Сабақтың тақырыбы: «Болыс болдым, мінеки», «Мәз болады болысың»
жүктеу/скачать 0.62 Mb.
|
| "Мәз болады болысың" өлеңі бойынша да осындай талдау жұмыстарын жүргізіп, Абай жасаған болыстар бейнесі – қазақ әдебиетіндегі тың, типтік бейне екеніне тоқталдық. Өлеңдегі ащы сатира, улы сын, өзі өмір сүрген қоғамды барынша шыншылдықпен көрсетуде орыс әдебиетінің, Салтыков-Щедриннің әсеріне тереңірек үңілу қажет. Орыс тілі мұғалімімен біріге отырып, мына мәселелерге ерекше көңіл бөлінеді.
Диалог-әңгімеден үзінді: Орыс тілі пәнінің мұғалімі: "Балалар, Салтыков-Щедрин туралы Луначарский былай деген екен: "Это человек неистощимой веселости, блестящего остроумия, это величайший "забавник", мастер такого смеха, смеясь которым человек становится мудрым". Міне, осы жазушы бүкіл "күлкісін", "тапқырлығын", "ақыл-ойын" патшалық Ресейдің чиновниктерін, үстем тап өкілдерін, жалқау, надан бастықтарын өлтіре сынауға арнайды. Ащы сарказм, улы сатира, тіпті юмор да халықты күл етуші, оның еркін, жүрегін, арын таптаушы жәбірлерді әшкерелеуге бағытталады. Өздерің айтып жатқан "Бір қаланың тарихы" романындағы қала аты - "Глупов", бас кейіпкер - Угрюм-Бурчуев, оның прототипі — халық жендеті, патшаның сүйіктісі Аракчеев". Қазақ әдебиеті пәнінің мұғалімі: "Абай да өз қоғамының ел билеу жүйесін қатты сынайды. Екі өлең, қысқа өлең. Бірақ феодалдық қоғам бейнесін жалаңаш қалпында көрсетуге осы екі өлең том-том романдардан да маңызды сияқты. Сіз айтқандай, Угрюм-Бурчуевтардың өз прототипі болса, Абай болыстары өмірде болған Күзембай, Көжекбайлар..." Орыс тілі пәнінің мұғалімі: "Угрюм-Бурчуев" атына сай (аты әдейі алынған) үнемі тұнжырап, түнеріп жүреді. Күлкі, қуаныш оған жат. Тіпті жүрісінің өзі адам жүрісіндей емес, маршқа айналған. Өзі де тірі адамнан гөрі тас мүсін іспеттес..." Қазақ әдебиеті пәнінің мұғалімі: "Балалар, естеріңе түсіріп көріңдер. Абай болыстарының іс-әрекеті, жүрісі қандай?" (... Абай болыстары – ат үстінде қүр сабылған болыстар. Жандарында сая жоқ, "асығып", "лепіріп", "қарбаңдап", "тарқылдап", "барқылдап" өмір кешуде...) Қазақ әдебиеті пәнінің мұғалімі: Дұрыс айтасыңдар, Угрюм-Бурчуевтар сияқты олар үнемі түнеріп жүрмейді, бірақ өмірлері түнеріңкі, істері түнеріңкі. Әр күні, әр айы қауіпті. Барар жолы, болашағы түрме сияқты. Абай орыс реализмінің, сатирасының құрғақ көшірмесі, еліктеушісі болмаған. Ол осы дәстүрді өз әдебиетінде құнарлы дамытушы, өз әдебиетінің ұлттық нәрін сақтай отырып, оны орыс, батыс әдебиетінің тамаша жетістіктерімен байытушы. 1. Абайдың сыншыл реализмі, оның еткір сатирасына орыс өдебиетінің, Салтыков-Щедриннің әсері. 2. Угрюм-Бурчуевтар жене Абай болыстары. 3. Болыстар бейнесін ашудағы ақынның өзіндік стилі. Екі өленді салыстыра отырып талдауда мына үлгі басшылыққа алынады. жүктеу/скачать 0.62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|