Серік Мырзалы философия оқу құралы
§ 2. Жалқылық пен жалпылық
жүктеу/скачать 3.76 Mb. Pdf көрінісі
|
| § 2. Жалқылық пен жалпылық
Болмыстың ішкі астарын ширатып талдауды неден бастауы- мыз керек? Әрине, бұл сұраққа жауап беру оңай шаруа емес. Діни философия оны Құдаймен теңестіреді. Идеалистік философияның көрнекті өкілдерінің бірі Г.Гегель өз философиясын «абсолюттік идея» ұғымынан бастайды. Ал материалистік бағыт ұстаған ойшылдар оны «материя» ұғымынан бастайды. Бірақ уақытында ұлы Гегельдің өзі-ақ айтып кеткендей, ешкім де ешқашан абстрактіліқ «материяны» көрген жоқ, дүниеде тау-тас, ағаш, ауа, қой, ешкі т.с.с. нақтылы заттар бар, ал материяның өзі-ақ абстрактілік ұғым емес пе? Ал Л.Фейербахқа келер болсақ, болмысты талдауда күнбе-күнгі көз алдымызда өмір сүріп жатқан заттар мен құбылыстардан, яғни «міне», «мынау», «анаудан» бастап, ары қарай өрлеуіміз қажет деген пікір айтады. Біздің ойымызша, соңғы ойшылдың пікірі дұрыс сияқты. Расында да, осы пікірді талдап көрейікші. Егерде біз адамды қайсыбір жануармен салыстырып байқасақ, онда оның шексіз айыр- машылығын байқаймыз, өйткені жануар өзін айнала қоршаған орта- дан айырып ала алмайды, ол өзінің туа біткен инстинктері мен шартты рефлекстері арқылы табиғатпен біртұтас өмір сүреді. Ал адамға келер болсақ, оның санасы пайда болған сәттен бастап, ол өзінің басқа заттар- дан бөлек ерекше болмысын сезінеді, сонымен қатар басқа заттардың да дара, ерекше өмір сүретінін байқайды. Осы ерекшелікті сезінудің нәтижесінде адамдардың санасында даралық, жалқылық, ерекшелік, 374 зат, құбылыс т.с.с. ұғымдар пайда бола бастайды. Сонымен қатар адам өз дербестігін, ерекше болмысын сезініп қана қоймай, оны айнала қоршаған ортамен байланысын, сонда өмір сүріп жатқан заттар мен құбылыстардың өзара байланыстарын да байқайды. Өйткені оған тірі жан ретінде тамақ ішуі, баспана іздеуі, басқа аңдардан қорғануы т.с.с. қажет. Бұл қажеттіліктердің өтелуі айнала қоршаған заттар мен құбылыстарды пайдалану арқылы ғана іске асуы мүмкін. Алғашқы уақытта адамның өмір сүру барысында пайдаланған зат- тары әрқашанда ерекше, дара, жалқы, қайталанбайтын, бұрын-соңды оның өмірінде кездеспеген сияқты болып көрінеді. Ол оның белгілі бір қажеттіліктерін өтегеннен кейін, есінде сақталмай қоймайды. Соны- мен қатар адам өзінің өмір сүру барысында сол қажеттіліктерді өтей алатын басқа заттар мен құбылыстарды да кездестіріп, оларды пай- даланады. Сондықтан оның басында даралық, жалқылық ұғымымен қатар, бірнеше, көп ұғым пайда болады. Мысалы, шие де, алма, алмұрт та бір қажеттілікті өтейді. Олардың барын салыстыра келе, адамдар жүктеу/скачать 3.76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|