С. А. Козлова, Т. А. Куликова

Адамның адамгершілік тәрбиесінің негізі мен көрсеткіші болып адамдарға, табиғатқа, өз-өзіне оның қарым-қатынас сипаты болады. Адамгершілік жағынан бұл байланыс жан ашарпен, уайымдаумен, бауырмалдықпен, жақсылықпен - эмпатиямен көрсетіледі. Барлық осы көрсеткіштер мектеп алды жастағы балаларда қалыптасу мүмкін деген зерттеулер көрсетті. Олардың қалыптасу негізінде басқаны түсініп білу, басқаның алаңдауын өзіне алу жатады. А.В. Запорожец басқаны түсіне білуі баланың ішкі психикалық белсенділіктін жаңа түрі деп атады.

Адамгершілік сезімдер мен қарым- қатынастарды тәрбиелеу мәселесі әжептәуір нақты және әртүрлі ұстанымдардан отандық мектепалды педагогикада зерттелді. Баланың ересектерге, құрдастарға, үлкен және кіші жастағы балаларға қатынасы қарастырылды; жанұя мен метеп алды мекеме жағдайда адамгершілік қатынастар тәрбиенің құралдары (көркем әдебиет, ойын, сабақтар, еңбек) зерттелді. Мәселелерді өңдеуде Л. А. Пеньевской, А. М. Виноградовой, И. С. Деминой, Л. П. Князевой, Л. П. Стрелковой, А. Д. Кошелевой, И.В.Княжиной, Т.В.Черник және т.б. зерттеулері елеулі үлес қосты.

Тәжірибеде зерттеулер не берді? Адамдар мен табиғатқа адамгершілік қараулары туралы балаларға қолайлы білімдердің мазмұндары анықталды. Мектепалды жастың әртүрлі кезеңдердегі балаларда бұндай өзара әрекеттердің қалыптасу әдістемесі анықталды. Әдістеменің негізінде адамгершілік тәрбие механизмі жатыр, бірақта механизм компонентерінің реттілігі балалардың жасына байланысты өзгереді.

Адамдар мен табиғатқа адамгершілік қатынасы жас шақтан қалыптаса бастайды. Әдістегі басты бағыт – балаға арналған махаббатты, мейірімді көрсету, жиі түрде мейірімді сөздерді