Реферат тақырыбы: «Қазақ мәдениетінің қалыптасуы» Орындаған: «Қуыршақ театры артисі»
жүктеу/скачать 65.41 Kb.
|
| Білім беру жүйесінің дамуы.
ХІХ ғасырдың аяғында. көптеген қалаларда, ауылдарда және ауылдарда көптеген мектептер ашылды, политехникалық және әйелдер білімінің негізі қаланды. Көптеген мектептерде интернаттар болды. ХІХ ғасырдың аяғында. Қазақстанда 4 мыңнан астам оқушыдан тұратын 100-ден астам екі кластық мектептер болды. Орыс-қазақ мектептерін анағұрлым қабілетті түлектер кадет корпусы мен Ресейдегі және шет елдердегі жоғары оқу орындарына түсті. Омбы және Неплюевский кадет корпусы қазақ жастарының арасынан жергілікті отарлау аппаратының шенеуніктерін дайындады. Петербург университетінде көптеген қазақ жастары оқыды. Әскери медициналық академия, Қазан, Томск университеттері және басқа университеттер. Дәстүрлі білім одан әрі дамыды. Қазақ отбасында 5, 6 жастағы ұлдар мен қыздарды үйде оқытты, содан кейін олар үш кластық мектептерге түсіп, онда грамматика мен арифметиканы оқыды. Медресенің оқу бағдарламасында араб филологиясы, діни құқық, діни философия сияқты пәндер болды. Студенттер сонымен қатар жалпы білім беретін пәндерді және медицина ғылымының негіздерін оқыды. Медресені жеке адамдар қолдады. Мемлекет білім беруді дамытуға мардымсыз сома бөлді. Медреседе бірнеше дарисханалар (сыныптар), хужралар (дәретхана бөлмелері), дәрет алуға арналған бөлмелер, асхана мен ас үй болған. Оқушылар - шакирлер, мұғалімдер - мударрис деп аталды. Ұстаздық қызметке 40 жастан кем емес адамдар медресе дипломымен қабылданды. Олар жылына 700 рубльге дейін алатын. Оқу жылы қыркүйек-қазан айларында басталып, мамыр-маусымда аяқталды. Мектебтер мен медреселерде жағдайы жақсы ата-аналардың ғана емес, кедейлердің де балалары оқыды. Мұсылмандық оқу орындары қазақ жастарын шығыс мәдениетімен таныстыруда үлкен рөл атқарды. Ы.Алтынсарин 19 ғасырдың екінші жартысында халық ағарту ісінің ұйымдастырушысы болды. Қазақтың көрнекті ағартушысы Ыбырай Алтынсарин (1841 -1889). Ол Қостанай маңында әйгілі би Балғожидің отбасында дүниеге келген, 1857 жылы Орынбордағы қазақ жетіжылдық мектебін бітірген. Жүйелі өзін-өзі тәрбиелеудің нәтижесінде ол өз заманының жоғары білімді адамына айналды. Орыс педагогикасының тарихы мен қазіргі жағдайын терең зерттеу оған өз халқының тәрбиешісі болуға мүмкіндік берді. Ол халықтың көмегімен 1884 жылы қаңтарда Торғайда, 1888 жылы Ырғызда, 1884 жылы Қостанайда қазақ мектептерін ашуға қол жеткізді. Қазақстанда әйелдер тәрбиесінің басталуы да Ы.Алтынсарин есімімен байланысты. Ол мектеп-интернаты бар қыздарға арналған бірнеше мектеп ашты, онда 1881 жылы 211 оқушы оқыды. Оның еңбегі сонымен қатар ауылшаруашылық, қолөнер мектептерін ашу, балаларды оқыту мен тәрбиелеудің дидактикалық принциптерін дамыту, оқу-әдістемелік құралдарды құру болып табылады. Ол жазған «қырғыз оқырманы», «қырғыз орыс тілін оқытуға арналған нұсқаулық», «Мактубат» қазақ мәдениеті тарихында үлкен маңызға ие болды. Бұл қазақ мектептеріне арналған оқулықтарда орыс алфавиті қолданылады. «Тек орыс алфавитін қолданған кезде ғана қырғыз (қазақ) тілі қырғыз тіліне орынсыз енген араб, татар сөздерінен арылады. Тек орыс қарпін қолданғанда ғана қазақ кітаптары дұрыс жазылады», - деп жазды Ы.Алтынсарин. Ол мектепті шынайы ағартудың кілті деп санады. «Мектептер - қазақтардың білім алуының негізгі қайнарлары, оларға деген үміт бар, әсіресе олар үшін қырғыз халқының болашағы ғана бар», - деп жазды ағартушы. Ол қазақтың көшпелі өмірін ескере отырып, мектеп жанынан интернаттар ашуды ұсынды. Ы.Алтынсарин Орыс Географиялық Қоғамының Орынбор бөлімінің толық мүшесі болған. Кафедраның тапсырмасы бойынша ол баяндама жасады, содан кейін қазақ халқының этнографиясы туралы бірнеше мақалалар жариялады. Тәрбиешінің әдеби қызметі де қомақты. Крыловтың ертегілерін қазақ тіліне аударумен қатар Лев Толстойдың әңгімелері, К.Ушинский, ол көрнекті ғалымдар, мемлекет қайраткерлері, еңбекқор, ұшқыр шаруалар туралы әңгімелер жазды. Алтынсарин өзінің кітаптарына әлемнің көптеген халықтарының оқиғаларын енгізді. Оның шығармаларында қазақ ертегілері кең қолданылады. Алтынсариннің шығармалары қазақ өмірін шынайы бейнелеген. Ол өлеңдерімен және әңгімелерімен ғылымды насихаттады, надандықты айыптады. Жастарды ағартушылыққа шақыра отырып, ол басқа халықтардың мәдени өмірін, олардың ғылымдағы жетістіктерін, надандықты тоқтатты. Ыбырай Алтынсариннің әңгімелері қол жетімді, мәнерлі тілде жазылды, сонымен бірге үлкен педагогикалық және тәрбиелік мәні болды. жүктеу/скачать 65.41 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|