С. Б. Балшыкеев

 
6 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Оқу құралы 
 
 
 
 
БАЛШЫКЕЕВ СЕРІК БАЛТАБАЙҦЛЫ 
 
 
 
 
 
ДІНТАНУ НЕГІЗДЕРІ
 
 
 
 
 
Аудармашы: Мҧсағҧлова А.Е. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Мемл. баспа  лицензиясы №500т 31.03.2004ж. 
Басуға қол қойылды                     . Пішімі 60х90/16.  
Кӛлемі        оқу-баспа беті.  Таралымы       дана.  Тапсырыс  
ҚарМТУ баспасы.100027, Қарағанды қ., Бейбітшілік бульвары, 56 

 
7 
 Кіріспе 
 
Адамзаттың  материалдық  және  рухани  мәдениетінің  тарихы  діни 
тарихпен    ҥздіксіз  байланыста  болады.  Бҧл  байланыс  диалекттік 
сипаттаманы  қамтиды  және  барлық  ҧлттың  тарихи  даму  кезеңдерін 
қарастырады.    Бҧл  ретте  діннің  қоғам  тағдыры  мен  жеке  тҧлғаға  сан 
ғасырлық  дәстҥрдің  арқасындағы  әсері  қатаң  тҥрде  теріске  шығарудан 
жалпыға ортақ мадақтауға шейін әр тҥрлі бағаланады. Соңғы уақытта дінді 
бағалаудағы  материалистік  тҥсініктер  К.Маркстың  дін  «халық  үшін 
апиын» болып табылады деген постулатына негізделеді және осыған орай, 
ғылыми,  материалдық  және  рухани  даму  «жҥзеге  асуы»  қажет.  Керісінше, 
дін  ілімі  адамдардың  тҥйсігі  мен  мінез-қҧлқына  байланысты  діннің 
«қорғаныш»  әсері  теориясын  негіздеді,  қалай  да  болса  оның  осы  жер 
бетіндегі «мәңгілік» нәтижелеріне жетуге ҧмтылды.  
Материалистер  де,  дін  оқытушылары  да  бір-бірінің  беделін  тҥсіру 
ҥшін  бар  кҥшін  салды;  сонымен  қатар,  дін  ілімі  мен  материализм 
арасындағы  және  керісінше  кҥрес  әдептілік  пен  ӛзін-ӛзі  қадірлеу 
қасиеттерімен  ерекшеленбеді.  Тарих  ӛзара  сансыз  қорлау,  қудалау, 
қуғындау,  жазалау  мысалдарына  толы  және  кімнің  ҥлесіне  кӛбірек 
ауыртпалық  тҥскенін  анықтау  қиынға  тҥседі:  қалай  болғанда  да,  діни 
кӛзқарастағы адамдар да, материалдық кӛзқарастағы азаматтар да ӛздерінің 
қарым-қатынастарында  адамгершілік  және  толеранттық  (шыдамдылық) 
принциптерін  ӛте  сирек  жағдайда  басшылыққа  алған.  Қазіргі  таңға  дейін 
конфронтацияға қол жеткізілмеді: ӛзара тҥсініспеушіліктің қарқындауы тек 
басылымдарда  ғана  емес,  сонымен  қатар,  теорияда,  практикада  да  кӛрініс 
табады.  
Сонымен  қатар,  қазақстандық  қоғам  бейбітшілікті,  ынтымақтастық 
пен  тыныштықты  қажет  етеді.  Осыған  орай,  бірқатар  діни  ҧйымдармен 
қатар,  әлемдік  білім  жҥйесінде  де  жҥзеге  асырылатын  әр  тҥрлі  діни 
қҧрылымдардың  тарихын,  теориясын  және  практикасын  тереңдете  оқу  аса 
маңызды саналады және дер кезінде атқарылатын іс болып табылады.  
Қазақстан Республикасы аумағында жҥз қырықтан астам ҧлт ӛкілдері 
ӛмір  сҥреді.  Бҧл  кӛпҧлттылық  сан  алуан  конфессиялылықпен,  яғни, 
кӛптеген  діни  ағымдар  мен  ҧйымдармен  толықтырылады.  Олардың 
барлығы  жастарға  қатысты  мәселелерді,  олардың  қамқорлығын  және 
«ӛмірде  ӛз  орнын  табуға»  ықпал  жасауды  негізге  ала  отырып,  зор 
миссионерлік,  насихаттау  және  қайырымдылық  әрекеттері  сияқты 
қасиеттерін танытады. 
«Ҥлкен  ӛмірге»  аяқ  басқан  орта  немесе  жоғары  оқу  орнында  білім 
алушы тҧлға ӛзінің «діни тобын» - тарихын, теориясын және әр тҥрлі діннің 
практикасын білуі қажет.  
Бҧл не ҥшін қажет?  
Біріншіден,  бҧл  оқу  процесінде  қандай  да  бір  дәрежеде 
тасымалдаушысы  діни  қҧрылымдар  болып  саналатын  дҥниежҥзілік 
мәдениетке,  жалпы  адамзат  қҧндылықтарына,  кемшіліктері  мен 

 
8 
қателіктеріне жеке қатыстылығын сезіну ҥшін қажет. Екіншіден, тыңдалған 
курс  негізінде,  кез-келген  дін  тҥріне  сену  немесе  сенбеуге  байланысты 
жеке,  ерікті  тҥрде  таңдау  жасау  ҥшін  қажет.  Үшіншіден,  «ҥлкен  ӛмірде» 
кӛзқарасы  мен  ҧстанымдары  кей  жағдайда  ӛзара  ҥйлесетін,  бірақ  жиі 
қарама-қайшылық туындататын әр тҥрлі дҥниетанымы бар адамдармен ӛмір 
сҥріп, жҧмыс істеу ҥшін қажет.   
Жоғарыда аталғандарға байланысты осы оқу қҧралының мақсаты – әр 
тҥрлі мамандықтарда білім алушыларды тек теория жҥзінде ғана оқытпай, 
сонымен қатар,  кез-келген дінге және оның ӛкіліне тҥсінушілікпен қарап, 
саналы тҥрде қарым-қатынас орнатуды тәрбиелеу болып табылады. Әрине, 
берілген  оқу  қҧралындағы  бар  ақпарат  ӛздік  жҧмыстардың  зор  кӛлемде 
орындалуын  болжайды:  ақиқат  «берілуі»  мҥмкін  емес,  ол  әр  білім 
алушының жеке ізденушілігінің кӛмегімен «табылуы» тиіс.  
Осы  оқу  қҧралында  барлық  сҧрақтарға  толық  жауаптар  беріледі  деп 
санау  теріс  жорамал  болып  табылады  –  тҥптеп  келгенде,  бҧл  мҥмкін  емес 
жағдай.  Және  ең  бастысы,  автордың  бҧйрығымен  жеке  тақырыптар 
бойынша  діни  тҥпнҧсқалары  қажетсіз  мӛлшерде  ҧсынылған.  Атеистік 
әдебиетке  қатысты  фактологиялық  материал  аса  қҧнды  болып  табылады, 
бірақ «жауынгер материализм» бағытындағы талдануы есепке алынбайды.  
Оқу  қҧралы  жоғары  оқу  орны  студенттеріне,  магистранттарға, 
гимназия,  мектеп  оқушыларына,  сонымен  қатар,  діни  мәселелерге 
қызығушылық танытушыларға ҧсынылады.   
Осы  оқу  қҧралын  жазудағы  алғашқы  қадамымыздың  пайдасыз 
болмайтынына,  ал  оны  жетілдірудегі  жҧмысымыздың  жалғасуына  кәміл 
сенеміз.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
9 

жүктеу/скачать 1.13 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: