Ресей капиталы үшін Қазақстанда қандай қолайлы жағдайлар

18.Қазақ жерінде айдауда болған, орыс демократиялық

1.Ш.Уалиханов –қазақтың тұңғыш ұлы ағартушы ғалымы.

2.Ы.Алтынсарин – ұлы ағартушы педагог.

3.А.Құнанбаев – қазақтың ұлы ағартушы , ақыны.

Ш.Ш.Уәлиханов 1835 ж қарашада Құсмұрын қамалында туған. Шоқан алғаш Құсмұрындағы жеке қазақ мектебінде арабша хат танып, қарындашпен сурет салуды үйренді. (Шығыс ақындарының өлеңдерін жаттады). Шоқанның ғылымға ден қоюына оның әкесі Шыңғыстың ауылында академик Шренк , декабристтер Семенов , Штенгель , Басаргин сияқты аса білімді адамдар Қазан университетінің студенттері Сатников ,Костылецкий және Сейфуллин болып тұратын.

1847 ж күзде 12 жасар Шоқан Омбыдағы Сібір кадет корпусына оқуға түсті .Шоқан алғаш орыс тілін білмейтін еді , бірақ ерекше қабілеті арқасында бұл қиыншылықты тез жеңіп шықты. Үздік оқыды. Шоқан оқуды 1853 ж “корнет” деген офицерлік атақ алып бітіріп шықты.

1858-1859 ж Шоқан өзін әлемге әйгілі еткен Қашқария саяхатына барып қайтты. Марко поло мен Гоестен кейін бұл елге алғаш барған Шоқан еді. Нәтижесінде ол “Алтышардың немесе Қытайдың Нан-лу провинциясының шығыстағы алты қаласының жағдайы туралы” деген күрделі зерттеу еңбек жазды. Бұл Шығыс Түркістан халықтарының тарихына, географиясына , әлеуметтік құрылысына арналған тұңғыш ғылыми еңбек еді.

1859 ж аяғында Ш.Уалиханов Петурбугке келді. Бұл оның өмірінің жарқын беттерін , бірі болды. Мұнда ол алдыңғы қатарлы орыс интеллигенциясымен араласты. Олардың ішінде әсіресе оның ең жақын досы Достоевский де болды.

1861 ж көктемде ауыр науқс болған ол Петербургтен кетуге мәжбүр болды. 1865 ж сәуірде Көшен тоғны деген жерде Тезек төренің ауылында қайтыс болды.

Аса көрнекті ағартушы , қоғам қайраткері , жаңашыл педагог Ыбырай Алтынсарин 1841 ж 20 қазанда Қостанай облысында дүниеге келді. 1850 ж ол Орынбор шекаралық комиссиясы жанындағы мектепке түсіріп , оны алтын медальмен бітіріп, шықты.

Оның өміріндегі ең маңызды оқиға –оның 1864 ж 8 қаңтарда қазақ балаларын оқытуға арналған өзінің тұңғыш мектебін ашуы.

Қазақтың ұлы классик ақыны ұлы ағартушы ойшылы Абай Құнанбаев 1845 ж 10 тамызда Мемей обл , Шыңғыс тауында туды.
Сабақ 34

Қазақстанның 19 ғ 2- жартысындағы экономикалық-әлеуметтік дамуы.

(1 сағат)

Бақылау сұрақтары

1 Қазақстанға капиталистік қатынастардың енуі. Өнеркәсіптің , сауданың және қалалардың дамуы.

2.Қазақ ауылының әлеуметтік құрылымындағы өзгерістер.

0. 
   3.Қазақстандағы өнеркәсіптің дамуы.
   
1. 
   4.Сауданың дамуы. Жәрмеңкелер.
   
2. 
   5.Қалалар. Урбанизация үрдістері.
   
3. 
   6.Банк-ақша қатынастары.
   
4. 
   7.Халықтың әлеуметтік құрамындағы өзгерістер.
   
5. 
   
   

1.Қазақстанға капиталистік қатынастардың енуі.

2. Өнеркәсіптің , сауданың және қалалардың дамуы.

3.Қазақ ауылының әлеуметтік құрылымындағы өзгерістер.

1 Қазақстанға капиталистік қатынастардың енуі. Өнеркәсіптің , сауданың және қалалардың дамуы.

2.Қазақ ауылының әлеуметтік құрылымындағы өзгерістер.
Теориялық мәліметтер:

19 ғ 2- жартысында Қазақстанға капиталистік қатынастар ене бастады. Қазақстанға Ресей капиталы тартылды. Ол әсіресе пайдалы қазбаларды шығару және өңдеуге, ауылшаруашылығы шикізаттарын өңдеу өнеркәсібіне және саудағы салынды. Ресей капиталы үшін мұнда аса тиімді, қолайлы жайлар көп еді: жер қойнауының қазба байлықтардың аса молдығы , жердің өте арзандығы , шикізаттың арзандығы , жұмыс күшінің арзандығы т.б. .Кен өндіру өнеркәсібі өлкенің өнеркәсіп өндірісінің маңызды саласы болды. Тау-кен өнеркәсібі зауыттары негізінен Ақмола ,Семей облыстарының Баян Ауыл ,Қарқаралы, Ақмола және Алтай уездерінде болды. Мұнда мыс, күміс-қорғасын рудниктері мен зауыттары , көмір , алтын өндірісі болды. 1896 ж бір ғана Қарқаралы уезінде 70-ке жуық шағын мыс, 170 күміс-қорғсын, 3 темір т.б. рудниктер болды. Ұсақ , орта өнеркәсіп кәсіпорындарымен бірге жұмысшы саны 300-ден 500-ге дейін жететін Спасск мыс зауыты , Успен руднигі, Қарағанды көмірі кәсіпшілігі ,Екібастұз және Риддер өнеркәсіпорындары сияқты ірілері жұмыс істеді. Күннен күнге күшейе түскен капиталистік қатынастар сауданың қатты дами түсуіне себепші болды. Империя мен отар өлке арасындағы тауар алмасу мен айырбас кеңейді. Ресейден Қазақстанға түрлі маталар , металл бұйымдар әкелінді. Орта Азия хандықтарынан да қазақтарға сыртқа негізінен мал мен мал шикізатын , астық шығарды. Қазақ-орыс сауда байланыстарын дамытуда жәрмеңкелер ерекше орын алды. Қазақстандағы тұңғыш жәрмеңке 1832 ж Бөкей Ордасында ашыллды.Жәрмеңке саудасы әсіресе Ақмола облысында күшті дамыды. Онда Тайыншакөл (Петропавл) , Констанинов (Ақмола) , Петров (Атбасар) , Қоянды (Қарқаралы уезі) сияқты аса ірі жәрмеңкелер және 50- ден астам ұсақ және орташа жәрмеңкелер жұмыс істеді. Бұдан өзге Семей облысында Шар жәрмеңкесі ,Жетісуда –Қарқара , Сырдария облысында-Әулиеата ,Орал облысында- Ойыл, Темір сияқты ірі жәрмеңкелер жұмыс істеді.Олардың әрқайсысының тауар айналымы миллион сомға жетті.

1897 ж (бүкіл халықтық) халық санағы бойынша ірі қалалар мыналар еді: Орал-36446 адам, Верный-22744, Семей-20216, Петропавл-19688, Жаркент-16094, Қостанай-14275, Әулиеата-11722, Ақмола-9688, гурьев-9322, Өскемен-8721, Павлодар-7738, Перовск-5058, Көкшетау-4962, Қарқаралы-4451, т..б .Қалалардың дворяндар , офицерлер , көпес-саудагерлер , әр саладағы интеллигенция өкілдері , қызметкерлер , жұмысшылар т.б. тұрды.

19 ғ ортасынан бастап Қазақ жеріне капиталистік қатынастрының тарала бастауы қазақ ауылының шаруашылық өміріне , әлеуметтік топтарының жағдайына әсерін тигізбей қамтыды. Дәстүрлі көшпелі мал шаруашылығы Маңғыстауда , Бетпақдалада ,Орталық Қазақстанда ,Сырдария , Семей , Ақмола облыстарының далалы аудандарында сақталды. Брақ мұның өзінде мадың құрамы, жерді иелену сипаты бұрынғы көшпелі шаруашылыққа көп ұқсай бермейтін еді. Жылқы санының азайып, сиыр санының көбеюі де біртіндеп ауыл өміріне ене бастаған капитализмнің көрінісі еді. Капиталистік қатынастарының етек алуы және Қазақстанға орыс , украин шаруаларын қоныс аударту отырықшы егіншіліктің кең тарауына себепші болды.

0. 
   1.Қазақстандағы өнеркәсіптің дамуы.
   
1. 
   2.Сауданың дамуы. Жәрмеңкелер.
   
2. 
   3.Қалалар. Урбанизация үрдістері.
   
3. 
   4.Банк-ақша қатынастары.
   
4. 
   5.Халықтың әлеуметтік құрамындағы өзгерістер.
   
5. 
   
   

1.Қазақстанға капиталистік қатынастардың енуі.

2. Өнеркәсіптің , сауданың және қалалардың дамуы.

3.Қазақ ауылының әлеуметтік құрылымындағы өзгерістер.

1.Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. 3 том. А, 2002 ж.

2.Қозыбаев М.Қ. Ақтаңдықтар ақиқаты. Алматы, 1992 ж.

3.Асфендияров С. Қазақстанның көне заманнан бергі тарихы. А, 1993 ж.

4.Мамырұлы К. Қазақ тарихы. Алматы, 1995 ж.

5.Әбдіәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы. Алматы, 1995 ж.

6. Маданов Х. Қазақ халқының арғы-бергі тарихы. Алматы, 1995 ж.

Қосымша әдебиеттер:

7.Левшин А. Описание киргиз-кайсащиих или киргиз-казачьих орд и степей. Алматы, 1996 г. (второе издание).

8.Златкин И.Я. История Джунгарского ханства (1635-1758). М, 1965 г.

9.Мағауин М. Қазақ тарихының әліппесі. Алматы., 1993 ж.

10.Мыңжан Н. Қазақтың қысқаша тарихы. Алматы, 1992 ж.
Сабақ 36
20 ғ басындағы Қазақстан.
Реферат тақырыптары.
1.Орынбор-Ташкент темір жолы.

2.Столыпин реформасы

3.1917 ж. Қазақтардан тартып алған жерлер.

4. Қазақстандағы тұңғыш Маркстік үйірме.

5.1905-1907 ж.ж. Ресей ревалюциясының қарсаңында Қазақстандағы құрамында 3-400 жұмысшысы болған ірі өнеркәсіптер.

6..Қазақстанда XXғ. Басында “ Қоныс аудару қоры” немен айналысты?

7.1905ж. Қарқаралыдағы үкіметке қарсы ереуілді ұйымдастырушылар.

188.1905-1907 ж.ж. революция кезіндегі интернационалдық сипаттағы ірі баскөтеру болған жерлер?

1.Қазақстанның 20 ғ басындағы әлеуметтік –экономикалық дамуы. Столыпин реформасы.

2.Қазақстан 1905-1907 жж революция кезіндегі .

3.Қазақ зиялыларының қоғамдық саяси қызметі .Ұлттық сананың оянуы.

20 ғ басы ресей империясында әлеуметтік қайшылықтардың шиеленісуімен ,Қазақстанда отаршылдық саясатының тереңдеуімен ерекшеленді. Өлкеге орыс шаруаларын қоныстандыру одан әрі күшейе түсті. Қоныстандыру басқармалары құрылып, олар қоныстанушы жер қорларын “құрау” үшін “артық” жерлерді анықтаумен айналысты. Әрбір қазақ жанұясы пайдалануға 15 десятинадан ғана жер алды, ал қалған барлық жерлер мемлекеттік мүлік министрлігіне бағынатын қоғамдық жер қорларына жатты. Бұл әрине көшпенді шаруашылықты күйзеліп , қиратты.

Ал шын мәнінде мал шаруашылығын дамыту үшін , сол кезде анықталғандай , мысалы Сырдария аймағында 145 дес, Жетісуда –110 дес жер керек еді. Сонымен біге Қазақстан жерінде Сібірлік ,Оралдық ,Орынборлық ,Жетісулық казак әскерлері орналасты.

20 ғ басында олардың саны 1 миллион 11 мың адам болды және 15,6 миллион десятинадан аса құнарлы жерлерді иеленді. Қоныстандырудың жаңа кезеңі 1906 ж премьер –министр болып тағайындалған Столыпиннің реформасын тікелей байланысты болды. Ол орталық деревняларда жер мәселесін шешіп , аграрлық буржуазияны қалыптастыру үшін орыс шаруаларын шет аймақтарға , соның ішінде астыққа бай Қазақстанға жаппай қоныстандыруға ерекше мән берді. Қоныстандыру қозғалысы күшейді. Егер 1895 жылдан 1905 жылға дейін Қазақстанның далалық облыстарында 294296 адам қоныстанса, ал 1906 ж 1910 жылға дейін 770 мыңнан асты. 1897 ж санақ бойынша далалық облыстарда орыс халқы 20 пайыз болса, 1917 ж 1 қаңтарда 42 пайызға жетті .Қазақтардан 1893-1905 ж ж 4 млн десятина , ал 1906-1912 жж 17 млн десятинадан астам жер тартып алынды. Ал, 1917 ж тартып алынған жалпы жер 45 млн десятинадан асып түсті.

Қазақстанға орыс шаруаларының қоныстандыруымен бірге саяси, революциялық маңызды роль атқарды. Қазақстанға 19 ғ соңы 20 ғ басында марксизм идеялары тарай бастады. Қазақстанда 1896 Атбасар қаласында жер аударылғандар жұмысшы Ушановтың ұйымдастыруымен тұңғыш марксистік үйірме құрылды. 20 ғ басында мұндай марксистік ұйымдар Ақмолада , Петропавлда ,Оралда , Қостанайда ,Семейде ,Верныйда, т.б.құрылды.

Революцияның бастауына себеп болған –1905 ж 9 қаңтардағы қанды жексенбі.Қазақстна қалаларында өткен жұмысшылар жиналыстарында Петербургтегі қарусыз жұмысшыларды атқылауға наразылық білдірілді. Қалалар мен темір жолдарда наразылық ереуілдері болды. 1905 ж ақпанда Перовск , Түркістан, Қостанайда, Павлодар, Петропавл, Орал т.б. қалаларда ереуілдер болды.

3. 
   Патша өкіметінің Қазақстандағы жер мәселесіндегі отаршыл саясатының күшеюі.Столыпин реформасы.
   
4. 
   Қазақ жерлерін жаппай тартып алудан және орыс шаруаларын жаппай қоныс аударудан қалыптасқан демографиялық жағдай.
   
5. 
   Қазақ жұмысшы табының жағдайы. Мористік ұйымдар.
   
6. 
   Қазақстандағы 1905-07 ж.ж. революция.
   
7. 
   Революцияның жеңілу себептері және тарихи маңызы.
   

1.Қазақстанның 20 ғ басындағы әлеуметтік –экономикалық дамуы. Столыпин реформасы.

2.Қазақстан 1905-1907 жж революция кезіндегі .

3.Қазақ зиялыларының қоғамдық саяси қызметі .Ұлттық сананың оянуы.

1.Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. 3 том. А, 2002 ж.

2.Қозыбаев М.Қ. Ақтаңдықтар ақиқаты. Алматы, 1992 ж.

3.Асфендияров С. Қазақстанның көне заманнан бергі тарихы. А, 1993 ж.

4.Мамырұлы К. Қазақ тарихы. Алматы, 1995 ж.

5.Әбдіәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы. Алматы, 1995 ж.

6. Маданов Х. Қазақ халқының арғы-бергі тарихы. Алматы, 1995 ж.

Қосымша әдебиеттер:

7.Левшин А. Описание киргиз-кайсащиих или киргиз-казачьих орд и степей. Алматы, 1996 г. (второе издание).

8.Златкин И.Я. История Джунгарского ханства (1635-1758). М, 1965 г.

9.Мағауин М. Қазақ тарихының әліппесі. Алматы., 1993 ж.

10.Мыңжан Н. Қазақтың қысқаша тарихы. Алматы, 1992 ж.
Сабақ 37

20 ғ басындағы Қазақстан.

(1 сағат)
Жоспары:

1.Қазақстанның 20 ғ басындағы әлеуметтік –экономикалық дамуы. Столыпин реформасы.

2.Қазақстан 1905-1907 жж революция кезіндегі .

3.Қазақ зиялыларының қоғамдық саяси қызметі .Ұлттық сананың оянуы.

20 ғ басы ресей империясында әлеуметтік қайшылықтардың шиеленісуімен ,Қазақстанда отаршылдық саясатының тереңдеуімен ерекшеленді. Өлкеге орыс шаруаларын қоныстандыру одан әрі күшейе түсті. Қоныстандыру басқармалары құрылып, олар қоныстанушы жер қорларын “құрау” үшін “артық” жерлерді анықтаумен айналысты. Әрбір қазақ жанұясы пайдалануға 15 десятинадан ғана жер алды, ал қалған барлық жерлер мемлекеттік мүлік министрлігіне бағынатын қоғамдық жер қорларына жатты. Бұл әрине көшпенді шаруашылықты күйзеліп , қиратты.

Ал шын мәнінде мал шаруашылығын дамыту үшін , сол кезде анықталғандай , мысалы Сырдария аймағында 145 дес, Жетісуда –110 дес жер керек еді. Сонымен біге Қазақстан жерінде Сібірлік ,Оралдық ,Орынборлық ,Жетісулық казак әскерлері орналасты.

20 ғ басында олардың саны 1 миллион 11 мың адам болды және 15,6 миллион десятинадан аса құнарлы жерлерді иеленді. Қоныстандырудың жаңа кезеңі 1906 ж премьер –министр болып тағайындалған Столыпиннің реформасын тікелей байланысты болды. Ол орталық деревняларда жер мәселесін шешіп , аграрлық буржуазияны қалыптастыру үшін орыс шаруаларын шет аймақтарға , соның ішінде астыққа бай Қазақстанға жаппай қоныстандыруға ерекше мән берді. Қоныстандыру қозғалысы күшейді. Егер 1895 жылдан 1905 жылға дейін Қазақстанның далалық облыстарында 294296 адам қоныстанса, ал 1906 ж 1910 жылға дейін 770 мыңнан асты. 1897 ж санақ бойынша далалық облыстарда орыс халқы 20 пайыз болса, 1917 ж 1 қаңтарда 42 пайызға жетті .Қазақтардан 1893-1905 ж ж 4 млн десятина , ал 1906-1912 жж 17 млн десятинадан астам жер тартып алынды. Ал, 1917 ж тартып алынған жалпы жер 45 млн десятинадан асып түсті.

Қазақстанға орыс шаруаларының қоныстандыруымен бірге саяси, революциялық маңызды роль атқарды. Қазақстанға 19 ғ соңы 20 ғ басында марксизм идеялары тарай бастады. Қазақстанда 1896 Атбасар қаласында жер аударылғандар жұмысшы Ушановтың ұйымдастыруымен тұңғыш марксистік үйірме құрылды. 20 ғ басында мұндай марксистік ұйымдар Ақмолада , Петропавлда ,Оралда , Қостанайда ,Семейде ,Верныйда, т.б.құрылды.

Революцияның бастауына себеп болған –1905 ж 9 қаңтардағы қанды жексенбі.Қазақстна қалаларында өткен жұмысшылар жиналыстарында Петербургтегі қарусыз жұмысшыларды атқылауға наразылық білдірілді. Қалалар мен темір жолдарда наразылық ереуілдері болды. 1905 ж ақпанда Перовск , Түркістан, Қостанайда, Павлодар, Петропавл, Орал т.б. қалаларда ереуілдер болды.

8. 
   Патша өкіметінің Қазақстандағы жер мәселесіндегі отаршыл саясатының күшеюі.Столыпин реформасы.
   
9. 
   Қазақ жерлерін жаппай тартып алудан және орыс шаруаларын жаппай қоныс аударудан қалыптасқан демографиялық жағдай.
   
10. 
    Қазақ жұмысшы табының жағдайы. Мористік ұйымдар.
    
11. 
    Қазақстандағы 1905-07 ж.ж. революция.
    
12. 
    Революцияның жеңілу себептері және тарихи маңызы.
    

1.Қазақстанның 20 ғ басындағы әлеуметтік –экономикалық дамуы. Столыпин реформасы.

2.Қазақстан 1905-1907 жж революция кезіндегі .

3.Қазақ зиялыларының қоғамдық саяси қызметі .Ұлттық сананың оянуы.

1.Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. 3 том. А, 2002 ж.

2.Қозыбаев М.Қ. Ақтаңдықтар ақиқаты. Алматы, 1992 ж.

3.Асфендияров С. Қазақстанның көне заманнан бергі тарихы. А, 1993 ж.

4.Мамырұлы К. Қазақ тарихы. Алматы, 1995 ж.

5.Әбдіәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы. Алматы, 1995 ж.

6. Маданов Х. Қазақ халқының арғы-бергі тарихы. Алматы, 1995 ж.

Қосымша әдебиеттер:

7.Левшин А. Описание киргиз-кайсащиих или киргиз-казачьих орд и степей. Алматы, 1996 г. (второе издание).

8.Златкин И.Я. История Джунгарского ханства (1635-1758). М, 1965 г.

9.Мағауин М. Қазақ тарихының әліппесі. Алматы., 1993 ж.

10.Мыңжан Н. Қазақтың қысқаша тарихы. Алматы, 1992 ж.

Сабақ 37

20 ғ басындағы Қазақстан.

Тестілік сауалнама

Орынбор-Ташкент темір жолы қашан салынды?

А)1874-1875 ж.ж.

В)1893-1897ж.ж.

С)1901-1905ж.ж.

Д)1903-1907ж.ж.

Е)1927-1930ж.ж.

180.XXғ. Басында Қазақстан жеріндегі қазақ әскерлерінің саны қанша болды және олар қанша жерді иеленді?

А) 500 мыңнан аса және 8,5 млн аса құнарлы жерді иеленді.

В) 770 мыңдай және олар 9,7 млн аса құнарлы жерді иеленді.

С) 1 млн-ға жуық және олар 13,5 млн аса құнарлы жерді иелендң.

Д) 1 млн 11 мың және олар 15,6 млн аса құнарлы жерді иеленді.

Е) 2 млн-ға жуық және олар 25 млн аса құнарлы жерлерді иеленді

181.Столыпин реформасы жылдарында (1906-1912 ж.ж.) қазақтардан қанша жер тартып алынды?

А)7млн десятина.

В)17 млн десятина.

С)25 млн десятина.

Д)35 млн десятина.

Е) 45 млн десятина.

182.1917 ж. Қазақтардан тартып алған жер көлемі қанша болды?

А)17 млн десятина.

В)25 млн десятина.

С)35 млн десятина

Д)45 млн десятина

Е)50 млн десятина

183. Қазақстандағы тұңғыш Маркстік үйірмен қашан және қай қалада ашылды?

А)1886 ж. Ақмолада.

В)1892ж. Торғайда.

С)1896ж. Атбасарда.

Д)1902ж. Көкшетауда.

Е)1906ж. Семейде.

184.1905-1907 ж.ж. Ресей ревалюциясының қарсаңында Қазақстандағы құрамында 300-400 жұмысшысы болған ірі өнеркәсіптер(артық жауапты табыңыз)?

А)Орынбор-Ташкент темір жолы.

В)Түркістан-Сібір темір жолы.

С) Спасск мыс балқыту зауыты.

Д) Шығыс Қазақстанның түсті металлургия орындары.

Е) Қарағанды көмір шахталары.

185.Қазақстанда XXғ. Басында “ Қоныс аудару қоры” немен айналысты?

А) Қазақтардың жерін тартып алумен.

В) Қазақтарға жер үлестіріп берумен.

С) Қазақтарды жаңа жерлерге қоныстандырумен.

Д) Көші-қон мәселесімен.

Е) Экономикалық мәселелермен.

186.“Қанды жексенбі” қашан болды?

А) 1901ж. 9 қаңтар.

В) 1903ж. 9қаңтар.

С) 1905ж. 9қаңтар.

Д) 1907ж. 9 қаңтар.

Е) 1909ж. 9 қаңтар.

187.1905ж. Қарқаралыдағы үкіметке қарсы ереуілді кім ұйымдастырда?

А) А.Байтұрсынов.

В) Ә.Бөкейханов.

С) М.Шоқай.

Д) Ж.Аймауытов.

Е) М. Дулатов.

188.1905-1907 ж.ж. революция кезіндегі интернационалдық сипаттағы ірі баскһтеру болған жер?

А) Спасск зауыты.

В) Успен кеніші.

С) Риддер кәсіпорны.

Д( Қарағанды кәсіпшілігі.

Е) Орынбор- ташкент темір жолы.

189.1905ж. Успен мыс руднигінде құрылған жұмысшылар ұйымы қалай аталады?

А) “Жұмысшылар одағы”

В) “Мұсылман жұмысшылар одағы”

С) “Қара жұмысшылар одағы”

Д) “Орыс-қазақ жұмысшыларыныңодағы”

Е) “Ұлттық жұмысшылар ұйымы”

190.1906ж. Ұлт-азаттық көтерілістің ауқымы.

А) Торғай облысыннда болды.

В) Ақмола және семей облыстарында болды.

С) Сырдария және Жетісу облыстарын қамтыды.

Д) Орал облысы мен Бөкей ордасында болды

Е) Бүкіл Қазақстанды қамтыды.

191.1913ж. өзінде-ақ “Қазақ ұлтының өмір сүруінің өзі проблемаға айналды”-деп жазған қазақтың зиялы азаматы:

А) А.Байтұрсынов

В) Ә.Бөкейханов

С) М. Дулатов

Д) М.Шоқай

Е) М. Тынышбаев.

192.1916ж. Ұлт-азаттық көтерілістің түпкі себептері:

А) Қазақтардың 45 млн десятина шұрайлы жерлерін тартып алып,өздерінен құнарсыз, шөлейтті аймақтарға ығыстыру:

Сабақ 38
20 ғ басындағы Қазақстан мәдениеті.

(1 сағат)
Реферат тақырыптары.

1.Оқу-ағарту ісі.

2.Қазақстанның мерзімдік баспасөзі.

3.20 ғ басындағы қазақ әдебиеті.

4.20 ғ басындағы Қазақстан мәдениеті.

5.Оқу-ағарту ісі.

6.Қазақстанның мерзімдік баспасөзі.

7.20 ғ басындағы қазақ әдебиеті.

1.Көтерілістің себептері , сипаты және қозғаушы күштері.

2.Көтерілістің Жетісудағы орталығы.
Теориялық мәліметтер:

1916 ж 25 маусымдаға патша жарлығы , Жарлық бойынша майдандағы қара жұмысқа бұратана халықтардың 19 бен 43 жас арасындағы барлық еңбекке жарамды ер азаматтарын алуеді. Қазақстан мен Орта Азиядан 500 мыңнан астам жігіт алу көзделді.Майданға алудан мемлекеттік қызметкерлер , дін иелерін , мекеме есепшілерін , жоғары және орта оқу орны оқушыларын , лауазымды адамдарды босатты.

Патша жарлығына жауап ретінде бүкіл Қазақстан мен Орта Азияның халқы стихиялы түрде бас көтерді. Ұлт-азаттық көтерілісті –Торғай облысында-А.Иманов , Ә.Жангелдин , Оралда –С.Меңдешев, Ә.әйтенов, Маңғыстауда –Ж.Мыңбаев, Атбасарда -Ә.Майкөтов, Ақмолада-С.Сейфуллин, Жетісуда-Т.Бокин, Б.Әшекеев ,Сырдария облысында-Т.Рысқұлов басқарды.

1916 ж ұлт азаттық көтерілістің ірі орталықтарының бірі-Жетісу болды. Мұнда патша жарлығы жарияланғаннан кейін шілденің басында қазақтар Жетісудың әр болыстарында съездер өткізіп, онда қарулы күреске шығу жөнінінде шешімдер қабылдады. 17 шілдеде түркістан өлкесінде әскери жағдай енгізілді. Көтерілісшілердің патша жазалаушыларымен ірі қақтығыстары Асы және Қарқара жайлауларында ,Самсы станциясы маңында ,Кастек, Нарынқол, Шарын, Қорам өңірлерінде ,Лепсі аязының Садыр Матай болысында және басқа жерлерде болып өтті. Тамыздың ортасында Жетісу облысының барлық дерлік облыстарын көтеріліс жалыны шарпыды. Жетісудағы халық көтерілісін басып жаншу үшін патша үкіметі 95 рота 24 жүздік , 16 зеңбірек және 17 пулеметі бар тұтас жазалау экспедициясын жабдықтады. Көтерідісшілердің ерлікпен қарсыласқанына қарамастан 1916 ж қазанда көтеріліс басып-жаншылды. Көтерілісшілерді аяусыз жазалады. Патша жендеттері көтерілісшілерді ғана емесе , бейбіт халықты да жазалады. 300 мыңнан астам қазақтар мен қырғыздар Қытайға көшуге мәжбүр болды.

1.Көтерілістің себептері , сипаты және қозғаушы күштері.

2.Көтерілістің Жетісудағы орталығы.
СӨЖ тапсырмалары.

1.Көтерілістің себептері , сипаты және қозғаушы күштері.

2.Көтерілістің Жетісудағы орталығы.

Пайдаланатын әдебиеттер:

Негізгі әдебиеттер:

1.Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. 3 том. А, 2002 ж.

2.Қозыбаев М.Қ. Ақтаңдықтар ақиқаты. Алматы, 1992 ж.

3.Асфендияров С. Қазақстанның көне заманнан бергі тарихы. А, 1993 ж.

4.Мамырұлы К. Қазақ тарихы. Алматы, 1995 ж.

5.Әбдіәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы. Алматы, 1995 ж.

6. Маданов Х. Қазақ халқының арғы-бергі тарихы. Алматы, 1995 ж.

Қосымша әдебиеттер:

7.Левшин А. Описание киргиз-кайсащиих или киргиз-казачьих орд и степей. Алматы, 1996 г. (второе издание).

8.Златкин И.Я. История Джунгарского ханства (1635-1758). М, 1965 г.

9.Мағауин М. Қазақ тарихының әліппесі. Алматы., 1993 ж.

10.Мыңжан Н. Қазақтың қысқаша тарихы. Алматы, 1992 ж.

Сабақ 40

Қазақстандағы 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс.

Ауызша сауалнама

1.1906ж. Ұлт-азаттық көтерілістің ауқымы.

2.1913ж. өзінде-ақ “Қазақ ұлтының өмір сүруінің өзі проблемаға айналды”-деп жазған қазақтың зиялы азаматы:

3.1916ж. Ұлт-азаттық көтерілістің түпкі себептері:

4.1916ж. Ұлт- азаттық көтерілістің басталуына түркі болған патша жарлығы.

5..Патша өкіметінің 1916ж жарлығы бойынша қара жұмысқа кімдерді алу көзделді?

6.1916ж. Патша жарлығы бойынша Дала өлкесі мен Түркістан қара жұмысқа қанша адам алу көзделді?

7.1916ж. Торғай обылысындағы көтерілісті кімдер басқарды?

8.1916ж. Жетісудағы көтерілісті кімдер басқарды?

9.1916ж. Көтеріліс кезінде Т. Рысқұлов қай облыста әрекет жасады?

10.Ә.Бөкейханов, А. Байтұрсынов, М. Дулатов бастаған қазақтардың демократиялық зиялы қайраткерлері 1916ж.көтеріліс кезінде парасатты ымырасластық тактикасын ұстануының басты себебі не?
Сабақ 42.
Қазақстандағы 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс.

(1 сағат)

Реферат тақырыптары.
1.Сырдария ,Ақмола ,Семей ,Орал облыстарныдағы көтерілістер.

2.Көтерілістің Торғайдағы орталығы.

3.Көтерілістің жеңілу себептері және тарихи маңызы.

4.1906ж. Ұлт-азаттық көтерілістің ауқымы.

5.1916ж. Ұлт-азаттық көтерілістің түпкі себептері:

6.1916ж. Ұлт- азаттық көтерілістің басталуына түркі болған патша жарлығы.

7..Ә.Бөкейханов, А. Байтұрсынов, М. Дулатов бастаған қазақтардың демократиялық зиялы қайраткерлері 1916ж.көтеріліс кезінде парасатты ымырасластық тактикасын ұстануының басты себебі қандай болды.

8.Т. Рысқұлов, С. Сейфуллин, Ә. Майкөтов, С. Меңдешев, сияқты халықтыңтөменгі тобынан шыққан зиялылар 1916ж. Ұлт-азаттық көтеріліс туралы қандай көзқарасты ұстанды.

.

Сабақ 43

2.Көтерілістің Торғайдағы орталығы.

3.Көтерілістің жеңілу себептері және тарихи маңызы.

4.1906ж. Ұлт-азаттық көтерілістің ауқымы.

5.1916ж. Ұлт-азаттық көтерілістің түпкі себептері:

6.1916ж. Ұлт- азаттық көтерілістің басталуына түркі болған патша жарлығы.

7..Ә.Бөкейханов, А. Байтұрсынов, М. Дулатов бастаған қазақтардың демократиялық зиялы қайраткерлері 1916ж.көтеріліс кезінде парасатты ымырасластық тактикасын ұстануының басты себебі қандай болды.

8.Т. Рысқұлов, С. Сейфуллин, Ә. Майкөтов, С. Меңдешев, сияқты халықтыңтөменгі тобынан шыққан зиялылар 1916ж. Ұлт-азаттық көтеріліс туралы қандай көзқарасты ұстанды

1.Ресейдегі ақпан буржуазиялық демократиялық революциясы. Қазақстанда Қосөкіметтің кеңестердің және уақытша өкімет органдарының құрылуы.

2.Қазақстанда саяси партиялрдың құрылуы.
Теориялық мәліметтер:

1917 ж 27 ақпанда Петрградта буржуазиялық демократиялық революция жеңіске жетті. Патша тақтан құлатылды. Бұл хабарды Қазақстан халқы қуанышпен қарсы алды .Мұны қазақ халқы өздерінің сан ғасырлық азаттық күресінің нәтижесі деп қарады. Патша өкіметі құлатылғаннан кейін бүкіл Ресейдегі сияқты Қазақстанда да Қосөкімет орнады.

1.Уақытша үкімет органдары

2. Жұмысшы шаруа және солдат депутаттарының Кеңестері .Қазақстанда кеңестер 1917 ж наурыз-мамыр айларында Семейде ,Әулиеатада ,Петропавлда ,Көкшетауда , Ақмолада , Павлодарда, Оралда, Өскеменде ,Атбасарда ,Верныйда ,Түркістан өлкесінде т.б. жерледе құрыла бастады. Кеңестермен бір мезгілде Уақытша үкімет органдары , оның облыстың уездік комиссиариаттары құрылып, оған бұрынғы патша шенеуліктері , сондай-ақ ұлттық либералдық қазақ зиялыларының жекелеген өкілдері енді.

1.Ресейдегі ақпан буржуазиялық демократиялық революциясы. Қазақстанда Қосөкіметтің кеңестердің және уақытша өкімет органдарының құрылуы.

2.Қазақстанда саяси партиялрдың құрылуы.
СӨЖ тапсырмалары

1.Ресейдегі ақпан буржуазиялық демократиялық революциясы. Қазақстанда Қосөкіметтің кеңестердің және уақытша өкімет органдарының құрылуы.

2.Қазақстанда саяси партиялрдың құрылуы
Пайдаланатын әдебиеттер:

Негізгі әдебиеттер:

1.Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. 3 том. А, 2002 ж.

2.Қозыбаев М.Қ. Ақтаңдықтар ақиқаты. Алматы, 1992 ж.

3.Асфендияров С. Қазақстанның көне заманнан бергі тарихы. А, 1993 ж.

4.Мамырұлы К. Қазақ тарихы. Алматы, 1995 ж.

5.Әбдіәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы. Алматы, 1995 ж.

7. 
   Маданов Х. Қазақ халқының арғы-бергі тарихы. Алматы, 1995 ж.
   
8. 
   
   

7.Левшин А. Описание киргиз-кайсащиих или киргиз-казачьих орд и степей. Алматы, 1996 г. (второе издание).

8.Златкин И.Я. История Джунгарского ханства (1635-1758). М, 1965 г.

9.Мағауин М. Қазақ тарихының әліппесі. Алматы., 1993 ж.

10.Мыңжан Н. Қазақтың қысқаша тарихы. Алматы, 199
Сабақ 44
Қазақстан 1917 ж ақпан буржуазиялық демократиялық революция кезеңінде.
Реферат тақырыптары.
1.Ресейдегі ақпан буржуазиялық демократиялық революциясы. Қазақстанда Қосөкіметтің кеңестердің және уақытша өкімет органдарының құрылуы.

2.Қазақстанда саяси партиялрдың құрылуы.

3.Жер мәселесі жөніндегі аса ірі ғалым- Ә.Бөкейханов. А. Байтұрсынов. М. Дулатов қызмет еткен “Қазақ” газеті аграрлық мәселеде қандай бағыт ұстанды?

4. Ең алғашқы газет.

5 Алаш партиясы

6.1916ж. Ұлт-азаттық көтерілістің түпкі себептері:

7.1916ж. Ұлт- азаттық көтерілістің басталуына түркі болған патша жарлығ


Тестілік сауалнама

11. 
    Жоңғария мемлекеті қашан құрылды және кім құрды?
    

В) 1645 ж. Сенге.

С) 1665 ж. Ғалдан Бошокту

Д) 1665 ж. Цеван Рабдан

Е) 1675 ж. Қалдан Церен

12. 
    Салқам Жәңгірдің соғыс тактикасын өте шебер қолдануының және соғыстың соңында Самарқан билеушісі, Кіші жүз – алшын Жалаңтөс Баһадүрдің көмекке келуінің арқасында қазақтар зор жеңіске жеткен шайқас?
    

В) Аягөз шайқасы

С) Бұланты шайқасы

Д) Орбұлақ шайқасы

Е) Ойрантөбе шайқасы

13. 
    Қарақұм жйыны қашан болды?
    

В) 1710 ж.

С) 1716 ж.

Д) 1720 ж.

Е) 1726 ж.

14. 
    Аягөз шайқасы қашан болды?
    

В) 1718 ж.

С) 1728 ж.

Д) 1738 ж.

Е) 1748 ж.

15. 
    Аягөз шайқасында қазақтардың жеңіліп қалуының басты себебі?
    

В) Жоңғар әскерлерінің көптігі

С) Қазақ әскерлерінің соғысқа дайындықсыз шығуы

Д) Жоңғар әскерлерінің зеңбірек, мылтықпен қарулануы

Е) Қазақ хандарының соғысты келісіп жүогізбеуі

16. 
    Әз-Тәуеке хан қай жылдары хандық құрды?
    

В) 1630-1658 ж.ж.

С) 1680-1708 ж.ж.

Д) 1680-1718 ж.ж.

Е) 1720-1758 ж.ж.

17. 
    Әз-Тәуеке ханның Қазақ мемлекетін нығайтудағы атқарған қызметтері (қате жауапты табыңыз)
    

В) Ел бөлу мәселесін талқылаған “Күлтөбенің басында күнде кеңес” ашып отыруы.

С) Жоңғар шапқыншылығы барынша күшейіп кеткен сол ауыр заманда Отан қорғауды ұйымдастыра біліп, басып алынған жерлерді қайтадан қайтаруы

Д) Жоңғарлармен соғыста толық жеңіске жетіп, Қазақ мемлекетінің төрт құбыласын түгендеп, шекарасын бекітуі.

Е) “Жеті жарғы” заңын жасауы.

18. 
    Қазақ халқы өз тарихындағы ең ауыр апат – “Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұламаға” қашан ұшырады?
    

В) 1717 ж.

С) 1723 ж.

Д) 1727 ж.

Е) 1733 ж.

19. 
    Жоңғарлардың 1723 ж. Қазақтарды ойсырата жеңіп “Ақтабан шұбырындыға” ұшыратуының себептері? (қате жауапты табыңыз)
    

В) Қазақта ауызбіршіліктің болмауы, быытыраңқылық пен ішкі таққа таласуы

С) Сол кездегі қазақ елінің халықаралық жағдайының аса ауырлығы

Д) Қазақта тұрақты әскер болмай және шабуылдың өте қолайсыз, күтпеген кезде басталуында

Е) Қазақтардың аздығы және әскерінің әлсіздігі

20. 
    Ордабасы жиыны қашан болды?
    

В) 1716 ж.

С) 1736 ж.

Д) 1746 ж.

Е) 1756 ж.

21. 
    Әз-Тәуеке хан дүниеден өтіп, Абылай өз шыңына көтерілгенше Қазақ елінің тарих сахынасында басты роль атқарғңан мемлекет қайраткері?
    

В) Сәмеке

С) Қайып

Д) Барақ

22. 
    Ордабасы жиынында бүкіл қазақ әскерінің бас қолбасшысы болып ыкім сайланды?
    

В) Әбілқайы

С) Абылай

Д) Бөгенбай

Е) Қабанбай

23. 
    Бұланты шайқысы қашан болды?
    

В) 1720 ж.

С) 1726 ж.

Д) 1730 ж.

Е) 1736 ж.

24. 
    Ұлы Аңырақай шайқасы қашан болды?
    

В) 1729 ж.

С) 1731 ж.

Д) 1736 ж.

Е) 1718 ж.

25. 
    Кейінен “Қалмаққырылған” деген атқа ие болған шайқас?
    

В) Аягөз шайқасы

С) Алакөл шайқасы

Д) Бұланты шайқасы

Е) Аңырақай шайқасы

16. “Хан батыры”, “Дарабоз” деген атаққа ие болған, белгілі рудың ұранына айналған қазақ батыры?

А) Қанжығалы Бөгенбай

В) Қаракерей Қабанбай

С) Шапырашты Наурызбай

Д) Шақшақ Жәнібек

Е)Албан Райымбек

8. 
   Қойбағар Көбеков бастаған елшілік Ресейге қашан жіберілді?
   

В) 1716 ж.

С) 1718 ж.

Д) 1726 ж.

Е) 1730 ж.

9. 
   Әбілқайыр ханның Ресей қоластына кіру жөніндегі С.Қойдағұлов пен Қ.Қоштаев бастаған елшілігі Петербургке қашан жіберілді?
   

В) 1720 ж.

С) 1721 ж.

Д) 1730 ж.

Е) 1731 ж.

10. 
    Ресей императрицасы Анна Иоановна Кішің жүзді Ресей қоластына қабылдайтыны туралы жарлыққа қашан қол қойды?
    

В) 1731 ж. 19 ақпан

С) 1731 ж. 9 қазан

Д) 1731 ж. 19 қазан

Е) 1731 ж. 29 қазан

11. 
    Қазақ жерлерінің Ресей империясының қол астына кіруі қандай шарттар негізінде құжаттарда белгіленген?
    

В) Қазақстан Ресейдің доминоны

С) Ресейдің Қазақстанға протектораты

Д) Қазақстанның Ресейне протектораты

Е) Үшінші тарапты бақылаушы ретінде тартумен вассалитет орнату

12. 
    А.И.Тевкелеевтің Қазақстандағы дипломатилық миссиясы қашан өтті?
    

В) 1731-1732 жж

С) 1731-1733 жж

Д) 1732-1733 жж

Е)1733-1734 жж

13. 
    Кіші жүз ханы Әбілқайыр өзін қолдайтын ағамандармен бірге Ресей қоластына кіруі туралы қашан ант берді?
    

В) 1731 ж. 19 ақпан

С) 1731 ж. 10 маусым

Д) 1731 ж. 10 қазан

Е) 1731 ж. 19 қазан

14. 
    Әбілқайыр бастап Ресейдің қол астына қарау жөніндегі актіге қол қойған қазақ ағамандарының тобы неше адамнен тұрдв?
    

В) 29 адам

С) 35 адам

Д) 37 адам

Е) 45 адам

15. 
    Тастөбе шайқасы қашан болды?
    

В) 1836 ж. 15 қарашада

С) 1837 ж. 15 қарашада

Д) 1838 ж. 15 қарашада

Е) 1839 ж. 15 қарашада

16. 
    Ақбұлақ шайқасы қашан болды?
    

В) 1835 ж. 12 шілде

С) 1836 ж. 12 шілде

Д) 1837 ж. 12 шілде

Е) 1838 ж. 12 шілде

17. 
    И.Тайманұлы мен М.Өтемісұлы бастаған ұлт-азаттық көтеріліс барысындағы оқиға?
    

В) Жәңгір хан Ордасын қоршау

С) Сатқын сұлтан А.Жантөриннің отрядын талқандау

Д) Подполковник Рудкиннің отрядын талқандау

Е) Орынборды қоршау

27.Махамбеттің өлеңінен көтерілістің себептері мен мақсаттарын көре аламыз?

А) “Еділ үшін егестік”, ”Мен мен едім”

В) “Мұнар күн”, ”Қызғыш құс”

С) “Мінгені Исатайдың ақтабан-ай”

Д) “Әй, Махамбет жолдасым” немесе “Исатайдың сөзі”

Е) Махамбеттің Жәңгір ханға айтқаны

28.Кенесары Қасымұлы қай жылдары хандық құрды?

А) 1837-1847 ж.ж.

В) 1838-1847 ж.ж.

С) 1839-1847 ж.ж.

Д) 1840-1847 ж.ж.

Е) 1841-1847 ж.ж.

29. “Қазақ Ордасы бүкіл азиаттық еледер мен жерлердің кілті мен қақпасы, сондықтан ол Орда біздің қарауымызда болуға тиіс Бұл жолда миллиондаған шығынға қарамай ол елді өзімізге бағындыру қажет”. Бұл кімнің сөзі?

А) Борис Годунов;

В) I. Петр;

С) I Александр;

Д) II Екатерина;

Е) Анна Иооновна.

30. Әбілхайыр ханның Ресей қоластына кіру себептері. (Қате жауапты табыңыз)

А) Еділ қалмақтарының, башқұрттардың, жайық қазақтарының, Сібір әскерлерінің қазақ ауылдарына жиі-жиі шапқыншылықтар жасап отыруы;

В) Жоңғарлар сұрапыл шабуылдары;

С) Орта Азия хандақтарының Оңтүстік Қазақстан жерлеріне сұтануы;

Д) Ресейдің көмегімен бақталастарының сағын сындырып, бүкіл қазақтың ұлы ханы болуға ұмтылуы;

Е) Ресйе қаласына кіру арқылы қазақ халқына оқу-білім таратып, оның мәдениетін көтеру.

31. Анна Иооновна Сәмеке хан мен оның жақтастарының Ресей қоластына кіру туралы өтінішін қашан қанағаттандырды?

1. 
   1731 ж. 19 ақпан;
   
2. 
   1731 ж. 10 қазан;
   
3. 
   1732 ж. 19 ақпан;
   
4. 
   1733 ж. 10 маусым;
   
5. 
   1734 ж. 10 маусым
   

1. 
   Ұлы жүздің Ресей ден өте шалғайлығы;
   
2. 
   Ұлы жүздің жоңғар езгісінде болуы, онымен шиелденіскен, қауіпті қарым-қатынас;
   
3. 
   Ұлы жүздің Қоқан қолатында, езгісінде болуы;
   
4. 
   1740 ж Россиялық бағдар ұстаған Жолбарыс ханның өлтірілуі;
   

1. 
   1708ж;
   
2. 
   1710ж;
   
3. 
   1718ж;
   
4. 
   1720ж;
   
5. 
   1728ж;
   

1. 
   1710ж;
   
2. 
   1720ж;
   
3. 
   1718ж;
   
4. 
   1728ж;
   
5. 
   1730ж,
   

1. 
   Қасым хан;
   
2. 
   Тәуке хан;
   
3. 
   Әбілхайыр хан;
   
4. 
   Абылай хан;
   
5. 
   Салқам жәңгір хан
   

1. 
   1701-1771ж.ж;
   
2. 
   1711-1781ж.ж;
   
3. 
   1721-1791ж.ж;
   
4. 
   1731-1791ж.ж;
   
5. 
   1711-1771ж.ж;
   

1. 
   10 жаста;
   
2. 
   15 жаста;
   
3. 
   20 жаста;
   
4. 
   25 жаста;
   
5. 
   30 жаста.