С. Д. Якушева педагогикалық шеберліктің негіздері педагогикалық мамандықтар бойынша орта кәсіптік білім берудің бағдарламаларын жүзеге асыратын білім мекемелерінің оқу процесінде қолдануға арналған оқулық

Педагогикада əртістік əрбір болашақ маманға қажет деген факт кҥмəн туғызбайды. Бҧл проблема барысында жалпы əртістік, актерлық дарындылық жəне танымал К.С. Станиславскийдің отандық əртістік мектебі туралы айтпай кетуге болмайды. Пе-

дагогикалық əртістіктің проблемасын əзірлеумен Ш.А.Амонашвили, О.С.Булатова, Н.Н.Демьянко, В.И.Загвязин-ский, В.П.Кузовлев, А.С.Макаренко, Е.Пассов жəне басқалар сияқты зерттеушілер айналысты.

Әрбір педагог педагогикалық болмысты қалай болса да өзгертеді, бірақ тек қана педагог-жасампаз тҥбегейлі өзгерістер ҥшін кҥреседі жəне бҧл істе көрнекі мысал бола алады.

Отандық педагогикада тҧлғаның даму проблемасын драмалық өнер қҧралдарымен зерттеудің тҧтас бағыты қалыптасты.

Оқытушыны дайындауда театр педагогикасының жетістіктерін пайдалану идеясы жаңа емес. Әртістікті жəне актерлық-сахналық біліктілікті қалыптастыру зерттеуші- педагогтардың жҧмысында көрініс тапты. Атап айтқанда, бҧл проблеманың жеке аспектілері А. С. Макаренконың еңбектерінде, заманауи педагогтар Ю.П.Азаров, И.А.Зязюн, В.А.Кан-Калика, Н.Д. Никандровтың жҧмыстарында зерделеген.

Оқу-тəрбие ҥдерісінде театр педагогикасының жетістіктерін пайдалану, Г.А.Гарипованың пікірі бойынша, педагогикалық теорияда келешегі бар деп танылды. Ол əртістік деп тҧлғаның өзін еркін танытуға ықпал ететін тҧлғалық қасиеттердің тҧтас жҥйесін тҥсінеді. Г.А.Гарипова оны өзара байланысты қҧрылымдық қҧрамдастар кешенінің: психофизикалық, эмоционалды-эс-тетикалық, көркем-логикалық жиынтық ретінде көрсетеді¹.

0. 
   Педагогикалық шеберліктің негіздері: оқу қҧралы / И.А.Зязюн, И.Ф.Кривонос, Н.Н.Тарасевич жəне басқалар;. И.А.Зязюннің ред. — М., 1989.
   

О. С. Булатова В.И. Загвязинскиймен оқушы мен мҧғалімнің бірлескен шығармашылығы ретінде педагогикалық əртістіктің анықтамасына келіседі, бірақ əртістік – бір нəрсені əдемі, сенімді, əсерлі беру қабілеті ғана емес, сонымен бірге тəрбиеленушіге эмоционалды тҥрде ықпал ете отырып беру деп толықтырады. Шынайы əртістік – бҧл педагогтың ішкі дҥниесінің əсемдігі мен байлығы, міндеттерді шеше білуі, болашақты образдарда келістіре отырып, қиял мен интуицияны пайдаланып, логикалық пен эстетикалықты ҥйлестіре отырып жобалай алуы. Кітаптағы бар ережелерді оқып немесе жаттап, əртістікке ҥйренуге болмайды. Идеяларды тҥсінуге ж əне қабылдауға болады, қиял мен интуиция, суырып салу, сөз бен қозғалыстың мəнерлігі жəне техникасымен, өзін-өзі таныстырумен, мейірімділік пен сҧлулыққа қызмет етуде ашықтығымен, сеніміділігімен, педагогқа сеніп тапсырылған жастардың ең жақсы деген қасиеттерін оятуға жəне өсіруге байланысты қабілеттіктер мен біліктілікті анықтау жəне дамыту бойынша жҧмысқа кірісуге болады⁴.

Әртістік тҧлғаның ішкі дҥниесінің рухани байлығының көрінісін білдіреді. Ол кəсіби өзін-өзі жетілдіру жəне өз білімін көтеру қажеттілігін қанағаттандыру мақсатында адамның шығармашылық қызметінің белгілі тҥрлерін рухани-практикалық ҥдерісінде қалыптасады.

Оқытушының қызметін актер жəне режиссердің қызметімен салыстыруға болады. Бҧл мамандықтардың келесі ортақ белгілерін бөліп көрсетуге болады.

0. 
   Шетелдік сөздер мен сөйлемдердің сөздігі / авт.-қҧр. Е.С.Зенович. — М., 2000.
   

0. 
   Загвязинский В.А. Мҧғалімнің педагогикалық шеберлігі. — М., 1987.
   

0. 
   Булатова О. С. Педагогикалық әртістік: оқу құралы. — М., 2001.
   

0. 
   Мақсатты белгісі — адамның адамға ықпалы жəне серіктесінің белгілі уайымын шақыру.
   

0. 
   Қҧралды белгісі — жасампаздың тҧлғасы жəне оның психо-физикалық табиғаты əсер ету қҧралы ретінде
   

0. 
   Процессуалды белгілері: шығармашылық көпшілік алдында іске асырылады, уақыты белгіленген, нəтижесі динамикалық; актер
   

мен көрерменнің, актер мен режиссердің, педагог пен білім алушының ортақ қобалжуы байқалады; шығармашылықтың ҧжымдық сипаты бар.

0. 
   Қҧрылымдық белгісі – материалды талдау, проблемаларды анықтау, қайшылықтарды анықтау; ойдың туындауы; іске асыру, нəтижені талдау, тҥзету.
   

Дəріс пен рөлдің мазмҧнымен жҥргізілетін жҧмыстың ҥш кезеңі бар:

— техникалық кезең – материал саналы, есеппен тҥзетіліп жəне қайраткердің өз шығармашылық заңына тəуелді болатын кезең. Актер рөлді бекітеді, репетицияда «тегістейді», педагог сабақты əзірлейді, оның ойын нақтылайды, оның барысын белгілейді, жоспар жасайды;

0. 
   Тҧжырымдамалық белгілер: автоматтандыруға берілмейтін жҧмыс элементтерінің болуы; тəрбиешінің əлеуметтік функциясын іске асыру; интуицияның, сезімнің, шабыттың болуы; арнайы кəсіби эмоциялар; ҥздіксіз ішкі жҧмыстың қажеттілігі (жаттығу жəне «пəн бойынша»).
   

0. 
   Станиславский К. С. Актердің өзімен жҧмыс жасауы. — М., 1955.
   

Педагогикалық əртістік білім алушылардың коммуникативтік біліктілігінің дамуына əсер етеді. Коммуникативті біліктілік - бҧл байланысты іске асыра білуі, оның барысында ақпарат алмасу жҥреді ( Е.И. Пассов). Бҧл жерде ҥлкен рөл педагогикалық əсер етуге беріледі (сендіру, нандыру; əсер ету; еліктеу).

Әсер ету жəне еліктеу педагогикалық əртістікке тəн. Әсер ету эмоционалды жағдайын басшылыққа ала отырып, тиісті талдаусыз қабылданған мəліметтер негізінде əрекет ететін немесе басқа адамдардың əрекеттерін қайталайтын адамдар тобында пайда болады. Әсер ету кенеттен болады. Еліктеу - қандай да бір əрекеттерді, ымды, интонацияны қайталауда, басқа адамның мінезінің белгілі қырларын көшіруде көрінетін ҥлгіні қолдану.

Сонымен, педагог тəжірибеде педагогикалық əртістіктің тəсілдерін меңгеріп, практикада тəсілдерін белсенді қолдануы қажет, коммуникативті біліктілікті жетік меңгеруі тиіс.