Зейіннің шоғырлануы - адам санасының белгілі бір объектіге айрықша
бағытталуы. Зейіннің шоғырлануы оның кӛлемімен, бӛлінуімен де тығыз
байланысты. Зейін бағытталған объектілер саны неғҧрлым аз болса, шоғырлану
соғҧрлым кҥшті болады. Іс-әрекетті дәл және ойдағыдай орындау ҥшін зейінді
кҥшті шоғырландыра білу қажет. Мәселен, математикадан есеп шығарып
отырған оқушы зейінін тек есептеуге, таңбаларға ғана аудармаса, онда ол есепті
дҧрыс шығара алмайды. Зейін шоғырлануының физиологиялық негізі –
қозудың оптималдық ошағы туғызатын, бір уақытта пайда болатын теріс
индукция. Индукция тудыратын тежелу есебінен ми қабығының аз ғана
бӛлігінде кҥшті пайда болады.
Зейіннің тұрақтылығы деп оның объектіге бағытталып, ҧзақ уақыт
бойы шоғырлануын айтады. Зейіннің бҧл қасиеті жҥйке ҥрдістерінің кҥшіне,
әдеттерге т.б. жағдайларға байланысты. Зейіннің алаңдауы тҧрақты зейінге
қарама-қарсы сипат. Ол зейін толқуынан кӛрінеді. Физиологиялық тҧрғыдан
алғанда, зейіннің тҧрақтылығын мидағы жҥйке клеткалары бір тобының ҧзақ
мерзім бойы қозу жағдайында болуы оның кҥштілігін байқатады. Мҧндай зейін
тҧрақтылығынан адамның жоғарғы жҥйке қызметінің жалпы типтік
ерекшеліктері байқалады.
Зейіннің ауысуы деп оның бір объектіден екінші объектіге арнайы кӛшуін
айтамыз. Зейіннің ауысуының толқудан айырмашылығы - оның саналы тҥрде
болатындығы. Алаңдау кезінде адам бір объектіден екінші объектіге кӛшеді, ал
зейінді ауыстыру белгілі мақсатқа байланысты ӛзгереді. Зейіннің қасиеттері іс-
әрекет кезінде бір-бірімен тығыз байланысты және ӛзара ҥйлесімді болуына
тәуелді болып отырады.
Іс-әрекет кезінде адам алдында жаңа міндеттер қойып, зейінін бір объектіден
басқа объектіге не сол объектінің бір жағынан екінші жағына ауыстырып отырады.
Зейіннің бҧл қасиетінің физиологиялық негізі - қозудың оптималдық ошағының
тежеліп, жаңадан жасалуы. Зейіннің ауысуы жҥйке ҥрдістерінің қозғалғыштығына -
қозу мен тежелудің тез ауысып отыруына байланысты. Жҥйке ҥрдістерінің
баяулылығы зейіннің ауысуын кҥрделендіреді [4; 359].
306
Достарыңызбен бөлісу: |
