Сабақтың тақырыбы: ет кабинетіндегі жұмыс тәртібі мен қауіпсіздік техникасының ережелері

• 
  Жиым дегеніміз не?
  
• 
  Қарапайым және күрделі типтерді қалай ажыратамыз?
  
• 
  Жиым элементтерінің орны қалай анықталады?
  

Бірөлшемді және көпөлшемді жиым арасындағы айырмашылықты түсіндіру , программа

құру барысында көпөлшемді жиымдарды қолдана білуге үйрету.

Дамытушылық: Көп өлшемді жиымдар туралы толық мағұлмат бере отырып,

оқушыларды программа құруға дағдыландыру, ой-өрістерін дамыту.

2. Үй тапсырмасын тексеру

3. Жаңа сабақты түсіндіру

4. Компьютермен жұмыс

5. Сабақты бекіту

6. Үйге тапсырма

1.Жиым дегеніміз не?

2.Қарапайым және күрделі типтерді қалай ажыратамыз?

3.Жиым элементтерінің орны қалай анықталады?

4.Индекс дегеніміз не, оларға қандай талап қойылады?

5.Жиым элементтерімен индекстерінің типтері қандай болуы мүмкін?

6.Жиымды қалай сипаттаймыз?

Жаңа сабақты түсіндіру

Паскальда жиым өлшеміне шек қойылмаған,іс жүзінде бір және екі өлшемді жиымдар жиі қолданылады. Жалпы бірөлшемді жиым математикада вектор, ал екіөлшемді жиым матрица ұғымдарымен сәйкес келеді.Егер жиым атауында бір ғана индекс болса,онда ол жиым да бірөлшемді,ал екі индекс болса,екіөлшемді n индексі болса, n өлшемді жиым дейді. Мысалы:

A[i]- бір,D,j]-екі,C[l,j,k]- көпөлшемді жиым болып табылады.

Информатикада жиі қолданылатын екіөлшемді жиымдар матрица деп те аталады.Екіөлшемді жиым жол және бағаннан тұрады.Жолды і индексімен,бағаннан j индексімен белгілесек,онда екіөлшемді жиым A[i,j] деп жазылады.

Мысалы 10 7 15

2 10 25

Бұл мысалдағы екіөлшемнің программада жазылуы:

A[1..2,1..3] integer

Компьютермен жұмыс

№1. Екіөлшемді А (3,3) жиым элементтерін енгізу және шығару программасын құру керек.

uses crt;

var i,j:integer;

A: array [l..3,1..3] of integer;

Begin clrscr;

for i:=1to 3 do

for j:=1to 3 do

begin

readln(a[i,j]);

end;

for i:=1 to 3 do

for j:=1to 3 do

write (a[i,j]:3);

Writeln; end;

R

.eadln; end.

uses crt;

var i,j,s,k:integer;

A: array [l..3,1..3] of integer;

Begin clrscr;

for i:=1to 3 do

for j:=1to 3 do

begin

readln(a[i,j]);

end;

for i:=1 to 3 do

for j:=1to 3 do

write (a[i,j]:3);

writeln; end;

k:=1; s:=0;

for i:=1to 3 do

for j:=1to 3 do

s:=s+a[i,j];

for i:=1to 3 do

for j:=1to 3 do

k;=k*a[i,j];

writeln(`s=`,s): writeln(`k=`,k);

readln; end.

Сабақты бекіту сұрақтары

• 
  Бірөлшемді және екіөлшемді жиым математика тілінде қалай аталады?
  
• 
  А[i,j] жиым элементтері қалай сипатталады?
  
• 
  Жиымды қалай сипаттаймыз?
  

2.Үй тапсырмасын тексеру

3. Компьютермен жұмыс

4. Сабақты бекіту

5.Үйге тапсырма

Компьютермен жұмыс

№1. Екі өлшемді жиым элементтерінің квадраттарын табатын программа құру керек.

program esep1;

uses crt;

var i,j:integer;

A:array[1..3,1..3] of integer;

begin

clrscr;

for j:=1to 3 do

begin

writeln(`engiz a[`,i,`,`,j,`]`);

end;

begin

write (a[i,j]:3);

writeln;

end;

for i:=1 to 3 do

begin

for j:=1to 3 do

writeln;

readln;

№2. Екіөлшемді жиым элементтерінің түбірлерін табатын программа құру керек.

program esep1;

uses crt;

var i,j:integer;

A:array[1..3,1..3] of integer;

begin

clrscr;

for j:=1to 3 do

begin

writeln(`engiz a[`,i,`,`,j,`]`);

end;

begin

write (a[i,j]:3);

writeln;

end;

for i:=1to 3 do

begin

for j:=1to 3 do

writeln;

readln;

№3. А (3,3) матрицасының оң элементтерінің қосындысын табу программасын құр.

Program matr;

Const n=3;

Var I,j,k:integer;

A:array[1..n,1..n] of integer;

Begin for i:=1to n do

for j:=1to n do

begin read (A[I,J]);

if A[I,J]>0 Then k:=k+A[I,J];

end;

writeln (k:3):

№4. Берілген А (3,3) матрицасының оң және теріс элементтерінің санын санау программасын құру керек.

var i,j,o,i:integer;

a:array[1..3,1..3] of integer;

begin

for i:=1to 3 do

begin

readln(a[i,j]);

end;

for i:=1 to 3 do

if a[i,j]>0 then 0:=0+1else t:=t+1;

writeln (`0=`,0, `t=`,t);

end.

var i,j,o : integer;

a:array [1..3,1..3] of integer;

begin

for j:=1 to 3 do

begin

writeln (`engiz a[`,i,`,`,j,`]`);

end;

if a [i,j] >0 then writeln (`on san=`, a[i,j]);

end.

№6. 2-ден 5-ке дейінгі сандардың көбейту таблицасын баспаға шығаратын программа керек.

begin

writeln ( i,`x`j,`=`,i*j);

writeln

end;

№1. Берілген екіөлшемді жиым элементтерінің ең кішісін баспаға шығатын программасын құр.№2. 139 бет, 1-2 жаттығу.

2.Үй тапсырмасын тексеру

3. Компьютермен жұмыс

4. Сабақты бекіту

5.Үйге тапсырма

Өткен материалдарды қайталау сұрақтары

• 
  Жиым дегеніміз не?
  
• 
  Екі индексті жиым қалай аталады?
  
• 
  Бірөлшемді және екіөлшемді жиым математика тілінде қалай аталады?
  
• 
  A[ I,j ] жиым элементтері қалай сипатталады?
  
• 
  Жиымды қалай сипаттаймыз?
  
• 
  Жиым элементтерінің орны қалай анықталады?
  
• 
  Бірөлшемді және көпөлшемді жиымдардың айырмашылықтары қандай?
  

№1. Бірөлшемді A{1,2,3,4,5,6,7,8,9,10} жиым элементтерінің арифметикалық ортасын табатын программа құру керек.

№2. Бірөлшемді A{2,-3,5,-8,2} жиым элементтерінің оң және теріс элементтерін қосындысын табатын программа құру керек.

№3. Бірөлшемді В жиымы берілген,оң элементтерін 0-ге,теріс 1-ге айналдыратын программа құру керек.

№1. C[m,n] матрицасының әр жолының элементтерін қосындысын табатын прогармма құру керек.

№2. B[k,n] екіөлшемді жиым берілген.Осы жиымның бірінші жолын бірінші бағанмен орнын алмастыратын программа құру керек.

№3. R[m,m] екіөлшемді жиымның бас диогоналы және одан төмен жатқан элементтерінің қосындысын табатын программа құру керек.

№1. C[m,n] екіөлшемді жиымындағы әр жолдың элементтерінің ең үлкенін табу программасын жаз.

№2. M[m,n] екіөлшемді жиымдағы жұп сандардың ең кішісінтабу программасын жаз

Үйге тапсырма: Бірөлшемді және екі өлшемді жиым элементтерімен жұмыс
САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

«___________» ________20 ж

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы: Көмекші программалар туралы жалпы түсінік. Стандартты

кітапханалық модуьдер. Бейстандарт функциялар мен процедуралар.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға көмекші прграммалар , стандартты кітапханалық модульдер

туралы толық түсінік беру , бейстандарт функциялар мен процедкралардың айырмашылықтарын

түсіндіру.

Дамытушылық: Оқушылардың алған білімдерін толықтырып, ой-өрістерін дамыту.

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, жинақылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: теориялық әдіс.

Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру

2.Үй тапсырмасын тексеру

3.Жаңа сабақты түсіндіру

4.Сабақты бекіту

5.Үйге тапсырма

Өткен тапсырма бойынша қайталау сұрақтары
1.Жиым дегеніміз не?

2.Қарапайым және күрделі типтерді қалай ажыратамыз?

3.Жиым элементтерінің орны қалай анықталады?

4.Индекс дегеніміз не, оларға қандай талап қойылады?

5.Жиым элементтерімен индекстерінің типтері қандай болуы мүмкін?

6.Жиымды қалай сипаттаймыз?

7.Жиым элементтері мен индекстерінің типтері қандай болуы мүмкін?

8.Айнымалылар мен тұрақтылар дегеніміз не?

9.Жиымдарды программаға енгізу және шығару әрекеттері қалай ұйымдастырылады?

10.Программаның нәтижесін қалай көреміз?

Програманың адам түсінуі мен қабылдануына ыңғайлы жүргізуге бағытталған тәсілдер жиының құрылымдық программалау деп атайды. Әрбір программа бөліктері бір-бірімен логикалық байланыста болады,оның бір жеріне екінші бір жеріне секіру болмауы тиіс. Құрылымдық программалау-goto операторынсыз программалау болып саналады, яғни шартсыз көшу операторын пайдаланбау керек. Кез келген программа саны шектеулі стандартты логикалық құрылымдардан құралады. Негізгі логикалық құрылымдар:

- қайталау- көрсетілген шарттың орындалуына байланысты оператор тобының циклде қайталануы.

Әдетте, циклден тыс кейбір әрекеттер тізбегін программаның бірнеше жерінде қайталауға тура келеді. Практикалық есептерді шығару кезінде де негізгі программаның білгілі бір бөлігін әр түрлі мән бере отырып, бірнеше рет қайталап пайдалануға тура келеді.Мұндай бір-біріне ұқсас программа бөліктерін қайталап жаза бермеу үшін оны жеке программа ретінде қарастырып,керек кезінде орындап отыру қолайлы.

Белгілі бір ат қойылып,жеке программа түрінде бөлек жазылған,қажет кезінде оны қайталап пайдаланып отыруға болатын негізгі программаның арнайы бөлігін көмекші немесе қосалқы прграмма деп атайды.

Қосалқы программаны пайдалану

- негізгі программаның көлемін кішірейтеді

- негізгі программада пайдаланылған айнымалыларды қосалқы программада да пайдалану мүмкіндігін береді.

- қосалқы программаға берілген компьютердің жедел жады көлемін ол орындалмай тұрғанда,бос ұя ретінде басқа мақсаттарға пайдалануға болады.

- қосалқы программаны пайдалану тәсілдері құрылымдық программалау талаптарына сай келеді.

Белгілі бір әрекеттерді орындау мақсатында алдын ала бекітілген аты бойынша шақырылып орындалатын программаның тәуелсіз бөлігі процедура деп аталады.Функция да процедура секілді орындалады,бірақ оның процедурадан екі айырмашылығы бар,олар функция аты өрнектердің операнд рөлін атқар алады,функция орындалмаған соң,програмаға тек бір ғана мән береді.Жұмысының нәтижесі бір ғана болатын працедуа функция деп аталады

Турбо Паскаль тілінің 6.0 және одан жоғары нұсқаларына 9 стандартты модуль кіреді.Олар:

• 
  Құрылымдық программалау дегеніміз не?
  
• 
  Қандай негізгі логикалық құрылымдар бар?
  
• 
  Қосалқы программа дегеніміз не?
  
• 
  Процедура деп нені айтамыз?
  
• 
  Функция дегеніміз не?
  
• 
  Турбо Паскаль тілінің барлық процедуралары мен функциялары қандай топтарға бөлінеді?
  
• 
  Параметр дегеніміз не?
  
• 
  Стандартты және бейстандарт функциялар дегеніміз не?
  
• 
  Формальды параметрдің нақтылы параметрден айырмашылығы неде ?
  
• 
  Функция дегеніміз не?
  
• 
  Процедура мен функцияның қандай ұқсастығы және айырмашылығы неде?
  

кітапханалық модуьдер. Бейстандарт функциялар мен процедуралар.

модульдер туралы толық түсінік беру бейстандарт функциялар мен процедкралардың айырмашылықтарын түсіндіру.

2. Өткен материалдарды қайталау

3. Компьютермен жұмыс

4.Сабақты бекіту

5.Үйге тапсырма

Өткен тапсырма бойынша қайталау сұрақтары

• 
  Құрылымдық программалау дегеніміз не?
  
• 
  Қандай негізгі логикалық құрылымдар бар?
  
• 
  Қосалқы программа дегеніміз не?
  
• 
  Процедура деп нені айтамыз?
  
• 
  Функция дегеніміз не?
  
• 
  Турбо Паскаль тілінің барлық процедуралары мен функциялары қандай топтарға бөлінеді?
  
• 
  Параметр дегеніміз не?
  
• 
  Стандартты және бейстандарт функциялар дегеніміз не?
  
• 
  Формальды параметрдің нақтылы параметрден айырмашылығы неде ?
  
• 
  Функция дегеніміз не?
  
• 
  Процедура мен функцияның қандай ұқсастығы және айырмашылығы бар?
  

№1. Берілген кез келген үш санның үлкенін және кішісін анықтайтын процедура жаса.

program procl;

label k;

function max (a,b: real):real;

begin

if a>b then max:= a else max:=b

function min (a,b: real):real;

begin

if a>b then min:= a else min:=b

procedure xxx(a,b,c: real; var mx, mn:real);

begin

mx:=max(max(a,b),c);

end;

k:write(`3san engiz:`); readln(x1,x2,x3);

xxx(x1,x2,x3,m1,m2);

writeln(`3sannin ylkeni=`,m1:5:2);

writeln(`3sannin kishisi=`,m1:5:2);

end.

var ab, bc, cd, da, ac, sl, s, a,b,c,p:real;

procedure strl;

begin

S:=sqrt(p*(p-a)*(p-b)*(p-c))

end;

begin

a:=ab;b:=bc; c:=ac; strl; Sl:=s; a:=da; b:=ac; c:=cd; strl; sl:=Sl+s;

write (`sl=`,s);

end.

Program calculiator;

Var k1, k2: integer;

Belgi: char;

begin

‘*’: writeln (kl, ’*’, K2, ’=’, k1*k2);

‘+’: writeln (kl, ’+’, K2, ’=’, k1+k2);

‘/’: writeln (kl, ’/’, K2, ’=’, k1/k2);

‘-’: writeln (kl, ’-’, K2, ’=’, k1-k2);

‘d’: writeln (kl, ’div’, k2, ’=’, k1divk2);

‘m’: writeln (kl, ’mod’, k2, ’=’, k1modk2);

End;

Begin

Write (‘2-san’) readln (k2);

Write (‘belgi’) readln (belgi);

Calc;

1.Ұйымдастыру

2. Сынақ тапсырмаларын орындау

3. Сынақ жұмысын талдау

4.Үйге тапсырма

Сынақ жұмысы

I- нұсқа

1. Паскаль программалау тілінің авторы кім?

А) Блез Паскаль Ә) Никлоус Вирт Б) Н.Верджино В) Чарльз Беббидж

А) var x: integer; Ә) var x : real; Б) const x : real; B) varx: real

А) Real Ә) Integer Б) String B) Boolean

А) Concat Ә) Length Б) Copy B)Delete

А) тұрақтыларды сипаттау Ә) Белгілерді сипаттау

Б) айнымалыларды сипаттау В) Программа тақырыбы

6. Тұрақтыларды сипаттау операторын көрсет

А)Char Ә)Const Б)var B)label

А) S1 жолын S2 жолының N орнынан бастап енгізу

Ә) S2 жолын S1 жолының N орнынан бастап еңгізу

Б) S1 жолын S2 жолынан кейін N қайталап жазу

В) S2 жолын S1 жолынан кейін N қайталап өшіру

8. Операторды шектеп тұратын begin және end түйінді сөздерін қалай атауға болады?

А)операторлық жақшалар Ә)програманың басы мен соңы

Б)шартты жақшалар В)программаның негізгі бөлігі

9. Екіөлшемді бүтін сандардан тұратын A(N,N) жиымын сипаттаңыз

А) DIM A(N,N) Ә) DIM A(N,N) : real ;

Б) A : array(l..N,l..N) of integer; B ) A : array(l..N,l..N) of real;

10. 14 div 5 – функциясының мәні неде?

А ) 2,8 Ә) 2 Б) 5 В) 11

А) SQR(x) Ә) SQRT(x) Б) ABS (x) B) MOD (x)

А) PRINT Ә) WRITE Б) OUTPUT B) READ

А)санының квадраты Ә)санның квадрат түбірі

Б)Х-тің 5 дәрежесі В)санның абсолют шамасы

14. Паскаль тіліндегі айнымалыларды сипаттау операторын көрсет

А) VAR Ә) WRITE Б) CONST B) READ

А)бір атаумен белгіленіп біріктірілеген біртекті элементтер жиымы.

Ә)бір атаумен біріктірілмеген біртекті элементтер жиымы

Б)әртүрлі программалау тілінде жиымдарды жазу ережесі В)мәліметтерді ұйымдастырудың кестелік тәсілі

А) 5 Ә) 3 Б) 4 В) 2

А) VAR A,B: integer; Б) BEGIN A=14, B=12.3 Ә) VAR A=14;BG=12.3; B) VAR A : integer; B: real;