Реферат тақырыбы: «Магнетизмнің табиғаты»
жүктеу/скачать 0.77 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Магниттік дауыл
- Магниттік меридиан
| Магниттік аномалия – Жер бетіндегі магнит өрісі мәндерінің өзінің қалыпты шамасынан ауытқуы. Картада магниттік аномалия Жер магнетизмінің кейбір элементтерінің мәндері бірдей нүктелерін қосатын сызықтар арқылы кескінделеді. Аумақты қамту шамасына қарай магниттік аномалия континенталдық, регионалдық және локальдық болып бөлінеді. Континенталдық магниттік аномалия 10 – 100 мың км²-ге таралады. Ең ірі континенталдық магниттік аномалия Шығыс Сібір мен Зонд аралында орналасқан. Регионалдық магниттік аномалия 1 – 10 мың км² ауданды қамтиды. Ол жер қыртысы құрылысының ерекшеліктеріне байланысты туады. Шығыс Сібірде, Шығыс Еуропада, т.б. аудандарда регионалдық магниттік аномалиялар бар. Локалдық магниттік аномалия ауданы бірнеше м2-ден км²-ге дейінгі аумақты қамтиды.
Магниттік дауыл – Жердің магнит өрісінің күшті ұйтқуы салдарынан болатын өте қарқынды ауа ағыны (дауыл). Дауыл бірнеше сағаттан бірнеше тәулікке дейін созылады, әрі жер бетінің барлық нүктесінде бір мезгілде өтеді; өте үлкен қарқындылығы (∼5.10–2 Э-ке дейін) жоғары ендіктерде байқалады. Магниттік дауыл Күннің активті аймағынан бөлінген плазма ағыны (Күн желі) салдарынан пайда болады. Энергиясы орасан зор бөлшектердің Жер атмосферасының жоғары қабатына енуі және олардың жер магнитсферасымен әсерлесуі нәтижесінде ондағы электрлік токтардың күшеюіне және өндірілуіне (генерациялануына) әкеледі. Магниттік дауыл кезінде одан гөрі күрделірек геофизикалық процесс – магнитсфералық дауыл байқалады. Магниттік дауыл салдарынан радиотолқындарды шағылыстыратын және жұтатын ионосфера қабатының параметрлері айтарлықтай өзгереді. Оның барысында қысқа толқынды радиобайланыс едәуір қиындайды. Магниттік ұйытқу кезінде Жер атмосферасының жоғарғы қабаты қызады да, жылу төменгі – тропосфера қабатына беріледі. Нәтижесінде, тропосферада әр түрлі циркуляциялық қозғалыстар мен циклондар пайда болады. Магниттік меридиан – геомагнит өрісінің күш сызығының Жер бетіндегі проекциясы. Барлық магниттік меридиан күрделі қисық сызықтар түрінде Жердің оңтүстік және солтүстік магниттік полюсіне жиналады. Бақылаушы (құрал) орны арқылы өтетін және геомагнит өрісінің осы нүктедегі кернеулік векторы болатын вертикаль жазықтықты магниттік меридиан жазықтығы деп атайды. Магниттік меридиан мен географиялық меридиан жазықтықтары аралығындағы бұрыш, яғни дәл осы маңдағы жер беті нүктесі магниттік бұрылу деп аталады. Жердің магниттік меридианымен қатар геомагниттік меридиан ұғымы да жиі қолданылады. Ол жер бетінің қарастырылатын нүктесі арқылы өтетін жазықтық пен солтүстік және оңтүстік геомагнит полюстерін қосатын түзу сызықтың жер бетіндегі қиылысу сызығы болып табылады. Магнит құрылымдарының конфигурациясымен ерекшеленетін магниттердің бірнеше негізгі түрлері бар: диамагнетиктер парамагнетиктер ферромагнетиктер, коллинеарлы емес ферромагнетиктер, антиферромагнетиктер, ферримагнетиктер, аромагнетиктер, гелимагнетиктер, айналдыру әйнектері, сперомагнетиктер, асперомагнетиктер, миктомагнетиктер, сперимагнетика, пьезомагнетиктер, айналдыру сұйықтығы, альсифер. Магнетиктер деп сыртқы магнит өрісін өзгертсе, болмаса өздігінен магнит өрісін тудыра алатын ортаны айтады. Магнетиктер негізінен үш топқа: -диа, -пара-ферро магнетиктерге бөлінеді. Диамагнетиктерге сыртқы магнит өрісі жоқ кезінде атомдарының (молекулаларының) магниттік моменттері нөлге тең магнетиктер, ал парамагнетиктерге сыртқы магнит өрісі жоқ кезінде атомдарының (молекулаларының) магниттік моменті нөлге тең магнетиктер жатады. Ферромагнетиктерге сыртқы магнит өрісі жоқ кезінде де макроскопиялық облыстарының (домендерінің) магниттік моменттері нөлге тең емес, бірақ қалыпты жағдайда тұтас магниттелген күйде болмайтын магнетиктер жатады. Егер кез келген магнетикті сыртқы магнит өрісіне қойса, ол магниттеледі, яғни магнетик құрамына кіретін атомдардың магниттік моменттері қосылып, қосымша магнит өрісін тудырады. Сондықтан магнетиктердегі магнит өрісі сыртқы өрістен өзгеше болып шығады. Ампер магнетиктердегі магнит өрісінің макроскопиялық токтардың (өткізгіштік токтардың) вакуумде тудыратын магнит өрісінен (сыртқы өрістен) өзгеше болу себебін түсіндіру үшін, сыртқы магнит өрісі бар кезде магнетик атомдарының (молекулаларының) аумағында молекулалық токтар пайда болады, яғни атомдар магниттік моменттер алады. Кез келген материалдық денелердің азды-көпті магниттік қасиеттері болады, олай болса осы денелерді құрайтын жеке молекулалар мен атомдардың, сол сияқты электрондар мен атомдық ядролардың да магниттік қасиеттері болады. Сондықтан заттардың магниттік қасиеттері олардың атомдары мен электрондарының құрылымына және олардың өзара әсерлесу сипатына байланысты. Диа‑парамагнетиктер Ферромагнетиктер Электрмагнетиктердің қолданылуы Электромагниттер соншалықты кең таралған, сондықтан олар қандай-да бір түрде қолданылмаса да, технология саласын атау қиын. Олар көптеген тұрмыстық құрылғыларда - электр ұстараларында, магнитофондарда, теледидарларда және т.б. байланыс техникасының құрылғылары - телефония, телеграф және радио оларды қолданбай мүмкін емес. Электромагниттер электр машиналарының, көптеген өнеркәсіптік автоматика құрылғыларының, Әртүрлі электр қондырғыларын реттеу және қорғау жабдықтарының ажырамас бөлігі болып табылады. Электромагниттерді қолданудың дамып келе жатқан саласы медициналық жабдықтар болып табылады. Соңында, Алып электромагниттер синхрофазотрондарда элементар бөлшектерді жеделдету үшін қолданылады. Электромагниттердің салмағы граммнан жүздеген тоннаға дейін, ал олардың жұмысы кезінде тұтынылатын электр қуаты милливаттан ондаған мың киловаттқа дейін. Электромагниттерді қолданудың ерекше саласы-электромагниттік механизмдер. Оларда электромагниттер жұмыс органының қажетті аудармалы қозғалысын жүзеге асыру немесе оны шектеулі бұрышта бұру немесе ұстап тұру Күшін құру үшін жетек ретінде қолданылады. Мұндай электромагниттердің мысалы-белгілі бір жұмыс органдарын жылжыту кезінде белгілі бір жұмысты орындауға арналған тарту электромагниттері; электромагниттік құлыптар; электромагниттік ілінісу және тежеу муфталары және тежегіш электромагниттер; реледегі, контакторлардағы, стартерлердегі, ажыратқыштардағы байланыс құрылғыларын басқаратын электромагниттер; көтергіш электромагниттер, вибраторлардың электромагниттері және т. б. Бірқатар құрылғыларда электромагниттермен қатар немесе олардың орнына тұрақты магниттер қолданылады (мысалы, металл кесетін машиналардың магниттік тақталары, тежегіш құрылғылар, магниттік құлыптар және т.б.). жүктеу/скачать 0.77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|