91
90
жолдау, шалбар,шалы.
Л дыбысын сөз аяында айтуа машытандыру:
Ал, ауыл, бал, батыл, б лб л, гл, грсіл, жел, жал, жыл,
зал. амал, иял, рл, ызыл, маймыл, мапал, мол, маал,
піл, тал, самал, стел, шөл.
«Лаым» -десе,
«Лашын»- десе,
«Лаыл»- десе,
Әрашан сөз басында ,
«Л»- т рады сап шыа.
Лашын биік самайды,
Лашын көкті шарлайды.
Лама жайлы білді бе?
Лана глін терді бе?
Р ЖӘНЕ ЖҰМСАҚ Р’ ДЫБЫСТАРЫНЫҢ
АЙТЫЛУ КЕМШІЛІКТЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ
ТҮЗЕТУ ТӘСІЛДЕРІ
Р және жұмсақ
Р’ дыбыстарының
айтылуындағы кездесетін
кемшіліктер
ротацизм деп аталады. Ол дыбыстың қате айтылуын
немесе басқа дыбыспен алмасуын білдіреді. Р дыбысының жалпы
жасалу механизмі:
-
Жоғарғы және төменгі күрек тістер арасында аздап
алшақтық сақталады;
-
Тіл
қасық пішінінде болады;
-
Тілдің бүйір шеттері азу тістерге тиеді, алдыңғы шеті
альвеолаға көтеріледі;
-
Жұмсақ
таңдай көтеріліп, мұрын жолын бітейді;
-
Ерін пішіні айтылған дыбыстарға байланысты өзгеріп
отырады.
-
Жұмсақ Р дыбысының айтылуы тіл үстінен қосымша
көтеріліп, аздап ілгері ығысуымен ерекшеленеді.
Р дыбысын ате айтатын жадайлар:
• Р дыбысын айтудағы
дірілдің жоқтығы Ы немес УЫ
дыбыстарының пайда болуына себеп болады. Мысалы: парта-
паыта
• Діріл тек бөбешікте ғана орындалу, яғни тамағымен
айтылған дүріл
естіледі
• Кейде Р дыбысының орнына ағылшынның мұрындық
дыбысы естіледі. Ол тіл түбін жұмсақ таңдайға жапсырып,
ауаны мұрынға еркін жіберу арқылы жасалатын ң дыбысына
ұқсап шығады.
• Р дыбысын Й дыбысымен алмастырып айту. Мысалы:
парта- пайта
•
Тіл альвеолаға бір-ақ рет тиіп, тербеліс тиылады да, Д
дыбысына ұқсас дыбыс естіледі: парта- падта
•
Мектепке дейінгі жастағы балаларда Р орнына Л немесе
жартылай жұмсақ Л айту кездеседі: парта- палта,
кейде бұл
уақытша болады.
Тіл асты желбезегінің қысқалығы, жіңішке және биік таңдай,
шектен тыс үлкен немесе жіңішке, икемі кем тіл – Р
дыбысын
дұрыс айтпауының бірден бір себепші. Сондықтан алдымен
93
92
артикуляциялық жаттығулар кешенін орындап, қимылымызды
реттеп алу керек (артикуляциялық
жаттығулар кешені жоғарыда
көрсетілген).
Достарыңызбен бөлісу: