Ш. Т. Сауданбекова аударма теориясы
Ме та фо ра лық бір лік тер ді ауда ру тə сіл де рі
жүктеу/скачать 0.9 Mb. Pdf көрінісі
|
| Ме та фо ра лық бір лік тер ді ауда ру тə сіл де рі
Ау дар ма ба ры сын да көп кез де се тін сти лис ти ка лық бір лік ме- та фо ра бо лып та бы ла ды. Қа зір гі кез де бұл жағ дай лар тіл дік бір- лік тер дің үйле сім ді лі гі не сəй кес кел ме ген дік тен, өз ге ше, яғ ни ме та фо ра лық бір лік ре тін де қа рас ты ры ла ды. Кей бір жағ дайда ме- та фо ра лар ды ауда ру да мə де ни тү сі нік тер де гі айыр ма шы лық тар ға бай ла ныс ты бо ла ды. Мы са лы, көп те ген жағ дайда ағыл шын ның black эпи те ті ме та фо ра лық ма ғы на да қол да ны ла оты рып, сөз бе- сөз ауда ры луы мүм кін. Өйт ке ні бас тап қы сөз қа зақ мə де ниеті не сай ке ле ді. Black day – қа ра күн, қа ра лы күн, black deed – қа ра іс, т.б. Де ген мен кей бір жағ дайда ағыл шын жə не қа зақ тіл де рін де гі эпи тет тің ме та фо ра лық қыз ме ті сəй кес кел мей қа ла ды. Мұн дай жағ дайда бей не лік ауыс ты ру ды қол да ну та лап еті ле ді: black sheep – на шар қой, black frost – шы ты на ған аяз, т.б. «Жа ну ар лар ға» қа- тыс ты ме та фо ра лар ды ауда ру да ғы ке ле сі мə се ле ме та фо ра лық жа ғы нан эмо ционал ды-ба ға лау бей не сі мен бай ла ныс ты бо лып ке ле ді. Та ғы бір ерек ше лік – ме та фо ра лық ма ғы на ны бей не леуші си но ним дік сөз дер дің бар бо луы не ме се бол мауы мен бай ла ныс- ты. Мə се лен, қа зақ ті лін де ме та фо ра лық жа ғы нан «шош қа» сө- зін қол дан ған да, ол екі ма ғы на да бе рі ле ала ды: бі рін ші ден, «кір, лас, арам», екін ші ден, «се міз, май лы». Бұл ба ға лаулар сəй кес кел- мейт ін дік тен қа зақ ті лін де ол кон тес ке сай тү сін ді ріл се, ал ағыл- шын ті лін де олар əр түр лі ме та фо ра лық бір лік тер ді та лап ете ді. 62 «Ол на ғыз шош қа» сөй ле мін ауда ру да сөй лем ді екі түр лі бе ру ге бо ла ды: He is a pig – ол шош қа дай се міз. He is a swine – ол шош- қа дай арам. Бұл жер де ағыл шын ті лін де ба ла ғат тау сө зі нің қа зақ ті лі нен ай рық ша ке ле тін ді гін бай қауға бо ла ды. Ағыл шын ның ба- ла сын Piggy деп се міз ді гі не қа рай ла қап ат пен атауы шош қа деп қа зақ ті лі не жа ғым сыз жақ та ауда ры ла ды. Де ген мен ағыл шын мə- де ниетін де бұл ат тек бей не лік-ме та фо ра лық, ке ле меж деу атауын біл ді ре ді. Со ны мен, бұл ме та фо ра ның тү рі қо сым ша ка те го рия іші лік түр өз ге рі сін та лап ете ді. Мы са лы, бұл сөз ді ау дар ма ба ры- сын да то рай деп, егер де қой атауы бол са, қо ша қан деу ге бо ла ды. Ау дар ма тіл дік өз ге ше лік тер ге бай ла ныс ты ана тіл ден бас қа тіл ге ауда ру, өз ге тіл ден өз ті лі міз ге ауда ру деп екі түр ге бө лі не- ді. Ау дар ма ба ры сын да ана ті лі нен бас қа тіл ге ауда ру бір ша ма қиын бо ла ды. Өйт ке ні ау дар ма шы лар дың ба сым көп ші лі гін де өз- ге тіл мен бей не леу қа бі ле ті ана ті лін де гі дей бо ла қой май ды. Сон- дық тан да екі тіл ге бір дей же тік ауда ра бі лу əр түр лі ау дар ма шы қол жет кі зу ге құл шы на тын биік ны са на бо лып есеп те ле ді. Ау дар ма ға ком му ни ка ция лық теория тұр ғы сы нан бе ріл ген анық та ма Р.К. Миньяр-Бе ло ру чев ке тиесі лі: Ау дар ма ту ра лы ғы- лым ның ны са на сы – екі тіл ді қол да ну ар қы лы жү зе ге аса тын жай ға на ком му ни ка ция емес, түп нұс қа ның ау дар ма шы мен қа был- дау шы ның өза ра əре кет те суін кор ре ля циялайт ын қыз мет тен құ- ра ла тын ком му ни ка ция. Бұл ком му ни ка ция ның ор та лық буыны ау дар ма шы ның қыз ме ті не ба рып ті ре ле ді не ме се сөз дік əре кет тің ең күр де лі түр ле рі нің бі рі бо лып та бы ла тын ау дар ма осы сөз дің то лық ма ғы на сын да ғы ау дар ма бо лып есеп те ле ді. Де мек, ау дар ма нə ти же сін де екі сөз туын ды сы мен екі қа был- дау шы қа лып та са ды. Ау дар ма қан дай да бол сын ком му ни ка ция ком по не нт те рін қо сар лан ды ра тү се ді. Ау дар ма теория сын шы- найы əлем зат та ры ның, шы найы əлем нің адам са на сын да кө рі- ніс та буы мен адам зат тіл де рі нің ерек ше көр кем мүм кін дік те рі нің ұқ сас ты ғы ту ра лы ір ге лі бі лім деу ге бо ла ды Ау дар ма – құн ды лық ты қайта та ны ту. Егер кез кел ген сөз туын ды сы шын дық тың фраг мен ті нің ин ди вид са на сы ар қы лы бей не ле нуі бол са, он да ау дар ма бей не нің бей не сі, кө рі ніс тің кө- рі ні сі бо лып та бы ла ды. Ау дар ма шын дық тың ті ке лей ту ра өзі нің емес, оның бас қа ның са на сы мен са рап тал ған кө рі ні сі бо ла ды, өйт ке ні біз фак ті нің бей не ле нуін емес, факт ту ра лы бас қа бі реудің ойын ауда ра мыз. Ау дар ма бас қа ның ойын қан ша лық ты анық жет- 63 кі зе ала ды жə не ол қан ша лық ты қа жет, ау дар ма шы лық «адал дық- тың» ше ка ра сы қай да де ген сұ рақ тар ле гі ау дар ма мен айна лы са- тын əр бір адам ал дын да то лас сыз туын дап оты ра ры сөз сіз. Қа зір гі за ман ғы ау дар ма теория сын да «нақ ты лық», «түп нұс- қа ға адал дық», «дəл дік», «эк ви ва ле нт тік» сияқ ты ұғым дар мен қа тар, «адек ват ты ау дар ма» ұғы мы ке ңі нен қол да ныс қа ие. Не- гі зі нен, «эк ви ва ле нт тік» жə не «адек ват ты» тер мин де рі ұқ сас əрі өза ра те рең қа рым-қа ты нас та бо лып та бы ла ды. Жал пы, бұл екі сөз эти мо ло гия лық тұр ғы сы нан да бір дей, ла т. «auque» – «тең, жүктеу/скачать 0.9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|