Менікі.  -  Ауыр ма?  -  Жеңіл

13 
 
Практикасы: 
«ҚОЛДАНУ»қарапайым үлгідегі тапсырмалары орындалады. 
Мына сөйлемді толымды сөйлемге айналдыр, сөйлемдердіқұрылысына қарай 
талдап, ерекшелігіне тоқтал. 
Оңаша қоштасты. Абай Ділдәмен оңаша қоштасты.
Талдау үлгісі: қоштасты – етістіктен болған баяндауыш; 
Абай – атау тұлғалы зат есім; 
Ділдәмен – зат есімнен болған толықтауыш; 
Оңаша – үстеуден болған пысықтауыш. 
Теориясы: 
«ТҮСІНУ»Неліктен? Себебі? He үшін? Неге? т.с.с.сұрақтар оқушының жоғарыда 
берген жауаптарына қойылады. Сол арқылы ол тақырыпты тереңірек меңгереді. 
1. 
Жай сөйлемдер неліктен толымды, толымсыз болып екіге бөлінеді? 
Себебі: 
а) Толымды сөйлемде ойды жеткізуде айтушыға керекті сөйлем мүшелері 
түгел қатысады. Мысалы:Ол кешке дейін барлық жұмысын түгел аяқтады. 
ә) Толымсыз сөйлемде ойға қатысты сөйлем мүшелерінің бірі түсіп қалады. 
Мысалы: Шараны сайладьқ. 
2. 
Диалогта неге толымсыз сөйлемдерді жиі қолданамыз? 
Себебі: Екі не бірнеше адамның сөйлесуі кезінде ойға қатысты 
сөйлемдерді қайталап айта бермеу үшін, ол сөздердің алдыңғы сөйлемде 
айтылғандығына байланысты жиі қолданамыз. 
Теориясы: 
«ТАЛДАУ»1. Салыстыр. 2. Айырмашылығы неде? 3. Ұқсастығы неде? 4. 
Тақырыптың басты идеясын жаз сияқты тапсырмалар болу керек. Немесе, 1-3 
тапсырмаларды Венн диаграммасы арқылы қамтуға болады. 
Мысалы, жаттығудағы берілген мәтіннен бір шешендік сөзді алып, сөйлемдерін 
толымсыз сөйлемге айналдыр. 
Үлгі: Үргеніш шешені: 
- 
Сөз анасыне? 
- 
Су анасы не? 
-Жол анасы не? - деп сұрайды. 
Сонда Сырым батыр: 
- 
Сөз анасы– құлақ, 
- 
Су анасы- бұлақ, 
- 
Жол анасы- тұяқ!- деп жауап береді. 
Толымсыз сөйлем: Үргеніш шешені: Сөздің, судың, жолдың анасы не? – деп 
сұрайды. 
Сырым батыр: Сөздікі – құлақ, судікі – бұлақ, жолдікі – тұяқ! – деп жауап 
береді. 
 
1. 
Шешендік сөздің көркемдігіне нұқсан келе ме, жоқ па? Себебін айт. 
Толымды сөйлемді толымсыз сөйлемге айналдырғанда, шешендік сөздің 
көркемдік нұсқасына нұқсан келеді. Ссбебі: ырғақ, ұйқас өзгереді. 

жүктеу/скачать 0.96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: