеке кәсіпкерлерден туындайтын конкуренция әсерінен де болады. Конкуренция жағдайында маңызды орынды жұмыстың сапасы алады. Ал, негізгі құралдардың құны жылдан-жылға өскенін көреміз. Бұл негізгі құралдарды қайта бағалауға байланысты. Жұмысшылар саны үш жылда көп өзгере қоймаған. Орташа айлық еңбекақы 2006 жылы 3014 теңгені құраса, 2007 жылы 2680 теңгені құрайды. Бұдан кәсіпорынның орташа еңбекақысы мемлекетпен кепілденген кіші еңбекақыға қарағанда 13 пайызға жоғары екенін байқаймыз. Міне, осыған сай еңбекақы қоры 2005 жылы 35668 мың теңгені құраса, 2007 жылы 43401 мың теңгені құрайтынын көруге болады.

Серіктестік қатысушысының негізгі құқықтары:

1) Серіктестік іс-әрекетінен табыс алу;

2) Серіктестік іс-әрекеті туралы және құжаттары туралы ақпарат алу;

3) Жарғымен анықталған ретте серіктестік ісін басқаруға қатысу;

4) Кредиторлармен есеп айырысқаннан кейін қалған мүлік бөлігінің құнын серіктестік ликвидация жағдайында алуға құқылы.

Серіктестік қатысушысы міндеттері:

1) Құрылтайшы құжаттарын талап етуге,

2) Салымды мерзімінде, ретте, тәсілдер мөлшерінде құрылтайшы құжатымен қаралған ретте енгізуге;

3) Серіктестіктің коммерциялық құпиясы бар мәліметін жарияламауға міндетті.

Кәсіпорынның қаржы жұмысының негізгі мақсаты ұлғаймалы ұдайы өндіріс процессін қаржы ресурстармен қамтамасыз ету және бөлінген қаражаттың дұрыс пайдалануына бақылау жасау.

Кәсіпорынның қаржы жұмысының негізгі бөлімдері мынадай:

1. Қаржы жоспарлау. Бұл жерде қаржылық жоспарының баланстық жоспары, кіріс пен шығыс жоспары, ақша қозғалысы жоспары,жасақталады.

2. Жабдықтаушылармен есеп айырсу. Бұл жерде жабдықтаушылармен келісім-шарт жасақталып, олармен есеп айырсуды жүргізу барысындағы қажетті құжаттар толтырылады.

3. Қаржы органдармен есептесу. Бұл жерде бюджетпен есеп айырысу бойынша, бюджеттен тыс қорлармен есеп айырысу операциялары бойынша мәселелер жүргізіліп, құжаттар толтырылады.

4. Айналым қаражаттары. Бұл жерде айналым қаражатын пайдалану тиімділігімен айналымдылығын үдету көтеру бойынша шаралар жасақталып жүргізіледі.

5. Несиелендіру. Мұнда несиені алу және қайтаруға байланысты есептеулер жүргізіліп, құжаттар толтырылады.

6. Кассалық операциялар. Мұнда кәсіпорындағы қаржы жұмысының дұрыс ұйымдастырылуына, олардың қаржы жағдайына байланысты болады

Кәсіпорынның есеп саясатын қалыптастыру - бұл бухгалтерлік есепті жүргізудің белгілі бір тәсілін нақты бір шаруашылық жағдайында пайдаланудың тәртібін белгілеу.

ЖШС “Батырдың“ қаржылық және өндірістік есебін, салық есебі мен ішкі аудитін ұйымдастыруда Қазақстан Республикасының заңдылығын есепке алады. Оларға жататындар: Қазақстан Республикасының “бухгалтерлік есеп туралы”, “салық кодексі”, “аудиторлық қызметі туралы”, “бухгалтерлік есеп стандарты” , тағы да басқа заңдылық нормативтік актілерді жатқызуға болады.

ЖШС “Батырда” бухгалтерлік есеп жұмыстары енді ғана компьютерлендіруге көшіріліп жатыр. Қаржы есебі қаржылық көрсеткіштерді өлшеумен байланысты олардың элементтері: табыс пен шығыстар болып табылады.Өнімді сатудан түскен түсімнен, олардың өндірістік өзіндік құнынан кезең шығындарын шегерген соң, қалған айырмасы табыс (зиян) болып есептеледі.

Өндірістік мақсаттағы негізгі құралға өндірістік емес негізгі құралға қарағанда алатын үлесі бірнеше есе жоғары. Ең көпүлесті алатын негізгі құралдар болып – көлік құралдары мен машина және құрал – жабдықтар табылады, ал ең аз үлесін басқалай негізгі құралдары алып отыр

Кәсіпорында қаржылық жұмыс бойынша жасалған үлкен кқзқараспен қарастырылады. Осы қаралған жұмыстың барлығы кәсіпорынның қаржылық жағдайына байланысты болады.

Қаржы жұмысының негізгі тапсырмасы болып табыстың жоғарлау жолдарын іздестіру және рентабельділігінің жоғарлауы, салымдар және басқа да шаруашылық кәсіптер, қаржылық органдардың алдындағы міндеттерді уақытында және толық орындау , сонымен қатар қаржы органдарының банктің жабдықтаушылардың, жұмысшылардың еңбекақы бойынша міндетті түрде уақытылы және толық орындау міндеті, мекемелер есебінен рационалдық басқару, басқару мен және тұлғалармен, қолданылған, алынған құралдар қаржылық реттеу және несиелендіру толық белгілеу, айналым қорларын сақтандыруды қамтамасыз ету және олардың қолданылу әсері, кассалық және қаржылық және қаржылық операцияларды ереже бойынша қалыптастыру.

ЖШС «Батырдың» шаруашылық іс-әрекетінің соңғы мақсатты нәтижесі болып пайда табылады. Салық және өзге де төлемдерді төлегеннен кейін кәсіпорынның таза пайдасы қалыптасады. Осылардың үш жылдағы мөлшерін білу үшін қаржылық нәтижесінен 5-кестеден көре аламыз. Сонымен ең соңғы көрсеткіш – ЖШС «Батырдың» қаржылық нәтижесіне тоқталайық.

5 – кесте

ЖШС «Батырдың» қаржылық нәтижесі. (мың теңге)

Өнімді өндіруден түскен табыс жылдан-жылға өсетінін көреміз. Жалпы табысын табу үшін: Жалпы табыс = өнімді өндіруден түскен табыс - өндірілген өнімнің өзіндік құны. Ал, өнімді сатудан түскен таза табысты анықтау үшін әуелі өнімді өндіруден түскен табыстан ҚҚС ұстаймыз. Яғни, 438613*15% = 70178 мың теңге, содан соң өнімді сатудан түскен таза табыс = 438613 – 70178 = 368434,9 теңгеге тең. Жиынтық табысты анықтау үшін = өнімді сатудан түскен таза табыс - өнімнің өзіндік құны = 368434,9 – 417823 = - 49388 мың теңгеге тең. Негізгі іс-әрекеттен алынған кіріс немесе зиянды жабу үшін = жалпы табыс – кезең шығындары = 20790 – 37756 = - 16966 мың теңгеге тең. Салық салуға дейінгі кәдімгі іс-әрекеттен алынған табысты анықтау үшін = негізгі іс-әрекеттен алынған кіріс + негізгі емес іс-әрекеттен алынған кіріс = - 16966 + 41560 = 31704 мың теңге. Корпоративтік табысқа салықты анықтаймыз 31704*30% = 9511 мың теңге. Салық салудан кейінгі кәдімгі іс-әрекеттен алынған кіріс (зиянды) табу үшін 31704 – 9511 = 22192,8 мың теңгені құрады. Таза кіріс немесе пайданы табу үшін салық салудан кейінгі кәдімгі іс-әрекеттен кіріс – төтенше жағдайлардан алынатын кіріс = 22192,8-0 = 22192,8 мың теңге.

Таза кірістің бір бөлігі резервтік капиталды қалыптастыруға және толықтыруға аударылады. Сондай-ақ , таза пайда немесе кіріс өткен жылда шыққан зиянды жабуға жұмсалады.