«Өзбек» және «Өзбек хандығы» ұғымдары туралы. - XIV ғасырдың ортасына қарай мұсылмандық жазба деректерде Шығыс Дешті Қыпшақтың халқы өзбектер деп атала бастады.
- «Өзбек» ұғымы ол кезде этноним болған жоқ, Алтын Орда ханы Өзбектің (1313-1342 жж.)қол астындағы халықты білдірді.
- Біртіндеп Шығыс Дешті Қыпшақтың барлық көшпелі халқы, қазақ этносының негізін құраған тайпалар да өзбектер деп атала бастады.
- Алтын Ордадан бөлінген Дешті Қыпшақ «Өзбек хандығы» деп атала бастады (кейінгі өзбек хандықтарымен шатастырмау үшін отандық тарихнамада бұл мемлекетті - Әбілхайыр хандығы деп атау қабылданған).
XV ғасырдың соңында Шайбани хан бастаған үш жүз мың далалық өзбек оңтүстікке кетті. - XV ғасырдың соңында Шайбани хан бастаған үш жүз мың далалық өзбек оңтүстікке кетті.
- Бұл жерде Мәуереннахрды оның орталықтары Бұхара және Самарқанд қалаларымен қоса басып алды.
- «Өзбек» ұғымы Мәуереннахрға ауысып, егіншілерге (иран және түркі тілдес) қарама-қарсы көшпелілерді білдіре бастады. Мәуереннахрдағы этникалық үдерістер қыпшақ, қарлұқ, оғыз және көптеген т.б. тайпалар негізінде біртіндеп өзбек этносының қалыптасуына әкелді.
- Даладан Мәуереннахрға кеткен көшпелі өзбектер 92 тайпаға бөлінді. Бұл тайпалар аттарының арасында қазақтарда да кездесетін көптеген этноноим бар.
- Кейінгі тізімдерге қатағандар, қарлұқтар кездеседі.
- XIV - XV ғасырдың бірінші жартысына сәйкес келеді. Осы уақытта Ақ Орда, Әбілхайыр хандығы,Моғолстан мен Ноғай ордасының аумағында қазақ этносы қалыптасты.
- XV ғасырдағы Әбілхайыр хандығының құрамындағы тайпалар XIV ғасырдағы Ақ Орда құрамындағы тайпаларымен сәйкес келеді.
- Олардың арасында моңғол этнонимдері басым болды.
- Батыс Қазақстан аумағын иеленген Маңғыт жұрты (Ноғай ордасы) тайпаларының бір бөлігі кейінірек қазақтардың құрамына кірді.
- Аталған мемлекеттердің тайпалық құрамы айтарлықтай біркелкі болды.
- Көшпелі тайпалар әртүрлі мемлекеттер құрамына кіріп, олардың арасында орын ауыстыра алды.
- Әбілхайыр хандығы, Моғолстан және Ноғай ордасының негізінде бірыңғай қазақ этносының құрамында жүздердің қалыптасуы орын алды.
Достарыңызбен бөлісу: |
