Білу және түсіну: Халықтың қандай бөлігі (жастық-жыныстық құрамы бойынша) жұмыс күші болатынын біледі
|
Жеке елдердегі халықтың жастық құрамы бойынша шеңбер диаграмма сыз.
Мемлекеттер
|
0-14 жас (пайыз)
|
15-65 жас (пайыз)
|
65+ жас
|
Эфиопия
|
46
|
49
|
5
|
Италия
|
14
|
62
|
24
|
Қазақстан
|
30
|
54
|
16
|
Кестеге қарап отырып үш елге халықтың жастық құрамын салыстыр!
Кестеде берілген мәлімет бойынша еңбек күшін анықтаңдар!
|
Қолдану: Жұмыс күші аз немесе көп елдерді салыстырады
|
Елдер
|
0-14 жас (пайыз)
|
15-65 жас (пайыз)
|
65+ жас
|
Дамыған елдер
|
15
|
63
|
23
|
Дамушы және артта қалған елдер
|
45
|
48
|
7
|
Дамыған, дамушы және артта қалған елдердегі жұмыс күші
айырмашылықтарын салыстыр.
Кестеде берілген мәліметтерде жұмыс күші айырмасының себептері анықта.
|
Талдау: Әртүрлі географиялық аймақтардағы жұмыс күшіне байланысты мәселелерді түсініп, сипаттайды
|
Берілген формула бойынша еңбекке қабілетті адамдардың % үлесін есепте
Елдер
|
Жұмысқа жарамды халық млн
|
Елдің орташа халқы млн
|
Жұмыс күшінің % үлесі
|
Ресей
|
73,4
|
143,3
|
|
Қазақстан
|
8,4
|
17
|
|
Жапония
|
66,690000
|
127. 253 075
|
|
Ұлыбритания
|
30,870000
|
62. 698 362
|
|
Италия
|
24,740000
|
61. 482 297
|
|
Турция
|
23,530000
|
75. 762 621
|
|
Канада
|
17,950000
|
34. 568 211
|
|
1. Кестедегі елдердің жұмыс күші санының айырмасына талдау жаса ____________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Елдер бойынша жұмыс күші санының пайыздық күшінің әр түрлі болып келуінің себебін анықтаңдар. ___________________________________________________________________________________________________________________________________
|
Азық-түлікпен қамтамасыз етілу мәселесінің себептерін білу
|
Қолдану: Дүние жүзі халқының аштықта өмір сүру көп аймақтарды және себептерін анықтайды
|
Кестедегі ашаршылықтың туындау себептері анықтап, толтырып шығыңдар.
Азық-түлік жетіспеушілік
|
|
Сауатсыздық
|
|
Саяси тұрақсыздық
|
|
Экономиканың төмендігі
|
|
Сыбайлас жемқорлық
|
|
Экология
|
|
|
Сыни ойлау, талдау: Суреттер мен карталарды пайдалана отырып, дүние жүзі халқының аштықтағы пайызын анықтап,тұжырым жасай алады
|
Картаға қарап отырып ашаршылық деңгейі жоғары елдерді кескін картаға түсіріңдер.
Картада берілген ашаршылық деңгейі жоғары елдерге салыстырмалы сипаттама беріңдер ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Сурет пен картаны салыстыра отырып тұжырым жасаңдар __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Ашаршылық мәселесін шешуде 3-5 жолын ұсыныңдар.
№
|
Елдер
|
Аш адамдар саны.млн
|
Халық саны (жалпы)
|
Аш адамдардың пайыздық үлесі
|
1
|
Конго Днмократиялық Республикасы
|
39
|
|
|
2
|
Танзания
|
16,4
|
|
|
3
|
Эфиопия
|
32,7
|
|
|
4
|
Мозамбик
|
8,3
|
|
|
5
|
Зимбабве
|
6
|
|
|
6
|
Замбия
|
5
|
|
|
Кестедегі мәліметерге қарап бос ұяшықтарды толтырып шығып, мемлекеттер бойынша аш адамдардың үлес салмағын анықтаңдар.
|
Жинақтау: Халық санының өсуі әлемдік азық-түлік дағдарысының әсеріне өз ойын жүйелі аргументтермен жеткізеді
|
«Ашаршылық - ел тауқіметі» тақырыбына эссе жазыңдар.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Азық-түлік дағдарысының туындау себептерін аргументтер арқылы сипаттап жазыңыз.
Халық санының қарқындап өсуі
|
Шөлдер көлемінің ұлғаюы
|
Экология
|
Табиғи ресурс қорының азаюы
|
|
|
|
|
|
Дүние жүзі елдері (саяси карта)
|
Саяси картаның қалыптасу кезеңдері
|
Қолдану: Дүние жүзінің саяси картасындағы өзгерістерге әсер ететін 7 факторды анықтайды
|
Дүние жүзінің саяси картасындағы өзгерістерге әсер еткен факторлар жазылған кестені толтырыңдар
№
|
Саяси картаның өзгеруі
|
Сандық - сапалық
|
Себебі
|
Мысалы
|
1
|
Әртүрлі деңгейдегі соғыстар
|
Сандық
|
|
|
2
|
Елдің тәуелсіздігенен айырылуы, шекаралары мен аумағының өзгеруі
|
Сандық
|
|
|
3
|
Жаңа тәуелсіз мемлекеттердің қалыптасуы
|
Сандық
|
|
|
4
|
Ел аты мен астана атауының өзгеруі
|
Сапалық
|
|
|
5
|
Мемлекеттердің ыдырауы мен бірігуі
|
Сандық
|
|
|
6
|
Елдердің мемлекеттік құрылымы мен басқару жүйесінің өзгеруі
|
Сапалық
|
|
|
7
|
Елдер арасындағы және халықаралық келісімдер
|
Сапалық
|
|
|
8
|
Ел астанасының басқа қалаға көшірілуі
|
Сапалық
|
|
|
|
Талдау: Дүние жүзінің саяси картасындағы өзгерістер болған 4 елді картадан анықтап мысал келтіреді
|
Кескін картаға аты өзгерген 25 елді түсір.
Кескін картаға түсірілген елдер атының өзгеру себептерін анықтаңдар.
№
|
Атауын өзгерткен елдер
|
Елдердің бұрынғы атауы
|
Ел атауларының өзгеру себептері
|
1
|
Түркия
|
|
|
2
|
Шри-Ланка
|
|
|
3
|
Намибия
|
|
|
4
|
Мьянма
|
|
|
|
Саяси картадағы өзгеріс түрлері
|
Зерттеу: Әрбір материктердегі саяси картаның өзгерістердің тарихын зерттей алады.
|
Кезең атауы
|
Уақыты
|
Қалыптасу ерекшелігі
|
Ежелгі кезең
|
|
|
Орта ғасырлық кезең
|
|
|
Жаңа кезең
|
|
|
Ең жаңа кезең
|
|
|
1. Кестеге саяси картаның қалыптасу кезеңдеріндегі ірі өзгерістерді уақытымен жазып, талдаңдар.
2. Кезеңдерді басты ерекшеліктеріне байланысты салыстырыңдар.
|
Сыни ойлау және талдау:
Оқушылар саяси картадағы өзгерістің факторларына мысалдар келтіреді
|
Карталарды салыстыру
Карталарды салыстыра отырып қай кезеңге кіретінін анықтаңдар.
Карталарға қарап отырып, саяси картаның өзгеруіне әсер еткен факторды анықтаңдар.
Саяси картадағы өзгерістерді жазып, талдаңдар.
|
Келесі ұғымдарды білу: басқару формасы, әкімшілік-аумақтық құрылымы, тәуелсіз мемлекет, республика, монархия, конституциялық, абсолюттік, теократиялық монархия, конфедерация, унитарлы мемлекет, федерациялық мемлекет ұғымдарын білу
|
Білу және түсіну: Билік формасына байланысты ұғымның анықтамасын біледі
|
1. Мына терминдерге жауап беріңіз: басқару формасы, әкімшілік-аумақтық құрылымы, тәуелсіз мемлекет, республика, монархия, конституциялық, абсолюттік, теократиялық монархия, конфедерация, унитарлы мемлекет, федерациялық мемлекет
2.Мына терминдерді сәйкестендіріңіз:
Терминдер
|
Жауаптары
|
Анықтамасы
|
басқару формасы
|
1 -
|
жоғары мемлекеттік органдарды, олардың құрылу тәртібін, өз араларында және халық пен өзара байланысын білдіретін жоғары мемлекеттік билікті ұйымдастыру.
|
әкімшілік-аумақтық құрылым
|
2 -
|
мемлекеттің аумақтық ұйымдастыру жүйесі. Соның негізінде мемлекеттік билік пен басқару органдары құрылып, қызмет атқарады
|
тәуелсіз мемлекет
|
3 -
|
белгілі бір аумаққа иелік етіп, сол жердегі халықтың еркін дамуына мүмкіндік беретін, қоғам табиғатынан туындайтын ортақ істерді атқаруға қажетті басқарудың жоғарғы дәрежеде ұйымдасқан жүйесі, саяси билік ұйымы
|
республика
|
4 -
|
мемлекеттік басқару нысаны. Мұнда жоғары мемлекеттің билікті белгілі мерзімге сайланған органдар жүзеге асырады. Мемлекеттің биліктің барлық жоғары органдары не сайланады, не оларды жалпы ұлттық өкілдікті мекемелер.
|
монархия
|
5 -
|
Жоғарғы мемлекеттік билік бір ғана басшы – монархтың (патша, шаһ, сұлтан, хан, халиф, король, император, т.б.) қолында болатын және ұрпақтан ұрпаққа мұрагерлікпен берілетін басқару тұрпаты.
|
конституциялық
монархия
|
6 -
|
Атадан балаға мұра боп қалған билік иесінің мемлекеттің сайланып қойылатын басқару органдарымен біте қайнасып, демократиялық ұстанымдармен үйлесім тауып басқаруын айтады
|
теократиялық монархия
|
7 -
|
саяси билік шіркеу басшысының, дін басының қолында шоғырланатын басқару түрі.
|
конфедерация
|
8 -
|
мемлекеттік құрылым формасы, бұл ретте Конфедерация құрушы мемлекеттер өздерінің тәуелсіздігін толығымен сақтап қалады, әрқайсысының өзіндік мемлекеттік билік жүйесі және басқару органдары болады
|
унитарлы мемлекет
|
9 -
|
Мемлекеттік немесе ұлттық-мемлекеттік құрылыстың бір түрі. Оның территориясы әкімшілік-аумақтық бөліктерге (аймақтарға, облыстарға, округтерге, аудандарға, департаменттерге және т.б.) бөлінеді
|
федерациялық мемлекет
|
10 -
|
Мемлекеттік құрылым түрі. Федерация–заң жүзінде саяси дербестігі сақталатын бірнеше субъектінің біртұтас одақтық мемлекет құру формасы
|
|
Қолдану және талдау: Басқару формасына байланысты елдерді салыстырады, ерекшелігін анықтайды
|
1. Карталарды салыстыра отырып қай кезеңге кіретінін анықтаңдар.
2. Карталарды салыстыра отырып, ерекшеліктерін анықтаңдар.
|
