Қорытынды Зерттеу жүргізу барысында біз төмендегідей тұжырымдарға

1. 
   Этникалық толеранттылықтың мәні – басқа ұлт өкілдерінің сыртқы түрін, ойлау жүйесін, өзіндік ұлттық, мәдени ерекшеліктерін, іс-әрекетін принципті түрде қабылдай алу қабілеті ретінде көріне отырып, адамның тұлғалық қасиеті болып табылуында, сонымен бірге ол қалыптасу барысында маманның кәсіби қажетті қасиетіне трансформацияланады.
   
2. 
   Этникалық толеранттылық белгілі бір деңгейде кез келген адамның бойында кездеседі (мейлі ол интолеранттылық деңгей болса да).
   
3. 
   Болашақ педагогтардың этникалық толеранттылығының ерекшелігі – олардың айналаға, басқа мәдениет өкілдеріне толерантты қарым-қатынас жасап қоймай, сонымен бірге осы қасиетті кәсіби іс-әрекетінде өзі де қалыптастыруы тиіс екендігінде.
   
4. 
   Қалыптастырылатын феноменнің экзистенциалдық, мотивациялық, интеллектуалдық, эмоционалдық, еріктік, пәндік-практикалық және өзіндік реттелу құбылаларының даму деңгейі болашақ педагогтың этникалық толеранттылығының қалыптасқандығын көрсетеді.
   
5. 
   Қалыптастырылатын феноменді адамның тұлғалық қасиеті ретінде қарастырғандықтан, оның құбылаларын даралық педагогикасы тұжырымдамасына сәйкес анықтау бізге болашақ педагогтың этникалық толеранттылығының қалыптасқандығының үш деңгейін (төмен деңгейі – интолерантты, орта деңгейі – репродуктивті және жоғары деңгейі – продуктивті) анықтауға мүмкіндік берді.
   
6. 
   Этникалық толеранттылықты қалыптастыру процесінің маңызды бөлігі – оны іске асырудың педагогикалық шарттары. Болашақ педагогтардың этникалық толеранттылығын қалыптастырудың педагогикалық шарттары болып оқу жоспарына енгізілетін арнайы курс, оқытушылардың әдістемелік дайындығын жетілдіруге арналған оқыту семинары, пәндердің мазмұндарына енгізілетін қосымшалар және тәрбие жұмыстары болып табылады.
   
7. 
   Мақсаттық, мазмұндық, технологиялық және нәтижелік компоненттерден құралған, болашақ педагогтардың этникалық толеранттылығын қалыптастырудың педагогикалық шарттарын іске асыруды көздейтін педагогикалық жүйені енгізу, жалпы алғанда, субъектілерінің тұлғалық қасиеттерінің дамуының тұтастығын, жүйелілігін қамтамасыз ету арқылы жоғары оқу орны педагогикалық процесінің тиімділігін арттырды, бұл тәжірибелік-эксперименталдық жұмыс барысында дәлелденді.
   

1. 
   этномәдени білім беру процесінде біз ұсынған болашақ педагогтардың этникалық толеранттылығын қалыптастыру жүйесін пайдалану;
   
2. 
   этномәдени білім беру процесі жетістікті болу үшін оқытушылардың әдістемелік даярлығын жетілдіру мақсатында «Болашақ педагогтардың этникалық толеранттылығын қалыптастырудың жолдары» оқыту семинарын жүргізу;
   
3. 
   жоғары оқу орнының педагогикалық процесінде болашақ педагогтарды кәсіби даярлау барысында олардың этникалық толеранттылығын қалыптастыру мақсатында «Толеранттылық нобайы» арнайы курсын енгізу;
   
4. 
   аудиториядан тыс жұмыстарда ұсынылған нұсқауларды пайдалану арқылы болашақ мамандардың этникалық толеранттылығының іскерліктері мен дағдыларын қалыптастыру.
   

Дегенмен, біз осы зерттеу жұмысы аясында мәселені түгелімен шештік деген ойдан аулақпыз, ол тұлғаның этникалық толеранттылығын қалыптастырудағы білім беру деңгейлерінің сабақтастығы, этникалық толеранттылық пен этникалық сәйкестілік мәселелерінің арақатынасы, этникалық толеранттылық қалыптастыруды технологияландыру, т.б. мәселелерді зерттеуде жалғасын табады.

1. 
   Ұлағатты – ұлы ұстаз // Роль этнопедагогики и этнопсихологии в современной системе образования: Материалы рег. науч.-практ. конф. (22 мая 2003 г.) /КарГУ. – Караганда: Изд-во КарГУ, 2003. – С.153-155.
   
2. 
   Жаңа қоғамдағы адамды қалыптастыруда этно-мәдени құндылықтардың ролі // Труды международной научной конференции. – 2003. – № 1. – С.199-201.
   
3. 
   Жаңа кезеңдегі ислам // Балаубаевские чтения – 2: Материалы рег. науч.-практ. конф. (7 мая 2004г.) /КарГУ. – Караганда: Изд-во КарГУ, 2004. – С. 44-49.( А. Сыздыкова, Л. Киякбаевамен авторлық бірлестікте).
   
4. 
   Мектеп жасына дейінгі балалардың ауыз әдебиеті арқылы патриоттық тәрбиеге баулу // Балаубаевские чтения – 2: Материалы рег. науч.-практ. конф. (7 мая 2004г.) /КарГУ. – Караганда: Изд-во КарГУ, 2004. – С.41-44. (Н. Султанбекова, А. Султанбековамен авторлық бірлестікте).
   
5. 
   Кеміс балалармен педагогикалық-психологиялық жұмыс жүргізудің ерекшеліктері // Актуальные вопросы повышения качества и перспективы развития высшего образования в РК: Материалы межвуз.науч.-практ.конф. (16 марта 2004г.) / КарГУ. – Караганда: Изд-во КарГУ, 2004. – С. 461-463.
   
6. 
   Рухани тәрбие негізі - толеранттылық // Роль курса «Самопознание» в развитии личности: Материалы респуб. науч.-практ.конф. (8-9 ноябрь 2004 г.) / РИПК СО. – Алматы: Изд-во РИПК СО, 2004. – С.65-68. (Л.С. Сырымбетовамен авторлық бірлестікте).
   
7. 
   Проблемы образования в истории педагогической мысли Казахстана // Вестник КарГУ. – Серия педагогика. – 2004. – № 3 (35). – С. 161-166. (Н.А. Минжановпен авторлық бірлестікте).
   
8. 
   Тағы да толеранттылық жайлы // Актуальные проблемы общей и профессиональной педагогики: Материалы междунар. науч.-прак. конф., посв. 80-летию Е.А.Букетова (9-10 июня 2005г.) / КарГУ. – Ч.2. – Караганда: Изд-во КарГУ, 2005. – С. 114-115. (Л.С. Сырымбетовамен авторлық бірлестікте).
   
9. 
   Студенттермен оқытушылардың қарым-қатынасындағы сөйлеу мәдениеті // «Келешек -2006»: Сборник трудов респуб. науч.-прак. конф. студентов и молодых ученых (14 апреля 2006г.) / ЖезУ.Т.1.- Жезказган: «ЖезУ» АҚ, 2006. - С.30-32. (М. Асановамен авторлық бірлестікте).
   
10. 
    Қақтығыстың пайда болу факторлары // «Келешек -2006»: Сборник трудов респуб. науч. – прак. конф. студентов и молодых ученых (14 апреля 2006г.) / ЖезУ.Т.1.- Жезказган: «ЖезУ» АҚ, 2006. – С.28-30. (У.С. Жумакановамен авторлық бірлестікте).
    
11. 
    Мұғалім мен оқушылар арасындағы қақтығыстар және оларды шешу жолдары // Состояние и перспективы развития системы образования в РК: Материалы респуб. науч.-практ.конф. (18-19 мая) / КарГУ. – Караганда: Изд-во КарГУ, 2006. – С.245-248. (Н. Тұрсынова, Н. Нейтуллаевамен авторлық бірлестікте).
    
12. 
    Ислам дініндегі толеранттылық мәселелері // Новые образовательные технологий в вузе: теория и практика: І междунар. дистанц. науч.-практ. конф. – Туркестан: Тұран, 2006. – С.506-509. (Н.Тұрсынова, Н.Нейтуллаевамен авторлық бірлестікте).
    
13. 
    Этнопедагогика: Типтік бағдарлама. - Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2006. – 12 б. ( Л.С. Сырымбетова, Б.А. Жекибаева, Р.М. Айтжановамен авторлық бірлестікте).
    
14. 
    Этнопедагогика: Типовая программа. - Караганда: Изд-во КарГУ, 2006 – 12 с. (Л.С. Сырымбетова, Б.А.Жекибаева, Р.М. Айтжановамен авторлық бірлестікте).
    
15. 
    Толерантность как проблема воспитания в ВУЗе. // «Повышение качества образования и научных исследований» в рамках VI Сатпаевских чтений (12-14 апреля 2007 г.): Междунар. науч.-прак. конф. Экибастуз, 2007. – С.53-60. (Ж.Е. Сарсекеевамен авторлық бірлестікте).
    
16. 
    Педагогический менеджмент как средство оптимизации образовательного процесса в ВУЗе // «Повышение качества образования и научных исследований» в рамках VI Сатпаевских чтений (12-14 апреля 2007 г.): Междунар. науч.-прак. конф. – Экибастуз, 2007. – С.60-64. (Ж.Е. Сарсекеевамен авторлық бірлестікте).
    
17. 
    Определение принципов организации самостоятельной работы студентов // Наука и образование 2007: Междунар. науч. конф. молодых ученых (20-21 апреля). – Астана, 2007. – С.80-85. (Ж.Е. Сарсекеевамен авторлық бірлестікте).
    
18. 
    СРС в условиях компьютеризации в процессе изучения педагогических дисциплин // Наука и образование 2007: Междунар. науч. конф. молодых ученых (20-21 апреля). – Астана, 2007. – С. 142-146. (Ж.Е. Сарсекеевамен авторлық бірлестікте).
    
19. 
    Қарым-қатынастағы толеранттылық мәселелері // Теоретические и практические проблемы реализации содержания государственной программы развития образования в РК на 2005-2010 годы: Материалы респуб.науч.-практ.конф., (30 марта 2007 г.). – Караганда, 2007. - С. 282-284.
    
20. 
    Жоғары оқу орнында студенттердің этнопедагогикалық мәдениетін дамытудың кейбір мәселелері // Теоретические и практические проблемы реализации содержания государственной программы развития образования в РК на 2005-2010 годы: Материалы республ. науч-.прак.конф. (30 марта 2007 года) / Караганда: Изд-во КарГУ, 2007. – С.235-238. (Б.К. Абильдинамен авторлық бірлестікте).
    
21. 
    Этникалық толеранттылықтың құрылымы // Актуальные проблемы обучения и воспитания учащих-ся в условиях перехода на 12-летнее образование: Материалы региональной науч.–практ. конф. (29 марта 2008 года) /КарГУ. - Караганда: Изд-во Санат – Полиграфия, 2008.- С.104-106
    
22. 
    Толеранттылықтың философиялық мәні. Актуальные проблемы обучения и воспитания учащихся в условиях перехода на 12-летнее образование: Материалы рег.науч.–практ. конф. (29 марта 2008 года) /КарГУ. - Караганда: Изд-во Санат – Полиграфия, 2008.- С.347-348. ( Н.Ә. Мыңжанов, Л.С. Сырымбетовамен авторлық бірлестікте).
    
23. 
    Толеранттылықты қалыптастырудың кейбір педагогикалық мәселелері // Ұлт тағылымы. – 2008. –№ 2. – С.23-27.
    
24. 
    Болашақ педагогтардың этникалық толеранттылығын қалыптастырудың деңгейлері // Ізденіс – 2008. –№ 4(1). – С.203-209.
    
25. 
    Жоғары білім беру жүйесіндегі болашақ педагогтардың этникалық толеранттылығын қалыптастырудың моделі // Ұлт тағылымы. – 2009. –№ 1. – С.52-57.
    

Изменение парадигмальных основ педагогической науки, пропаганда и реализация гуманистических идей в современной практике образования обусловлены поиском механизмов позитивного обустройства сущностных сил человека в условиях противостояния культур и осознанием необходимости равнопартнерского диалога культур, направленного на сохранение их самобытности и неповторимости.

В этой связи особую значимость приобретает проблема толерантности, в самом обощенном смысле понимаемой как допущение и принятие инаковости, признанния права других на иной образ мысли и жизни. Происходит новое осмысление природы толерантности, в том числе и этнической.

Толерантность во все времена считалась человеческой добродетелью. Она подразумевала терпимость к различиям среди людей, умение жить, не мешая другим, способность иметь права и свободы, не нарушая права и свобод других. Толерантность также является основой демократии.

Изучение феномена толерантности, определения ее парадигмы предполагает анализ сложного ряда синонимических понятий: «терпение», «терпимость», «плюрализм мнений». Выявление их соотношений, смысловых пределов обуславливает успешность формирования этнической толерантности.

Актуальность и социальная значимость формирования этнической толерантности у будущих педагогов во многом объясняются его направленностью на решение приоритетных задач, обозначенных в «Декларации принципов толерантности», принятой 16 ноября 1995 года странами-участницами ЮНЕСКО, а также в «Государственной программе развития образования в Республике Казахстан на 2005-2010 годы», в Законе «Об образовании» Республики Казахстан, где прямо указывается на важность воспитания казахстанского патриотизма, толерантности, высокой культуры, уважения к правам и свободам человека, взаимопонимания и сотрудничества между людьми независимо от их расы и национальности, культурной и конфессиональной принадлежности.

Анализ теоретических разработок в области исследуемой проблемы, изучение состояния современной практики профессионального образования позволили выявить противоречие между потребностью и необходимостью формирования толерантности у будущих педагогов и недостаточной разработанностью данной проблематики в педагогической науке.

Данное противоречие показало необходимость решения проблемы раскрытия педагогической сущности этнической толерантности и разработки системы ее формирования у будущих педагогов, что обусловило выбор темы исследования в следующей формулировке: «Формирование этнической толерантности у будущих педагогов».

Основными источниками исследования явились труды философов, педагогов, психологов по проблеме исследования, официальные материалы правительства РК и нормативные документы, регламентирующие учебно-воспитательный процесс в вузах РК: Законы Республики Казахстан «Об образовании», «О языках»; Стратегия «Казахстан – 2030»; Декларация принципов толерантности; ГОСО специальностей и рабочие учебные планы; учебники; научно-исследовательские работы по проблеме (диссертации, монографии), опыт практической работы автора в вузе.

• 
  раскрыта сущность этнической толерантности будущих педагогов;
  
• 
  разработана теоретическая модель формирования этнической толерантности у будущих педагогов;
  
• 
  разработаны критерии, показатели и уровни сформированности этнической толерантности у будущих педагогов;
  
• 
  разработана педагогическая система формирования этнической толерантности у будущих педагогов;
  
• 
  разработан и внедрен в учебный процесс спецкурс «Парадигма толерантности»;
  
• 
  разработаны дополнения к программам по дисциплинам «Этонпедагогика», «Этнопсихология», «Самопознание»;
  
• 
  внедрен в практику спецсеминар «Пути формирования этнической толерантности будущих педагогов» для преподавателей вуза.
  

In all time tolerance is considered to be human virtue. It means patience to differences among people, ability to live, not bothering others, ability to have rights and freedom, not breaking the rights and freedom of others. Tolerance is also the basis of democracy and human rights, impatience in multiethnic, polyconfessional either in multicultural society brings to the breach of human rights, violence and armed conflicts.

The search of optimal ways of interpersonal relationships proposes study of phenomenon of tolerance, determination of tolerance paradigm in synonymic line of notions “patience”, “tolerance”, “pluralism of opinions”. In the aim of developing skills of intercultural communication there must be considered the mechanisms of formation of tolerant attitude to people, representatives of opposite sex, representatives of other ethnic groups and cultural communities.

So, in the “Declaration of principles of tolerance”, having been accepted in 16^th of November 1995 by countries-participants of UNESCO, priority has given to propaganda of the idea of person’s tolerance, he must go through certain stages of development, and it is the pedagogic problem. In pedagogy there have begun the development of pedagogy of tolerance for its sphere.

In the “State program of development of education in Kazakhstan for the years of 2005-2010”, in the Law “About education” of the Republic of Kazakhstan there have been faced the task of teaching kazakhstani patriotism, tolerance, high culture, respect to human rights and freedom of human being; perspective development of state language. That is to say the content of education and bringing-up must contribute to mutual understanding and cooperation between people not depending on their race and nationality, cultural and confessional belonging, and to formation of human personal culture.

Analysis of the theory and practice let us discover the contradiction between demand of formation of tolerance of pre-service teachers and underworkedoutness of the system of its formation in teaching process o the university.

This contradiction show the necessity of solution of the problem – revealing the pedagogic essence of ethnic tolerance and working out of the system of formation of students, which causes the choice of the theme of thesis in the next formulation: “Formation of ethnic tolerance of the pre-service teachers”.

The object of the research is the educational process in higher school.

The purpose of the research: theoretical ground and working out of the pedagogic system of formation of ethnic tolerance of the pre-service teachers.

Methodological and theoretical base of the research: /// theory of development of personality, theory of integrity of teaching and learning process, basic conceptual statements of axiology, ethno-pedagogic concepts, concept of ethno-cultural education, philosophical, psychological-pedagogic studies on problem of the research.

The main of the sources of the research are the learned works of philosophers, teachers, psychologists on problem of the research, official materials of the government o the Republic of Kazakhstan and normative documents, declaring teaching and learning process in the universities of Kazakhstan: The Law of RK “About education”, “About language”; Strategy “Kazakhstan – 2030”; Declaration of the principles of tolerance; State Educational Standard of specialties and syllabi, scientific works on problem (thesis, monographs), teaching experience of the author.

• 
  having revealed the essence of ethnic tolerance of the pre-service teachers;
  
• 
  having worked out the theoretical model of formation of ethnic tolerance of the pre-service teachers;
  
• 
  worked out the criteria, indexes and levels of formedness of the ethnic tolerance of the pre-service teachers;
  
• 
  worked out the pedagogic system of formation of ethnic tolerance of the pre-service teachers;
  
• 
  worked out the method of formation of ethnic tolerance of the pre-service teachers;
  
• 
  worked out and implemented in teaching and learning process the specialized course “Paradigm of tolerance”;
  
• 
  worked out the additions to the programs on disciplines “Ethno pedagogy”, “Selfcognition”;
  
• 
  implemented in the practice the special seminar “The ways of formation of ethnic tolerance of the pre-service” for university teachers. Presented “Pedagogic system of formation of ethnic tolerance of the pre-service teachers” might be used in the process of ethno-cultural education and brining-up.