Сабақ Лексикалық тақрып : Адам және руханият Грамматикалық тақрып: Сөз тудырушы және сөз түрлендіруші модельдерді білу, меңгеру. Мәтінді оқыңыз, мазмұндаңыз
–ты жұрнағы өткен шақтың, -ған/-ген
жүктеу/скачать 18.6 Kb.
|
| –ты жұрнағы өткен шақтың, -ған/-ген бұрынғы өткен шақтың -са шартты райдың жұрнақтары. Олардың бәрі сөзге грамматикалық мағына беріп, сол категориялардың формаларын, сөз тұлғаларын жасап тұр. Сондықтан олар сөз түрлендіруші жұрнақтарға жатады. Сөз түрлендіруші жұрнақтар сөздің соңына қарай орналасады, олардан соң жіктік жалғау ғана келеді.
Сөз түрлендіруші жұрнақтар орыс тілінде де бар олардан есімше, көсемше, инфинитиф, шақ жұрнақтарын атауға болады. 1-жаттығу. Берілген сөздерге жақша ішіндегі жұрнақтардың қажеттісін таңдап, зат есім жасаңыз. Бас ( -шақ, -шылық, -дас), одақ ( -лас, -тес, -тас), хат ( -лік, -шы, -ше), жеңіл (-ші, -дік, -тас), пікір ( -шек, -дық, -лес), маман ( -дық, -дас, -шілік), көшбас (-тік, -шы, -лық). 2-жаттығу. Берілген мысалды басшылыққа ала отырып, түбір сөзге қажетті жұрнақ пен жалғауды жалғаңыз. Мысалы: бар (-ып) + (-ты) Бейне (тас, қас, бас) + ( па, қа, ке) Әкім (ші, ке, ға) + (лық, лік, дық, тік) Тұрақ (сыз, ғыз, қыз ) + ( дық, дік, тық, тік) Сенім (ғар, гер, қар, кер ) + ( лік, лық, дық, дік ) Мейірім (ді, ты, ті ) + ( лық, лік, тық, тік ) Айқын ( да, де, та, те ) + ( ма, ме, ба, бе ) Салтанат (ды, ді, ты, ті ) + (лық, лік, тық, дік ) Шығарма (шы, ші, қы, кі ) + ( лық, лік, тық, тік ) Тұжырым ( да, де, та, те) + (ма, ме, ба, бе). Тест тапсырмалары: 1. Рух сөзінің мағынасы А) формадағы құблыс B) ұлттық формадағы құблыс C) жалпы құблыс D) азаматтық құблыс E) қлттық формадағы жалпы азаматтық құблыс 2.Ұлттық рухтың ұайнар көздері А) табиғатпен үйлесілімдік B) адамға, жақындарына моральдыө, материалдық көмек түрі C) сөзге тоқтап, сөз бостандығын сақтау D) жеті атаға дейғн қыз алыспау E) барлық жауап дұрыс 3. Қамқорлық сөзінің мағынасы А) табиғатпен үйлесімділік B) адамға, жақындарына моральдық, материалдық көмек түрі C) сөзге тоқтап, сөз бостандығын сақтау D) ізгілікті инабаттылықты білдіретін моральдық ұғым E) барлық жауап дұрыс емес 4. Адамгершілік сөзінің мағынасы А) табиғатпен үйлесімділік B) адамға, жақындарына моральдық, материалдық көмек түрі C) сөзге тоқтап, сөз бостандығын сақтау D) ізгілікті инабаттылықты білдіретін моральдық ұғым E) барлық жауап дұрыс емес 5. Қосымшаның нешетүрі бар: А) 9 B) 3 C) 5 D) 7 E) 2 6. Сөз тудырушы жұрнақтар сөздің лексикалық мағынасын өзгертеме? А) өзгертпейді B) өзгертеді C) жаңа мағына бермейді D) жаңа мағына бере алмайды барлық жауап дұрыс емес E) барлық жауап дұрыс емес 7. Қазақ тілінде сөз алдында келетін қосымша түрі бар ма? А) бар, тек аздаған кірме қосымшалар бар B) жоқ C) болған емес D) болмаған E) жаңа мағына бере алады 8. Сөз түрлендіруші жұрнақтар жаңа сөз жасайды ма? А) жоқ, жасамайды B) өзгертеді C) жаңа мағына бере алады D) барлық жауап дұрыс емес E) Алақай, әке-шешеңізге көмектесіңіз! 9. Сөз тудырушы жұрнақтарды көрсетіңіз. А) шылық, сыз, гер, B) ма, ме, ба,бе C) ы,і,ып D) бірақ, жоқ ның, нің, дың, дің E) нің, дың, дің 10. Сөз түрлендіруші жұрнақтарды көрсетіңіз А) шылық, сыз, гер, B) ма, ме, ба,бе C) са,се,с D) бірақ, жоқ E) нің, дың, дің жүктеу/скачать 18.6 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|