Шығыс Қазақстан облысының Семей аймағында 2012 жылы аталып өтілетін және еске алынатын

Шығыс Қазақстан облысының Қазіргі заман тарихын құжаттандыру орталығы

Семей – 2011 ж.

Әдебиеттерді насихаттауда және еліміздегі көрнекті оқиғаларды хабарлауда көрсеткіштің алатын орны ерекше. Мұнда туған өлкеміздің тарихы, экономика және мәдениет саласындағы маңызды оқиғалар туралы, мерейтойлары аталатын белгілі жерлес тұлғаларымыздың өмірі мен шығармашылығы туралы ақпараттар мен әдебиеттер тізімі берілген.

Аталып отырған күндер тізбесі айы бойынша реттеліп, қысқаша анықтамалар мен әдебиеттері берілген даталар жұлдызшамен белгіленген. «Айы мен күні белгісіз даталар» туралы анықтамалар мен әдебиеттері берілген және хронологиялық тәртіппен енгізілді.

Күнтізбе аталып өтілетін есімдердің әріптік көрсеткішімен жабдықталған. Құралды құрастыру жұмысы 2011 жылдың мамырында аяқталды.

Күнтізбені құрастырушылар: З.Т.Мағауина – Шығыс Қазақстан облыстық Абай атындағы әмбебап кітапхананың ақпараттық-библиография бөлімінің меңгерушісі, С.К.Титова - ақпараттық-библиография бөлімінің библиографы, Т.О.Түсімбаева – Қазіргі заман тарихы құжаттама орталығының (ҚЗТҚО) бөлім меңгерушісі.

Күнтізбе мұғалімдерге, кітапханашыларға, өлкетанушыларға, өлкесін танып білгісі келетін оқырмандарға көмекші құрал ретінде арналған.

Күнтізбе туралы ой-пікірлер туындаса, төмендегі мекен-жайға хабарласуға болады:

071400

Абай атындағы әмбебап кітапхана,

Ақпараттық-библиографиялық бөлім

Телефон: 56-10-76

E-mail: semeybib@yandex.ru

Семей аймағы бойынша 2012 жылы аталып өтілетін және еске алынатын күндер:

1 қаңтар* Жаңбырбаев Әбілқасым, актер, режиссер, Қазақстанның халық әртісі,

туғанына 85 жыл (1927)

1 наурыз* Ысмайылов Төлеужан, ақын, туғанына 80 жыл (1932-1973)

26 наурыз* Оспанов Мұратбек, ақын, туғанына 50 жыл (1962)

110 жыл (1902)

(1917-1990)

Жарлығымен Семей қаласы Курчатовта Ұлттық Ядролық

Орталықтың құрылғанына 20 жыл (1992)

2 маусым Бірінші облыстық жастар фестивалінің өткеніне 55 жыл

(1957)

7 маусым* М.Әуезвтің «Еңлік-Кебек» пьсасының Абай ауылының Ойқұдық

27 шілде* Құлжанова Нәзипа, ағартушы, аудармашы, қоғам қайраткері,

туғанына 125 жыл (1887-1934)
1 қыркүйек Семей мал-дәрігерлік институтының ашылғанына 60 жыл

(1952)
28 қыркүйек* Әуезов Мұхтар, классик жазушы, туғанына 115 жыл (1897-1961)

8 қазан* Байсейітов Рымбек, Республиканың еңбек сіңірген экономисі,

Қазақ КСР-нің Қаржы министрі, туғанына 90 жыл (1922-1991)

31 қазан* Семей педагогика институтының ашылғанына 75 жыл (1937)

(1917-1997)

* Жанғазы Молдағалиев, Кеңес Одағының батыры, туғанына 95 жыл (1917-1943)

* Әсет Найманбаев, ақын, әнші, туғанына 145 жыл (1867-1923)

* Мұқа Әділханұлы, ақын, домбырашы, скрипкашы, әнші туғанына 155 жыл (1857-1927)
*** *** ***

Семей тоқыма фабрикасы, іске қосылғанына 80 жыл (1932)

Бұрынғы Алаш қаласының (Семейдің сол жақ жағалауы) Жаңасемей атанғанына 85 жыл

(1927)

Семей радио-телевидениесі, қазақ радио комитеті негізінде іске қосылғанына 50 жыл (1962)

Әкесі баласының өнерге деген бейімділігін байқап, бес жасында гармон сатып әпереді, халық музыкасын үйретеді. Кейіннен қалаға көшіп келгеннен кейін де концерттерге барып жүреді.

1934 жылы қаладағы 16-мектепке барып, жеті жыл оқиды. Хор үйірмесіне қатысып, гармонда, балалайкада ойнайды.

1942 жылы Семей облыстық музыкалы драма театрына қабылданып, құрмет демалысына шыққанға дейін жемісті қызмет етіп, күрделі рольдерді аса шеберлікпен сомдады. Мұнда ол « Жалбырдағы» молданы, Сырым мен Кебекті,«Ақан сері-Ақтоқтыдаы» Науанды, «Қозы Корпеш —Баян сұлудағы» Қарабай, «Комиисар Ғаббасовтағы» Сабыржан, «Шыңғыс хикаясындағы» Рамазан, Ленин т. б. бейнелерді сомдады. Әбекең сахналық өмірінде үлкенді- кішілі 330-дей роль ойнады, соның әр қайсысы бір мектеп болды.

1958- 1973 жылдар аралығында «Қан мен тер», «Жаушы», қырғыз фильмі «Толқын жағада өледі» деген киноларға түсті. Әртістікпен қатар режиссерлық қызметті қатар алып жүрді. С Адамбековтың «Аюбайдың ажалы», А.Шамкеновтың «Адасқан қазы», Б.Мұқаевтың «Қош бол, менің ертегім» т.б. қойылымдарын қойды.

Көп жылғы еңбегі ееленіп «Құрмет белгісі» орденімен және бірнеше медальдармен марапатталды.

Әбішева С. Ленин ролін ойнаган актерлер // Мәдениет және тұрмыс.-1977.-№11.-6 б.

Жаңбырбаев Ә. // Қазақ ССР: Қысқаша энциклопедия 4-том / Бас ред. Р.Н. Нұргалиев.- Алматы, 1989.-251 б.

Қамбаров Ж. Сахнагер: ( Халық әртісі Ә. Жаңбырбаевтың өмірі жайлы туралы сыр) / Ред. К. Дәуменұлы, Д.Жұмабекқызы. // Семей қаласы, 1997.

Қамбаров Ж. Сан сырлы сахна .-Алматы: Қазақпарат, 2004.-760 б.

Қамбаров Ж. Біздің Әбекең // Семей таңы.-2002.-20 желтоқсан.

Кеңесқызы 3. Өнерлінің өрісі кең: (Әртіс Ә. Жаңбырбаевтың шығармашылығы туралы) // Семей таңы.-1997.- 29 наурыз.

Мұқаметқаликызы А. Театр тарланы // Ертіс өңірі.-2005.-12 мамыр.-29 б.

1951 жылы университетті тамамдаған соң, «Жазушы» баспасында редактор болып, соңынан Қазақстан жазушылар Одағында кеңесші, Павлодар, Қызылжар облыстық газеттерінде, «Лениншіл жас» газетінде жемісті еңбек етті. Төлеужан таланты жөнінде белгілі қаламгер Т.Ахтанов: «Мен көрген ақындардың ішіндегі кесек талант – Төлеужан Ысмайылов еді» дейді. Төлеужан шығармасының кең қанат жаюына көп көмек жасаған жазушы Ә.Нұршайықов болды.

Төлеужан талантты ақын ғана емес, талантты журналист те болды. Оның қаламынан туған көркем очерктер мен мақалаларды жүрт қызыға оқыды. Өкінішке орай, ол әдебиет үшін он шақты жыл ғана еңбек етті. Тіршілігінің соңында ауыр дерт өкпе ауруымен арпалысты.

Ақынның козі тірісінде үш кітабы жарық көрді.: «Әлдекімге бір шапалақ « /1958/, «Есіл» /1959/, «Америка трагедиясы» /1962/ бәрі де отыз жасқа дейін жазылған дүниелер.

Ақынның әдеби мұрасының бір саласы- аударма болды. Үлкен күрделі, еңбек Т.Драйзердің «Американ трагедиясы» романының көркем тілмен аударылуына ерекше көңіл бөлінген. Көптеген орыс ақындарын қазақша шебер сөйлете білген Төлеужанның аудармашы ретіндегі құдіретін көрсететін екі үлкен еңбегі бар: А.С.Пушкиннің «Батыс славян жырлары»; екіншісі- М. Лермонтовтың «Мцыри» поэмасы.

1984 жылы шыққан «Сырымды айтам» деген кітабы бірнеше өлендерден, сатиралар және поэмалардан тұрады.

Ысмайылов Т. Абыралымен арыздасу; Туған жерде тұрмын мен; Кездесу; Үйленем деушілерге кеңес; Ойланатын әңгіме: (Өлендер) // Семей таңы.-1992.-27 маусым.

Ысмайылов Т. Алғашқы махаббат туралы баллада.- Семей таңы, 1972.-14 ноябрь.

Ысмайылов Т. Жылқышы: (поэма) // Семей таңы.-1977.-8, 11 январь.

*** *** ***

Ахметбекова А. Жай оғындай жарқ еткен: (Ақын туралы толғаныс) // Семей таңы.- 1992.- 11 шілде.

Ибрагимов Т. Ақын сыры: (Ақынның «Сырымды айтам» атты кітабы туралы ) // Семей таны.-1985.-2 февраль.

Қасым А. Ақын тағдыры туралы ақиқат айтылды ма? // Дидар.-2010.-19 қаңтар.-5 б.

Мауқаев Б. Көңілі ақ, жүрегі таза еді: (Ақын өмірі туралы) // Семей таңы.- 1991.- 4 қыркүйек.

Қошқарбеков Д. Абыралыдан шыққан ақын-жазушылар: (Т. Ысмайылов туралы бар) // Абыралы асулары: Тарихи очерк.- Алматы: Санат, 1995.-76-79 б.

Сәрсекеев М. Өлең деп соққан пәк жүрек: (Ақынның туғанына 60 жыл толуына орай) // Семей таңы.-1992.- 2 шілде.

Сәрсенбекова Д. «Мен қалай Аққорамды қия аламын» // Семей таңы.-2003.-17 қаңтар.-4 б.

Смағұл Ғ.Мәңгілік жас рухым- өлендерім: (Ақынның 60 жылдық мерейтойына орай) // Семей таңы.-1992.-1 мамыр.

Туғанбай Қ. Ақын трагедиясы: (Естелік) // Семей таңы.-1992.-2 шілде.

Шығыр Қ. Біздің өлең- періште ойдың перзенті: (Ысмайылов-ақын) // Жас алаш.-2000.-9 қыркүйек.

22 наурыз Төлеужан Есімжанов,

туғанына 70 жыл (1942-1977)
Ақынның туған жері Шұбартау ауданындағы Алғабас совхозы. Семей қаласындағы мектеп-интернатты бітірген соң Алматыдағы С.М.Киров атындағы Қазақтың Мемлекеттік университетінің филология факультетіне сырттай түсіп ауылына оралады. Онда озі оқыған мектепте бастауыш кластарға сабақ береді. Аудандық комсомол комитетіне қызмет етеді. Ақын мектеп қабырғасында жүргеннен-ақ облыстық, республикалық баспасөз беттерінде көлемді мақалалары жарияланып тұрды.

Әдебиеттің әр алуан жанрында қалам тербеген жазушы Төлеуғали Есімжановтың алуан түрлі шығармашылық қырларын танимыз.

Ақын ретінде ол «Тынысым менің - туған жер» атты үлкен мұра қалдырды. Журналист Есімжановтың тағы бір қыры көкейтесті проблемаларға батыл үн қосқан ойлы очерктерінен танылады. Бүл жанрдағы еңбектері Шұбартау аудандық «Жаңа өмір» газетінде, республикалық «Ара» журналында қызмет істеген жылдары үзбей жарияланып тұрды.

Өзге ұлттың тілін өз тілінде сөйлеткен шебер аудармашы. Оның өлеңдерінде өз замандастарының ортақ ойын, сырлы сезімін жеткізуге құштарлық аңғарылады. «Сыр», «Далада тудым«, «Бүл кең дала» т.б. өлендерінде көптің көңіліндегі туған жерге деген сағыныш пернелерін дөп басады.

Ақынның тағы бір қыры сатиралық еңбектерінен де көрінеді. Тілге ұста, өткір ақын шағын-шағын сықақтардың тұтастығына да үлкен көңіл бөледі.

«Мамыр айы — махаббат айы» жинағының прозалық шығармалары Т.Есімжановтың жазушылық қарымының айғағы. Кітапқа әр жылдары енген жарық көрген повестері мен әңгімелері енген. Жинақ ауыл өміріне арналған прозалық туындылардан тұрады.

Есімжанов Т. Белгісіз солдат туралы жыр // Жаңа өмір.-1975.-14 январь.

Есімжанов Т. Қарагер: (Хикая) // Жаңа өмір.-1973.-24 ноябрь.

Есімжанов Т. Мамыр айы - махаббат айы: Повестер мен әңгімелер. —Алматы: Жазушы, 1989.-320 б.

Есімжанов Т. Тынысым менің туған жер: (Өлең) // Жаңа өмір.-1968.-7 ноябрь

*** *** ***

Әлімжанов Б. Қанаты қатқан қарлығаш: (Т.Есімжановтың «Мамыр айы — махаббат айы« атты кітабы туралы) // Жұлдыз.- 1979.-№ 4.-221-223 б.

Манабаев А. Жас қаламға жақсы тілек: («Аяулым« атты жинағы туралы) // Семей таңы.-1975.-26 март.

Раев Қ. Іңкәр жүрек іздері: ( Т.Есімжановтың шығармашылығы хақында) // Семей таңы.-1990.-17 тамыз.

26 наурыз Мұратбек Оспанов,

туғанына 50 жыл (1962)
Мұратбек Оспанов Шығыс Қазақстан облысы, Абай ауданының Қарауыл селосында туған. 1979 жылы орта мектепті бітірген соң аудандық «Совхоз туы» газетінде әдеби қызметкер болып бір жылдай қызмет етті.

Ең алғашқы өлендері мектеп қабырғасында оқып жүргенде «Шыңғыстау» газетінде жарияланды, студент кезінде жазылған өлендері 1987 жылы шыққан «Аудитория« атты жинаққа енгізілді.

1980 жылы Алматыдағы КазГУ-дің журналистика факультетіне оқуға түседі. Міндетті әскери міндетін өтеп қайтқан соң, оқуын жалғастырып 1987 жылы бітіріп шығады.

1980-90 жылдары «Жас алаш» республикалық газетінде Семей, Өскемен, Павлодар облыстарының меншікті тілшісі ретінде сол кездегі өзекті мәселелерде қалам тартқан ұтқыр журналист ретінде танылды. 1980-89 жылдары «Семей таңы» газетінде қызмет етті.

М.Оспанов мерзімді басылымдарда жиі жарияланып, өзі тұстас поэзияның жас жүйріктерімен жарысқа түсіп, қырланып та, шындалып та қалған ақын. Топтама жырлары жас ақындардың ұжымдық жинағына енді. Ақын өлендері халық көмейіндегі айтылмақ ойды дөп басады. «Сандықтас» атты өлең жинағында:

«Қалдырса деп бір мүра үрпағыма,

Қамшы бастым талаптың тұлпарына.

Бар сырымды ішіне бүктедім де, «Сандықтас» - деп ат қойдым жинағыма дейді ақын Мұратбек.

1985-87 жылдары республикалық «Жігер» фестивалінің лауреаты болды. Республикалық «Абай» журналының Бас редакторы.

Қазақстан Жазушылар Одағының мүшесі, талантты журналист Мұратбек Оспанов өзінің өткір тіл, алғыр ойымен аудандық «Совхоз туында» тіл ашып, «Семей таңындай» қара шаңырақтан қанаттанып, «Жас алашта» жалындап жана білген қаламгер көркем сөзбен ғана емес, қараөлеңімен де мойындатып, оқырман жүрегінен жол таба білді.

Оспанов М. Сандықтас: (Өлендер, балладалар, толғаулар).-Алматы, 1997.-155 б.

Сапышев А. Терт таған: (Ақынның 40 жасқа толуына орай) // Семей таңы.-2002.-26 сәуір.-12 6.

Оспанов М. Көлеңкедегі көшет: Повесть // Жалын.-1992.-17 маусым.

Оспанов М. Көзімнің алды көп емес...// Қазақ әдебиеті.-2004.-17 қыркүйек.-12 б.

*** *** ***

Бәшей К. Жұлдыздардың жарығымен жыр жазған // Ертіс өңірі.-2004.-2 желтоқсан.

Жүрекадыр Жұлдыздай жанған жыр: «Сүмбіле» атты кітабы туралы // Семей таңы.-2004.-19 қараша.-2 б.

Мырзақанүлы М. Жерұйық //Ертіс өңірі.-2005.-9 маусым.-З б.

Тастағанов М. Ақын елдің арадағы //Ертіс өңірі.-2005.-24 қаңтар.-27 б.

Алғашқы өлеңдер жинағы «Қарғаш» 1952 жылы шықты. Халық ауыз әдебиеті негізінде жазылған «Қожанасыр хикаялары», «Екі ертегі», «Қарша қыз» өлең кітаптары жарық көрді. «Ана тілі» оқулығының авторы.

Ғ. Тоқайдың, С.В. Михалковтың, В.А.Осееваның, ағайынды Гримдердің т.б. шығармаларын қазақ тіліне аударды. «Құрмет Белгісі» және т.б. медальдармен мараппатталды.
Әдебиеттер:
Қазақ ССР Қысқаша энциклопедия 4-том, 1989.-136 6.

Құттықтаймыз: (Ақынның туғанына 70 жасқа толуына орай) // Қазақ әдебиеті.-1987.-1 май.-10 б.

Советтік Қазақстан жазушылары: био-библиографиялық анықтамалық.- Алматы: 1987.-58 б.


7 маусым М.О. Әуезовтің

«Еңлік-Кебек» пьесасының

сахнаға қойылғанына 95 жыл (1917)
Бүгінгі жан-жақты дамыған көп-салалы мәдениетіміздің үлкен арнасы - қазақтың ұлттық театр өнерінің дүниеге келуі, прфессионалдық үлгіде қалыптасуы мен дамуы М. Әуезовтің есімімен тығыз байланысты. Ол тұңғыш театрдың творчестволық өміріне ұзақ жылдар бойы араласып, негізгі репертуар қорын жасап, оның бағыт - бағдарын анықтаған драматург.

1917 жылы мамыр айында - Ералы жазығындағы Ойқұдық жайлауында Абайдың аяулы жары Әйгерімнің сегіз қанат киіз үйі әдеттен тыс оқшау тігіледі де, оған тағы бір ақ отау іргелес қондырылады. Мұның өзі бұрын- сонды болып көрмеген көрініс, дала мінезі емес, қала құлқы болатын іргелес екі киіз үйдің бірі артистер ойын көрсететін театр сахнасы да, енді бірі-жалпы жұрт ойын көретін театр залы ретінде. Осының бәрін ойлап тауып, қолдан істеп жүрген жиырмадағы жас семинарист Әуезов Мұхтар еді.

Өз шығармашылығының прологы болып табылатын кейін бес рет қайта қаралып, идеялық- көркемдік жағынан әбден жетілдіріліп, классикалық трагедияға айналдырылған «Еңлік- Кебек« пьесасындағы рольдерді орындаушылар да сол ауылдың адамдары еді.

Сөйтіп, 1917 жылы 7 маусым айында Абайдың баласы Тұрағұлдың кенже қызы Ақылияның ұзатылуына сый ретінде Әйгерім ауылында қойылады. Кебектің рөлінде Ақкенже Ақмағамбетов, Еңліктің рөлінде Ахмет Әуезов ойнады. М. Әуезов әрі режиссер, әрі қоюшы, әрі суфлер болады. Міне, осы кештен бастап қазақ әдебиетінде драматургия деген жанр пайда болады.

Қараева Р. Тұңғыштың жетпістегі тұсаукесері // Жас алаш.-1996.-13 маусым.

Қуандықов Қ. Қанды жол: («Еңлік-Кебек» қазақ сахнасының тұңғышы және актерлер туралы) // Жұлдыз.-1968.-№ 10.-143-151 б.

Мұхаметханов Қ. «Еңлік-Кебек» солай туған // Семей таңы.-1987.-16 сентябрь.

Елбасының бейбіт бастамасын бүкіл қазақстандықтар бір кісідей қолдауда. Бұның нақты көрінісі ретінде ядролық сынақтарды тоқтату туралы Келісімнің ашылуынан кейін Қазақстан атынан келісімге Премьер-Министр Қ.Тоқаев қол қойды. Келісім 2001 жылдың 14 мамырында ратифакцияланды және Қазақстан үшін 2001 жылы 14 желтоқсанда күшіне енді. Бұдан кейінгі жылдары Қазақстан келісім кезінде алға қойған міндеттердің іске асуын және оның орындалуын белсенді түрде қадағалап отырды.

Жаппай қырып жоятын ядролық қаруды сынауды тоқтату туралы Келісім ұйымның атқарушы хатшысы Тибор ҚР мемлекеттік хатшысы Қ.Саудабаевпен 2010 жылдың қаңтарында Венадағы кездесуде ядролық сынақты тоқтату және таратпау жөніндегі Қазақстанның ұстанымын, қосып отырған жоғары бағалады.

Әдебиеттер:

Байжұманов Т. Ұлттық ядролық орталық – ел мақтанышы // Семей таңы.-2010.-15 шілде.-2 б.

Бақытқызы А. Ұлттық ядролық орталық // Дидар.-2006.-14 қазан.-2 б.

Сейсенұлы Д. Курчатов қандай қала? // Егемен Қазақстан.-2003.-5 желтоқсан.-10 б.

Смағұлова Е. «Полигон жаңғырығы және ядролық қарусыз әлем» // Семей таңы.-2009.-1 қазан.-2 б.

Ибраевтың ақындық өнерінің негізі әріде жатыр. Ол - қазақтың ұлы ақыны, әлемдік деңгейдегі ғұламасы, Абай туған топырақтан бастау алғаны болар. Ұлы ақын шәкірттері Шәкәрім, Ақылбай, Мағауия, Көкбаймен өкшелес Шәкір Әбенов, Тәңірберген Әміренов сияқты зиялы шешендердің рухы болар. Ақынның өз әкесі Жанғали, атасы Ыбырай да дарынды адамдар болған екен.

Қаламы үшқыр журанлист өлеңді ойлы да өрнекті жазатын ақын ретінде де таныла бастайды. 1970-1978 жылдары «Лениншіл жас» газетінің Семей, Шығыс Қазақстан облыстары бойынша меншікті тілшісі қызметтерін атқарады.

1969 жылы Қазақстан жастарының «Жас керуен» атты жинағына енген бір топ өлеңдерінен бастап «Темір тұлпар», «Күміс тау», «Өнегелі өркен», «Құтты қоныс», «Судағы сәуле» атты жинақтары жеке-жеке кітап болып басылып шықты.

Ақынның «Судағы сәуле» өлеңін жазудағы шеберлігі - туған жер, Отан, табиғат, махаббат туралы айта отырып, соның бәрін лирикалық каһарманның өзіндік сезім шарпуына бөлеп, өз жүрек дүрсілін айта білетіндігі. Ал ел тарихы, өнер тағдыры туралы жазылған шығармаларды көп оқыған ақын «Қалалар мен мамонттар» деген өлеңінде бүгін жоқ болған каланың кешегі салтанатын асқан көрегендікпен суреттей білді. Адам образын жасау шеберлігі «Мінез» деген өлеңінде айқын көрінеді.

Ақын туралы көптеген каламгерлер жылы лебіздерін білдіреді: «Абайға арналған мүшәйраның ішінен өзімізге ұнағаны -Мерғалидың толғауы болды» (Ғ.Мүсірепов, 1971 ж.). «Қалқаман-Мамырдың қабылдануы зор қуаныш. Ал, музыкасын автордың өзі жазуы қуаныштың көкесі» (Ә.Сәрсенбаев, 1985 ж.)

«Мерғали ақын және шын ақын» - деп жазушы Роллан Сейсенбаев айтқандай, оның ақындық әлемінің тақырыбы сан алуан, өлең дастандары терең мазмүнға құрылған, ақындық шеберлікпен өрнектелуімен оқырманын баурап алады.

Ақын қысқа ғұмырында 40-қа жуық ән мен күйдің авторы. Оның өлеңдеріне жергілікті сазгерлер ән жазып, ақын туындыларын ел жүрегіне ұялата түсуде.

Әнші, сазгер Т.Рахимов музыкаландырған «Ерке жирен», «Қаламқастың қыздары-ай» әндерін автордың өзінің орындауында тыңдаған тыңдаушы ләззаттанып, шынайы рахатқа бөленеді. Ақынның ұлттық театр өнерінің дамуына лайықты үлес қосқан драматургтік еңбегі ерекше. Күй атасы Қүрманғазы өмірінен жазылған «Жігер» пьесасы түңғыш драма. Сол секілді «Қалқаман-Мамыр», «Құрманғазы», «Шәкәрім», «Қайырлы таң, әке» секілді драмалық шығармалары Қарағанды, Семей театрларында қойылып, көрермендердің жоғары бағасын алған.

Табиғатында сегіз қырлы, бір сырлы Мерғали ақынның өмір жолындағы басты қызметі журналистік болып табылады. Жаңалықты жылдам сезгіш, қоғам, заман көшінің алдыңғы сапында болу, өз ұлтын сүю, оның болашақ тағдыры, мәдениетін, тілін, рухани байлық, салт-дәстүрін марапаттау оның журналистік туындыларының өзегі. Ақын, журналист әдебиетке сіңірген еңбегі үшін «Еңбектегі ерлігі үшін» медалімен, Журналистер Одағының сыйлығымен бағаланды.

Ибраев М. Жеңіс туралы баллада // Семей таңы.-1985.-9 май.

Ибраев М. Жоғалған өзен // Семей таңы.-1990.-18, 20, 26, 27 көкек;

1991.-6 шілде, 3,10,17 тамыз; 1992.-12, 18 маусым.

Ибраев М. Жүмбақ жолаушы: Дастан // Жас алаш.-1992.-13 маусым.

Ибраев М. Күміс тау: Өлеңдер мен поэмалар.-Алматы: Жалын, 1979.-72 б.

Ибраев М. Құтты қойнау: (Семей облысы туралы). - Алматы: Жалын, 1986.-80 б.

Ибраев М. Семей көне қала // Семей таңы.-1990.-20 қазан.

Ибраев М. Өнегелі өрен: (Жыр кітабы).- Алматы: жазушы, 1985.-88 б. Ибраев М. Темір тұлпар: Өлеңдер.-Алматы: Жазушы, 1975.-31 б.