Шешендік сөздер қазақ халқының ауыз әдебиетіндегі ерекше жанр. Шешендік сөздер
жүктеу/скачать 34.17 Kb.
|
| Шешендік толғаудың бір түрі – ақыл-кеңес, тәлім-тәрбиеге бағытталған шешендік нақыл. Шешендік нақылға Малайсарының: «Үйіңнің алдында төбе болса, ерттеулі атпен тең, ауылыңда ақылгөй қарт болса, жазып қойған хатпен тең» деген сөзі жатады.
Шешендік дау мазмұнына қарай жер дауы, жесір дауы, құн дауы, ар дауы болып бөлінген. Осы бөлім бойынша тест тапсыру СҰРАҚТАР «Шешен сөз» ұғымын термин ретінде тұңғыш қолданып, ғылым ретінде зерттеген ғалым мен оның еңбегін белгілеңіз. Әлеуметтік-тұрмыстық мазмұнды шешендік сөздерге не жататынын анықтаңыз. Соңғы жылдары шешендік сөздерді жинап, зерттеп, танытуға үлес қосқан ғалымды табыңыз. ХІІ-ХІІІ ғасырда өмір сүрген қазақ шешендік өнерінің өкілдерін көрсетіңіз. «Шешенің судай төгілген, тыңдаушың бордай егілген» деген сөздің авторын табыңыз. Көп нүктенің орнына айтылатын шешеннің атын көрсетіңіз. «Түгел сөздің түбі бір, түп атасы – ...». Шешендік арнауға жататын қатарды көрсетіңіз. Шешендік сөздің жанрлық түрін көрсетіңіз. «Қазақтар ... мүдірмей, кідірмей ерекше екпінмен сөйлейді...» деген сөздің авторын белгілеңіз. XIV-XV ғасырда өмір сүрген шешендерді көрсетіңіз. Шешендік өнердің қиындығы туралы айтқан жырауды көрсетіңіз. «Ердің құнын екі ауыз сөзбен бітіретін» өнер иесі кімдер екенін көрсетіңіз. Төле, Қазыбек, Әйтеке билер қай ғасырда өмір сүргенін көрсетіңіз. «Сөзден тәтті нәрсе жоқ, сөзден ащы нәрсе жоқ» деп айтқан шешенді көрсетіңіз. «Кім жақын, не қымбат, не қиын?» деген сауалға тапқырлықпен жауап берген би-шешенді көрсетіңіз. Қазақ пен қалмақ арасын бітістірген би-шешенді табыңыз. «Қарлығаш әулие» атанған биді көрсетіңіз. «Құйрығы жоқ, жалы жоқ құлан қайтіп күн көрер?» деп басталатын толғау қай қатарға тән екенін көрсетіңіз. «Жүзге бөлінгендердің жүзі – қара, руға бөлінгендердің құруға асыққаны» деген сөзді айтқан биді көрсетіңіз. Қалмақ еліне жаушылыққа барғанда Қазыбек би неше жаста болғанын табыңыз. «Ақыл деген – дария, алдын тоссаң, тоқырар» деген сөзді айтқан биді көрсетіңіз. Қазыбек бидің өмір сүрген жылдарын көрсетіңіз. «Бай болсаң, халқыңа пайдаң тисін, батыр болсаң, жауға найзаң тисін» деген сөзді айтқан биді көрсетіңіз. «Сен – темір де, мен – көмір, еріткелі келгенмін ...» деп басталатын шешендік сөз қай қатарға тән екенін көрсетіңіз. Шешендік жұмбаққа жататын қатарды көрсетіңіз. «Атадан ұл туса, құл боламын деп тумайды, анадан қыз туса, күң боламын деп тумайды» деген сөзді айтқан би-шешенді көрсетіңіз. «Отбасының берекесі, ердің ырысы» деп әйелдің орнын өте жоғары бағалаған биді табыңыз. «Әділ билердің қолындағы билік – қазақтың неше түрлі дертін жазатын жақсы дәрі» деген сөзді айтқан кім екенін белгілеңіз. «Құлдық ұрсаң дұшпанға, арылмайтын сорың бар» деген сөздерді Төле бидің қай жерде айтқанын табыңыз. Аяз бидің әйелінің есімін көрсетіңіз. Шешендік толғаудың түрлері Шешендік толғаудың үлгісі (-лері): Шешендік толғау, шешендік арнау, шешендік дау түрлеріне қатысты жол (-дар) «Жеті жарғы» заңдар жинағын құрастыруға қатысқан қазақ би-шешендері жүктеу/скачать 34.17 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|