Сабақтың тақырыбы: Тұйық етістік. Сабақтың типі: білімді меңгерту Сабақтың әдісі: баяндау,сұрақ-жауап

а) оқушылардың қазақ тілі пәнінен алған білімдерін тиянақтау;

ә) тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу;

б) оқушылардың білімін бақылау арқылы сауатты жазуға дағдыландыру;

Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

1. Күрделі етістікті тап.

А) уәде бер В) айта бар С) келе сал Д) айтып сал Е) барып қал

2. Туынды түбір етістікті тап.

А) қараған В) байымайды С) кеспейді Д) қадалды Е) батырыпты

3. Негізгі түбір етістікті тап.

А) ойлан В) сана С) шақыр Д) тазала Е) басқар

4. Қай етістік табыс септігіндегі сөз арқылы анықталады?

А) салт В) сабақты С) құранды Д) көмекші Е) құранды

5. Жеке тұрып сөйлем мүшесі бола алмайтын етістіктің түрін көрсет.

А) салт В) сабақты С) болымсыз Д) көмекші Е) құранды

6. Болымсыз етістікті тап.

А) қалам бар (ма) В) бұл-шығар(ма) С) Сабақтан қал(ма) Д) қызық жарна(ма) Е) Атым Ал(ма)

7. Етістіктің қай түрі іс әрекеттің жүзеге аспағанын білдіреді.?

А) болымды В) күрделі С) болымсыз Д) негізгі Е) туынды

8. Болымды етістікті тап.

А) Бет қаратар емес В) Жалған айтып суыспа С) Енді топтың ішін көрмек емес

Д) Жүйрік алысқа шабады Е) Енді бұлай істемегейсің.

9. Күрделі етістіктің қатарын белгіле

А) балтала,ойлан ақылдас В) жұлқылады, тарсылдады, ойбайлады С) жүре бер, әуре-сарсаңға түсті

Д) көңілден,ағар Е) жаздыртты,оқытты.

10. Сабақты етістікті тап.

А) Келгеніне қатты қуанып еді. В) Дала тіршілігі басталғалы тұр. С) Қаңтардың қақаған қарлы бораны да келіп жетті. Д) Ғарышкер болғысы келеді. Е) Тәжірибесін үйретумен келеді.
Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Білімді бағалау: Оқушылырдың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: Қайталау

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

і

Сабақтың тақырыбы : Шығармашылық жұмыс

Сабақтың мақсаты :

а) Оқушылардың ойлау қабілетін,сабаққа деген қызығушылығын арттыру және негізгі мәселелерге асакөңіл бөлуге үйрету.

ә) Оқушылардың бойына әдептілік,инабаттылық,қарапайымдылық қасиеттерін қалыптастыру.

б) Оқушылардың білімін бақылау арқылы сауатты жазуға дағдыландыру.

Сабақтың түрі : қайталау

Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,талдау

Сабақтың көрнекілігі : кеспе қағаздар

Халықтық педагогика

элементтерін қолдану : Аттың сыры иесіне мәлім

Пәнаралық байланыс : әдебиет.

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын иексеру. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Оқушыларға өткен сабақтар бойынша сұрақтар қоямын.

Өткен сабақтар бойынша шолу жасап,оқушыларды сөйлемдерді фонетикалық морфологиялық синтаксистік талдау жасауға үйретемін.

1) Төстік ауыл│дан ұза│п шық│қан соң шалұұйрық ат│қа тіл біт│е│ді.

Терезе│ні сықырла│т│ып дала│да жел соғ│ып тұр.

Қонақ│тар үй│ге кір│іп, қымыз іш│іп, тынығ│ып жат│ты.

▬●▬▬● ▬ ● ▬▬ ● ▬ ● ▬ ● ▬▬▬ ~~~~~~~~~ ~~~~ — •– • – • – • ====

Мінайдар демін жақындата түсіп, Маржанкүлдің бетінен сүйіп алды.

————— – • – • – • – • – • – • – • – • ~~~~~~~~~~~ - - - - - - - ===========

Күн бата бригада ауылға келгенде, Бұзаубақтың үйінің жанында үш-төрт адам тұр еді.

• – • – • – ——— – • – • – • – • – •– ~~~~~~~~~~ • — • — • — • — ~~~~~~~ ——— ======

дауыссыз

буын

сөзжасам

антоним

Мұғалім: - Балалар,бүгінгі сабағымызда қазақ тілі пәні бойынша алған білімімізді пысықтап,өз-өзімізді бағалаймыз.Өздерің оқып жатқан қандай пән болмасын тілден,қазақ тілінен бастау алады.Сендер жоғарыда алған білімдеріңді ауызша қысқа да нұсқа еске түсіріңдер.Ендеше,соны іс жүзінде дәлелдейік.Бүгінгі сабағымыз үш кезеңнен тұрады.

Әр кезеңде екеуден 6 тапсырма бар.Тапсырмаларды орындау барысында «білім шыңына» жетесіңдер деген ойдамын.Білімдеріңді алдарыңдағы бағалау парақтарына ұпай арқылы белгілеп отырасыңдар.

Бағалау парағы

І	ІІ	ІІІ	Ұпай саны
1 2	3 4	5 6
Оқушының аты-жөні

І деңгей.1-тапсырма.

Сөз тіркесінің құрамындағы сөздерді тура және ауыспалы мағынаны білдіруіне қарай топтап жазу.

а) Жақсы сөз,жақсы адам,жақсы бала,жақсы ат

ә) Терең сай,терең білім,терең құдық,терең сезім

б) Долы ауыл,долы күш,долы жел,долы адам

в) Әкемнің көзі,қазынаның көзі,терезенің көзі,бұлақтың көзі.

2-тапсырма.Сөздерді орфография ережесіне сай жаз.

Бүгін,сөсіз,келемекен,тайақ,Ешшан,жаш шағында,бүрсігүні,жұмышшы.

Ұз...н, құр...қ, б...рс...г...ні, күн...зг... ыст...қ, ...нт...мақ, сөзін мақ...лдау,үск...р...кт...ң соғу..., б...лай қарай кетті.

1)Кәрі түлкі қақпанға түспес.Еңбек етсең емерсің.Айдағаны бес ешкі,ысқырығы жер жарады.Әке – асқар тау,ана – етегіндегі бұлақ,бала – жағасындағы құрақ.Екі қораз ен қораға сыймас.

2) Мақал-мәтелді жалғастыр. «Жылы –жылы сөйлесең, ...», «Білгенің бір тоғыз ...»

ІІІ деңгей.5-тапсырма.Тұрақты тіркестердің мағынасын тап.

Бетінен оты шығу ...(ұялу), ит терісін басына қаптау ...(ұрысу).

Көз ілмеу ... (ұйықтамау), тас бауыр ...(мейрімсіз), ит өлген жер ...(алыс).

6-тапсырма.Тест тапсырмасы бойынша жұмыс.

(Парақшаларға алдын-ала жазылған тест тапсырмалары таратылады.)

1) Ауа өкпеден кедергісіз шығып,үннен ғана тұратын дыбыстарды ... дыбыстар дейміз.

а) дауыссыз ә) дауысты б) екпін в) буын,дауыссыз

2) Дауыстыдан басталып,дауыссызға аяқталған буынды ... буын деп атаймыз.

а) ашық ә) тұйық б) бітеу в) ашық,бітеу

3) Қайсысы артық?

өнеркәсіп,ата-ана,Айдар,тасбақа

1. 
   Тасымалдаудың қайсысы дұрыс?
   

5) Қатаң дауыссыз қайсысы?

а) б,в,г,д ә) р,л,м,н б) п,ф,к,қ в) а,о,ү,ұ.

Сергіту кезеңі.Жұмбақ шешу

1.Фонетикалық екі ұғым

Бітімен бірі сыбайлас.

Бірі айтылады да естіледі,

Екіншісі жазылады да көрінеді.(дыбыс,әріп)

2.Бір ағашта отыз жеті алма,

Оны алып жемек болсаң,

Он шақтысы еркін өтіп кетеді,

Қалғандары қақтығып барып өтеді.(дауыссыз,дауысты(

3.Оңға қарай оқысаң да бір халық,

Солға қарай оқысаң да бір халық.

Бір буыным – құс

Бір буыным – түс (қазақ)

Оқушылардың логикалық ойлауын дамытуға рналған дидактикалық ойындар

1. «Кім тапқыр» ойыны.Ойынның шарты:тақтаға жұмбақ жасырылған және ту,шар,елтаңбаның суреттері бейнеленген плакат ілінеді.Мұғалім жұмбақты оқиды, балалар жауабын суреттерге қарап айтады.

Желбірейді биікте,

Ел белгісі – ол сенің.

Айта қойшы,балақай,

Рәміздегі қай белгің? Жауабы: (ту)

Сабақты қорытындылап,үй тапсырмасы беріледі.

Оқулық соңындағы сынақ тапсырмаларымен жұмыс.
Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Етістіктің райлары

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің райлары туралы түсінік беру, рай категориясының жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) өз ұлтының тілін,рухани байлығын құрметтеу,тапқырлыққа баулу,адамгершілік,эстетикалық тәрбие беру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

Сөйлеушінің сөзі арқылы қимылдың шындыққа қатысын, айтушының пікірін,көзқарасын білдіріп,белгілі бір грамматикалық тұлғалар арқылы жасалатын етістік түрі рай категориясы деп аталады.Етістіктің райлары қимылдың,іс-әрекеттің жүзеге асу,орындалу мүмкіндігіне қарай төрт түрге бөлінеді: ашық рай,бұйрық рай,, шартты рай,қалау рай.

Мысалы: Жел дауылды шақырады.

Бұлт жауынды шақырады.

Шақыр-а-ды—шақыр түбірі етістік, -а-көсемшенің жұрнағы, -ды-жіктік жалғауының ІІІ жағы

1.Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2. Рай категориясы дегеніміз не?

3. Райдың неше түрі бар?

а) Етістіктің райлары туралы түсінік беру, ашық райдың жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) оқушылардың ойын кеңейтіп тілді байытатын мазмұнды да көркем сөз үлгілері мол мақал-мәтелдер,нақыл сөздер үйрету;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1 . Рай категориясы дегеніміз не?

2. Райдың неше түрі бар?

Ашық райдың мәні етістіңтің шақ мағынасын білдірумен тікелей байланысты.Өйткені етістік белгілі шақта жұмсалғанда, сол қимылдың болуы арқылы сөйлеушінің ақиқат шындықты баяндауы байқалады.

Үш шақтың бірінде қолданылып, сөйлеушінің шындыққа қатысты баяндауын ашық рай дейміз.

Жаттығумен жұмыс: 165-жаттығу. Мәтінді көшіріп жазып, ашық райдағы етістіктердің қай шақта тұрғанын көрсетіңдер.

Жеке оқушылармен жұмыс: Төмендегі ашық райлы етістіктерді қатыстырып,сөйлем құрастырыңдар.

Оқыды,айтыпты, тыңдап отырмыз, озар, жазған

1.Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2. Рай категориясы дегеніміз не?

3. Райдың неше түрі бар?

4. Ашық рай қалай жасалады?
Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма : 169 -жаттығу. Көшіріп жазып,әңгімеге ат қойыңдар,ашық райлы етістіктерді талдаңдар.
Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Бұйрық рай

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің райлары туралы түсінік беру, бұйрық райдың жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) оқушылардың ойын кеңейтіп тілді байытатын мазмұнды да көркем сөз үлгілері мол мақал-мәтелдер,нақыл сөздер үйрету;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1 . Рай категориясы дегеніміз не?

2. Райдың неше түрі бар?

3.Ашық рай қалай жасалады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Бұйрық рай іс-әрекеттің тыңдаушыға я бөгде біреуге қаратылып, бұйыра,талап,тілек етіле айту мағынасын білдіреді. Мысалы: Тыңда, дала, Жамбылды!

Бір жаққа қаратылып,қимылдың іс-әрекеттің орындалуын талап ету мағынасын білдіретін етістіктің рай түрі бұйрық рай деп аталады..

Жаттығумен жұмыс: 171-жаттығу. Мәтінді көшіріп жазып, бұйрық райлы сөздерді тауып, қай жақта тұрғанын,олардың мағыналық ерекшеліктерін көрсетіңдер. Әңгімеге ат қойыңдар.

Топпен жұмыс: Екі топ бұйрық райда тұрған мақал-мәтел айтып жарысады.

Мысалы: Анаңа ауыр сөз айтпа!

Атаңа ауыр жүк артпа!

Аға алдында пейіліңді көрсет,

Іні алдында мейіріңді көрсет.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Бұйрық рай дегеніміз не?

2. Рай категориясы дегеніміз не?

3. Райдың неше түрі бар?

4. Ашық рай қалай жасалады?
Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма : Етістіктері бұйрық райда тұрған бата жаттап келіңдер.


Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Бұйрық райдың жіктелу үлгісі

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің райлары туралы түсінік беру, бұйрық райдың жіктелу үлгісі туралы түсіндіру;

ә) оқушылардың ойын кеңейтіп тілді байытатын мазмұнды да көркем сөз үлгілері мол мақал-мәтелдер,нақыл сөздер үйрету;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1 . Рай категориясы дегеніміз не?

2. Райдың неше түрі бар?

3.Ашық рай қалай жасалады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Бұйрық райдың жіктелу үлгісі

Етістіктің бұйрық рай түріне кейде –шы,-ші жұрнағы жаллғанып та жұмсала береді.

Ондайда бұйрық райлы етістік бұйрық, талап ету мағынасынан гөрі өтініш, тілек, жалыну мағынасын білдіреді. Мысалы: (мен) алайын-алайыншы

Жаттығумен жұмыс: 172-жаттығу. М.Қашқаридің сөзін есте ұстаңдар. Көшіріп жазып бұйрық райлы етістіктердің астын сызыңдар.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Бұйрық рай дегеніміз не? 2. Рай категориясы дегеніміз не?

3. Райдың неше түрі бар? 4. Ашық рай қалай жасалады?

5. Бұйрық райға -шы,-ші жұрнағы жалғанса қандай мағына береді?

а) Етістіктің райлары туралы түсінік беру, шартты райдың жасалу жолын түсіндіру;

ә) оқушылардың ой-өрісін,сана-сезімін,белсенді ойлау дағдыларын жандандырып,сыни тұрғысынан ойлау материалдарын қолдана отырып қызығушылығын арттыру,білімін дамыту,сауаттылыққа баулу,сабаққа ынталандыру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1 . Рай категориясы дегеніміз не?

2. Райдың неше түрі бар?

3.Ашық рай қалай жасалады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Етістіктің шартты райы қимылдың, іс-әрекеттің болу болмау,іске асу-аспау мүмкіндігінінің шартын білдіреді. Шартты рай етістіктік негізгі және туынды

түбіріне ,етіс және болымсыз етістік тұлғаларына –са,-се жұрнағы жалғану арқылы жасалады. Мысалы: бар-са, жүр-се, кел-се

Қимылдың, іс-әрекеттің болу-болмау мүмкіндігінің шартын білдіріп, -са,-се жұрнақтары арқылы жасалатын рай түрі шартты рай деп аталады.

Сана, жаз, жүргіз, тазарт, санама

1. Бұйрық рай дегеніміз не? 2. Рай категориясы дегеніміз не?

3. Райдың неше түрі бар? 4. Ашық рай қалай жасалады?

5. Бұйрық райға -шы,-ші жұрнағы жалғанса қандай мағына береді?

6. Шартты рай қандай жұрнақтар арқылы жасалады?
Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма : 176-жаттығу. Шартты райлы етістіктерді тауып,қалай жасалғанын,қай жақта тұрғанын көрсетіңдер.